Scholium.

Dicit hic Doctor hominem proprie hominem generare, quia licet non educat formam, animam scilicet rationalem ex potentia materiae, nec ejus creationem attingat; attamen cum vere producat esse totius compositi, quod est proprius terminus generationis, et in materia eas producat qualitates, complexionem et formam corporeitatis, ad quas auctor naturae necessario creat, et infundit animam, non immerito dicetur totum generare compositum. Admittit tamen magis proprie generari alia animantia pire naturalia, quia illorum agentia etiam formarum productionem attingunt, easque educunt de potentia materiae. Unde ait hominis generationem (attendendo ad partem principalem, formam scilicet, sive animam rationalem, quae divinitus creatur et infunditur) dicendam esse quodammodo magis generationem supernaturalem quam naturalem, et divinam magis operationem quam humanam. Aliunde vero, ex parte scilicet materiae quam administrat, disponit, transmutat, et forma induit mixti quam ex ipsa materia educit, et ad quam sequitur unio animae rationalis, optime dici poterit pater filium suum generare. Similiter docuit in 4. distinct. 43. quaest. 3. g. Sed illud verbum usitatum, ubi ait formam corporeitatis in materia esse dispositionem necessi tantem ad animam; non quod ex illa, vel virtute ejus sequatur animatio, sed quia ipsa posita, agens vel Deus necessitate conditionata suae dispositionis, seu necessitate secundum quid sui decreti, inducit formam, ad quam praemissa est a generante talis dispositio. Eamque esse Scoti sententiam aliqui dicunt, ut non solum ideo dicatur homo generare, quia praeparat materiam, sed etiam quia intrinsece attingit animam, eam corpori uniendo; quia Deus non se solo unit animam corpori, sed simul cum generante per communem concursum concurrit ad illam actionem unitivam. Vide Conimhric. lib. 1. de Gener. cap. 4. quaest. 13. art. 2.

Ad cujus evidentiam est sciendum, quod sicut patet 8. Physic. text. 62. termini generationis per se sunt esse et non esse, quia generatio est mutatio de non esse in esse; corruptio econtrario; sicut ergo convenit alicui esse, sic generari. Sic autem esse per se, ut est terminus generationis, est dispositio solius compositi; materiae autem et formae non, nisi ut sunt in composito. Ita dicit Commentator super principium 2. de Anima, text. com. 7. Si materia (inquit) et forma essent in composito existentes in actu, tunc compositum non diceretur unum, nisi sicut dicitur in rebus, quae sunt unum secundum contactum et ligamentum. Propter quod nec esse convenit eis, nisi ut sunt in composito, sed nec generari, secundum quod dicit Aristoteles 7. Metaph, text. 26. et 27. Solius compositi est generatio per se. Et intelligitur hoc de esse compositi: quia materia et forma, ut sunt duo distincta principia realia, habent suum esse existentiae, quod non habent a generante. Unde si alicui composito acquiritur esse per aliquod agens, quamvis ipsum agens non possit super essentiam componentium, secundum se productam in esse, dummodo possit in ipsa quantum ad esse, quod habent in composito, nihilominus dicitur illud compositum posse generare. Nunc autem ita est, quod cujus corruptio, qua compositum amittit esse, est alicui agenti naturalis, ejus generatio qua ei acquiritur esse, est illi composito naturalis, dicente Philosopho in 2. Caeli et Mundi, text. 18. Si unum contrariorum fuerit naturale, et reliquum: homo autem, ut dicit quoddam compositum, per agens naturale vere corrumpitur, amittendo esse naturale et humanum per mortem, ex separatione principii ipsius constituti, licet non corrumpat animam in suae naturae essentia; nec etiam corpus, quoad actum aliquem formalem, sicut vere tenemus, quod corpus Christi, et caro mortua vere remansit eadem, quae prius erat viva. Vere ergo homo debet dici generari ab homine, quamvis non se extendat ad actum perfectum secundum se, quia se extendit ad generationem, et corruptionem esse compositi.

Est autem advertendum, quod quamvis totum esse hominis sit generabile et corruptibile, non tamen ita proprie et perfecte, sicut rei pure naturalis, ut equi, vel bovis. Cujus ratio est, quia agentia naturalia sic generant compositum, quod quamvis generent per se, nihilominus sua actione educunt de potentia materiae illud, quo compositum principale est tale, scilicet, formam. Proprie ergo tale agens generat compositum, quia sua actione acquirit esse composito: unde licet non causet formam in se, quia nec in se habet esse, causat tamen eam in composito, per quam habet compositum, et esse, et operari. Sicut quando de infigurato fit figuratum, agens non causat in se figuram, quia nec in se potest existere, nec ferrum, vel aes, quia hoc esse habent a natura, sed causat figuram mere, ac per hoc acquirit sibi novum esse, non novam essentiam, ac per hoc dicitur generare figuratum, et proprie. Homo autem hominem generans non acquirit esse formae in se, nec ut est in composito, sive in materia, nisi formando et disponendo corpus, quo disposito agens supernaturale infundit animam ex creatione. Nullum enim agens naturale habet potentiam super formam, nisi quatenus illa forma est in potentia materiae, de qua educitur. Ex quo patet, quod homo non generat hominem illo modo, quo alia agentia generant, sicut dixi. Unde quoad actionem, qua homini acquiritur esse humanum, quod principaliter est ab anima sua, generatio, scilicet hominis, potest dici supernaturalis quodammodo, et magis quam naturalis; imo potius creatio quam generatio, et divina operatio quam humana generatio. Sed quia homo materiam disponit, et administrat, et transmutat, non solum formam corrumpendo, quae praeexistit (sicut positores unitatis formarum dicunt, qui vere non possunt dicere quod homo generet hominem, nec simpliciter, nec secundum quid, quia substantiam primae materiae non generat) sed etiam generat et educit formam mixti et complexionati, et educit de materia, quae vere est de integritate hominis, ideo dicitur isto modo hominem generare, quod non faceret, si non esset in homine nisi una forma, scilicet rationalis anima. Et hunc modum et nullum alium requirit dignitas humanae naturae, in quo debet compleri actio totius naturae auxilio agentis supernaturalis, ut sicut quantum ad substantiam, homo est medium, hoc est horizon, et confinium naturalium et supernaturalium, medium inter illa, in natura, substantia et esse, continens substantiam spiritualem, et corporalem, et corruptibilem in unitate naturae et substantiae, sic est medium eorum, quemadmodum productionis, ut scilicet ab agenti naturali et supernaturali producatur. Sic igitur patet secundum.