Scholium.

De perfectione divinae voluntatis, prout est semper sub actu, et prout est libera ad opposita objecta, et oppositos effectus pro quacumque differentia temporis, diffuse tractat Doctor in 1. dist. 39 quaest. unica, g. Quantum ad primum, dico quod voluntas. Et g. Quantum ad secundum articulum. Et in 4. dist. 16. quaest. 2. g. Respondeo, hic primo videndum, ubi disertissime expendit differentiam inter libertatem divinae voluntatis et nostrae, et in quibus humana voluntas deficit a perfectione divinae.

Circa secundum, quod actus volendi sit tanti ambitus respectu oppositorum, et respectu differentiarum omnium temporis, sicut ipsa potentia, patet. Primo, quia si non: tunc non esset idem, quod potentia, et esset in Deo compositio.

Item, non esset actus immensus, nec illimitatus, quod patet esse falsum, cum sit idem, quod Deus.

Item, arguo sic: non videmus ambitum esse in rebus, secundum rationem actualitatis: sic videmus in corporalibus, quod quanto plus habent de actualitate et formalitate, tanto sunt majoris ambitus, ut patet in caelis: unde in fine cap. de Loco, dicit Aristoteles 4. Physic, cap. 10. text. 48. et 49. quod aqua ambit aerem. Hoc idem in caelis; quia Empyreum, quod est actualius, continet omnia: sic etiam videmus in causis, quod quanto sunt actualiores, tanto sunt universaliores, ut patet in Sole, respectu causarum particularium: sic videmus in actibus planetarum, ut in illuminatione Solis, respectu illuminationis stellae: sic videmus in actibus voluntatis, et intellectus respectu objectorum scientiarum potentiarum, quae respiciunt determinatas differentias entis. Cum igitur voluntas Dei sit potentia per omnem modum infinitatis actualissima, et per actualitatem infinitissima; ergo actus suus erit omnimode infinitus, et ambitus infiniti.

Item, sicut se habet essentia in Deo ad esse, sic voluntas ad velle, quia esse est actus entis, et velle est actus voluntatis; sicut igitur esse et essentia, idem sunt, et est aequalis ambitus in Deo, ita voluntas et velle. Sicut igitur in creaturis non sunt essentia et esse idem, quia essentia frequenter recipit esse; cum esse existentiae sit extra rationem essentiae, et eam contrahat, ne per hoc non sit aequalis ambitus cum ea, in Deotamen est esse essentiae, et esse actualis existentiae aequalis ambitus, ut sicut divina essentia non est haec essentia contracta, vel illa, sed essentia simpliciter claudens veritatem cujuslibet essentiae, quantum ad id quod est perfectionis, sed altiori modo quam sit in creatura: sic divinum esse non est, secundum Dionysium *, hoc, vel illud esse, sed simpliciter esse, non contractum, claudens omne esse, quantum ad id quod est perfectionis in omni esse, altiori modo in uno simplici esse indifferenti ab essentia: sic in creatura dicitur voluntas et velle, quia eadem voluntas, quae de se, ut est potentia libera, est ad opposita, ut ad hoc, quod est legere, vel non legere; et est libera respectu cujuscumque differentiae temporis, utpote quia potest velle, vel nolle divisim, respectu cujuslibet nunc, per actum tamen volendi contrahitur, quia ita est suus actus, ut alius sit actus, quo vult hoc esse, et alius quo vult illud non esse, vel non vult esse; et alius actus volendi, quo vult cras hoc facere, et non ante: et alius, quo vult oppositum, aut nihil potest facere. Sed econtrario in Deo, sicut eadem est potentia volitiva, qua potest velle hoc esse, et velle non esse, et hoc sit cras, et qua potest velle, ut idem sit ante vel post. Et breviter, eadem est potentia, qua vult, vel non vult omne quod vult, vel non vult: imo eadem est potentia, qua vult non esse hoc et vult illud esse, et ante vel post, vel de novo esse: sic eodem actu volendi non mutato, non variato, non innovato, vult hoc esse, et potest velle oppositum. Sicut enim omnis differentia entis, vel esse, clauditur sub eadem essentia, scilicet sub eodem esse numero indivisibili, sic omne velle et omne nolle: vel velle in hoc tempore et nolle in alio, est idem re in Deo, ita quod si velle et nolle, accipiantur in comparatione ad Deum, idem sunt re, nec habent oppositum, sed dicunt diversos respectus ejusdem velle, sive ejusdem actus respectu creaturae. Unde Deum velle hoc esse et nolle hoc esse, vel velle non esse: et Deum velle hoc esse cras, nolle esse ante: vel velle esse ante, pro quolibet instanti divisim, est idem actus volendi, qui sortitur diversa vocabula, qualiter sunt velle et nolle, et velle cras, nolle hodie, vel velle post vel ante, secundum quod creatura diversimode factibilis, ad unicum actum volendi immutabilem comparatur.: sicut eadem essentia et idem esse, recipiunt distinctionem idealem, secundum quod intellectus accipit eam, ut imitatam vel imitabilem, quae tamen est una in se, ut secundum hoc non sit aliud in Deo velle hoc, nolle illud: velle ante, velle post, quam diversi respectus ejusdem actus voluntatis ad res.