Scholium.

Septem htc praemittit Doctor, ut probet animas brutorum esse ab intrinseco, vel educi de potentia materiae; ea tamen refert ex sententia aliorum, neque omnia probat, Imo testatur se illa simpliciter narrare, et fidem penes Auctores esse, atque apud lectorem licentiam singula reprobandi. Quod autem docet secundo loco de continentia saltem virtuali elementorum in mixto; et in tertio loco de illa compositione inchoata, seu ratione seminali in rebus animatis; primum docet in 2. distinct. 15. quaest. unica. g. Dico ergo quod quatuor. Addit tamen g. Sed quomodo, non esse necessarium ut omnia quatuor elementa contineantur in mixto, sicuti neque necesse est, ut concurrant ad ejus compositionem, idque probat ex illo loco Genesis i. Producant aquae reptile, etc. Secundum de ratione seminali habet ibidem dist. 18. q. unica, eamque ponit non solum in animalibus, verum etiam in rebus inanimatis: de quo amplius scholio sequenti.

Circa primum, jam patuit supra, quod omnis generatio ad esse terminatur: esse autem, ut visum est secundum Comm. sup. n. 9. est dispositio compositi; ergo, etc.

Item, omne posterius in quantum tale, est compositum: sed producta a natura sunt posteriora respectu eorum, quae sunt de constitutione naturae, cujusmodi sunt quatuor elementa; ergo, etc.

Item, illud intenditur a natura, ad quod terminatur actio rei naturalis, sed non terminatur ad simplicia, imo supponit ea, cum sint de institutione naturae; ergo ejus terminus non est simplex.

Secundo, ostendo quod omne productum a natura, hoc est, omne compositum, saltem in virtute, continet quatuor elementa, Quoad hoc primo possunt induci auctoritates Doctorum Alchymiae, qui ostendunt in quolibet a natura producto esse quatuor humores, vel aliquid eis proportionatum, scilicet sanguinem, phlegma, choleram, et melancholiam. Hoc patet, primo per auctoritatem Rasis, qui dicit in libro, qui intitulatur Minime minimum, et est parvus libellus, loquens de praedictis quatuor humoribus: Si atlestor immensam Dei potentiam, haec dicam, convenit in omnibus reperire usque ad arenam maris. Hoc probat Avicenna primo libro Canonis, dicens, quod si accipiatur sanguis humanus, et ponatur in vase ad ignem, primo exit spuma rubea, quae est ejus cholera secundo, quasi albumen ovi, quod est ejus phlegma, et remanet in fundo vasis materia terrestris grossa, quae est sanguis melancholicus. Hoc eodem experimento utitur Avicenna in libro de majori Alchymia, ubi dicit, quod lac de se resolvitur in serum, quod est ejus phlegma; in butyrum, quod est ejus sanguis; in substantiam grossam, ut est caseus, quae est ejus melancholia, et remanet cholera, quae per ebullitionem evanescit. Ex his patet in lacte et sanguine humano, quemlibet dictorum quatuor esse humorum: et in omnibus viventibus inveniuntur, sed denominantur a praedominante. Dicti etiam quatuor humores sunt in lapidibus, in herbis et metallis, a natura eductis, sed non habent nomina propria, sicut in animalibus. Unde Alchymistae, qui per abstractio nem dictorum humorum, nituntur transmutare substantias metallorum, per commixtionem et separationem illorum humorum a metallis, quae fit per quosdam ignes, et sublimationes et commixtiones quarumdam aquarum; ipsi dicunt,

quod calix vocatur melancholia, aqua vitae, phlegma: virtus ignea, cholera; aer subtilis, sanguis: et tunc volentes ostendere qui humores sunt, qui bene commisceri possunt, et qui non, dicunt quod calix hujus metalli et virtus ignea illius, sunt vel non sunt bene commixtibiles. Aliqui vocant dictos quatuor humores in metallis per quatuor partes animalis: nam cor vocant choleram: hepar vocant sanguinem; ossa melancholiam; cerebrum phlegma. Unde dicunt quod cerebrum hujus metalli fluit bene, vel non fluit ad ossa, vel hepar illius metalli. Alii nominant illos humores in metallis per quatuor aetates: nam sanguinem vocant pueritiam, choleram juventutem, phlegma senium, melancholiam senectutem. Et dicunt quod pueritia et senectus istorum, vel illorum metallorum conveniunt bene, vel non bene: et ista omnia patent in diversis libris Alchymistarum. Et absque dubio illa quatuor nomina sanguis, cholera, phlegma, et melancholia, propria sunt quatuor humorum animalium. Et quamvis quatuor humores in omnibus praedictis inveniantur, possunt tamen aliis nominibus nominari.

Ratione etiam hoc patet: genus corporis corruptibilis dividitur in quatuor corpora elementaria, habentia inter se completam proportionem et continuam, quia sicut primum ante secundum, sic secundum ante tertium et ante quartum, et sic ascendendo, sunt in continua proportione. Proportio enim, ut dicit Euclides, est in quatuor quantitatibus discretis proportionaliter se habentibus, cujusmodi sunt 4. elementa. Si ergo natura corporis corruptibilis in quatuor, et non in pluribus, vel paucioribus proportionatur, cum omne productum a natura sit compositum proportionatum, oportet quod illa quatuor sint aliquo modo in quolibet producto a natura. Non enim possunt proportionari separatim vel duo, vel tria, sed solum quatuor, sicut in2. Sententiarum* habet ostendi, dum datur sufficientia quatuor elementorum in mundo.

Item, quaecumque cadunt in aliqua recta linea, necesse est quod si alterum sit compositum, quod omnia sint composita, ut si homo est compositus, necesse est quod omnia, quae sunt in recta linea, sint composita. Hinc est quod differentiae simplices, nec forma, nec materia, sunt in recta linea. Ergo cum omnis actio naturae, et per consequens omne compositum ordinetur recte ad hominem, in quo est omnis modus compositionis, oportet quod illa, quae principaliter a natura generantur, sint composita.

Praeterea compositio elementorum; elementa autem duo, vel tria, nisi sint quatuor, componibilia vel miscibilia non sunt; ergo omne compositum principaliter a natura quatuor elementa aliquo modo continet.

Item, sicut natura non potest prima seminaria generare, sed ex illis agit et illa supponit, sic non potest tota natura prima fundamenta naturae generare, sed ex illis agit. Unde neque aqua pura, nec ignis purus, nec terra pura, potest per naturam generari, quia ista sunt a Deo, et prima fundamenta naturae. Unde si de terra aliqua generentur, necesse est ipsam esse compositam, sicut statim ostendam. Et hujus opinionis videtur esse Commentatoris. super 4. Caeli et Mundi, * quia dicit quod ignis in sphaera sua nihil comburit: et super t primum de Anima, quod aqua pura non potest calefieri, imo ex hoc ostendit, quod tota ista aqua nostra est mixta. Utrum autem ita sit, non assero, quia contra communem opinionemDoctorum videntur ista. Sed ideo recitavi quia audivi, ut si reprobandum est, reprobetur.

Tertio, ostendo quod in terra, quae est principium passivum, et quasi materialiter effectivum, scilicet naturalium, est quaedam dispositio, quaedam imperfecta compositio ad esse compositum, quod per naturam producitur, ex quo imperfecto surgit omnis perfectio compositi naturalis. Est autem sensus hujus sermonis, quod ex puro simplici nunquam fit compositum: si enim ex simplici fieret compositum, ex hoc quod simplex procederet de imperfecto ad perfectum, tunc forma magis perfecta esset magis composita, quod est falsum. Unde aliud est compositum esse, aliud perfectiorem gradum essendi habere. Unde vultista positio, quod nisi ista terra esset composita, nunquam natura ex ea produceret compositum. Unde vult quod primus gradus mxitionis et compositionis, ex quo surgit vere esse compositum naturale, est in terra,

ex qua pullulant naturalia. Quod patet primo sic: Illud, quod de ratione sua pruna habet actum existentiae, non solum essentiae divisum contra aliud, non est in potentia ut exeo fiat, quia omnis forma, quae de potentia alterius educitur, actum essendi per agens recipit ex illo: nunc autem quatuor elementa sunt quatuor corpora secundum suas actualitates distincta ex prima mundi institutione. Ideo si accipiatur cursus generationis propter hominem habendum, non fit proprie elementum ex puro elemento: sed compositum productum a natura, non habet ex prima institutione aliquod esse distinctum, sed ejus generatio dimissa fuit naturae; ergo si simplex non facit compositum, necesse est, ut terra, ex qua generantur composita, habeat illas compositiones primario et perfectiori modo, in se a creatione. Unde post diem Judicii, quando elementa remanebunt in sua puritate et simplicitate, illa compositio, quae est in terra, quae est fundamentum omnis generationis naturae, dissolvetur: ex terra enim nihil generabitur, quia sive pisces generentur ex aqua, sive animalia ex terra, necesse est, ut dicunt, illam aquam aut terram esse compositam, et sub tali compositione materia corporalis est subjectum generationis.

Item, productio naturae est ordinata; ergo est de imperfecto ad perfectum: omne autem imperfectum, ex quo fit perfectum, participat quamvis incomplete naturam illius perfecti. Hoc patet in omnibus, quia scientia perfecta generatur ex imperfecta scientia, quia omnis doctrina et omnis disciplina, ex praeexistenti fit cognitione, in Posterioribus; ergo cum terra sit principium passivum, de quo natura generat compositum, necesse est illam terram habere istam compositionem inchoatam, et sic esse compositam. Et istam perfectam compositionem, dicunt esse rationem seminalem, ex qua fit illud quod generatur. Item, ars imitatur naturam, 2. Physicorum, * sed impossibile est, quod aliquid moveatur ad perfectam scientiam, nisi illa scientia secundum actum imperfectum inchoata, ut jam dixi. Et iterum 5. Physicorum, * omne quod naturaliter movetur ad aliquem terminum, necessario habet aliquid de termino; ergo terra nunquam posset transmutari, ut de ipsa fiat compositum, utpote lignum, vel herba, si compositionem hujus imperfectam in se non haberet, sicut dixi de praedicta deductione, quod non clare video, quod contineat veritatem, sic dico de ista: sed ideo recitavi dictum cujusdam, ut si improbandum sit, improbetur. Quarto ostendo, quod natura in sua operatione intendit vivum. Intentio naturae est secundum intentionem principalis moventis in natura, cui productum simul assimilatur: sed virtus principalis movens agentia naturalia, est virtus vitalis, scilicet, virtus Intelligentiae, quae mediante orbe, est principalis in agendo naturalia; ergo natura tota in sua universalitate accepta intendit compositum vivum

Item, corpora simplicia, inquantum talia non sunt apta ad vitam; ergo composita inquantum composita, sunt apta ad vitam: sed ostensum est, quod natura nihil producit nisi compositum; ergo omnis effectus naturae habet aliquo modo aptitudinem, et aspectum ad vitam.

Item, illa quae sunt in eadem recta linea, omnia habent aspectum ad ultimum et completum illius lineae, et aliquo modo habent aspectum ad illas perfectiones: sed omnia quae a natura producuntur, sunt in linea recta cum homine, et propter ipsum generantur; ergo cum homo sit vivens, omnia producta a natura habent aliquo modo aspectum ad susceptionem vitae.

Item, in operibus ordinatis videmus, quod natura et ars semper incipiunt ab imperfecto illius generis, cujus perfectionem quaerunt; ergo nunquam natura generat aliquod vivum, nisi ex vivo aliquo modo, licet imperfecto.

Si objiciatur, quod lapides et metalla generantur a natura, et tamen non vivunt, respondent isti, et dicunt, quod vivunt aliquo genere vitae quamvis imperfecto, quamvis sensus noster obtusus non comprehendat illam vitam, quia non apprehendit esse nisi aliquo certo modo, et aliquo perfecto gradu, qualis primo in plantis incipit apparere. Elementa autem, ut sunt pura et simplicia, nullo modo vivunt, quia nec sentiunt, nec habent aliquam dispositionem organorum vel venarum, in sua natura, quae sunt signa vitae: metalla autem et lapides sentiunt, et habent multiplicem distinctionem venarum, quae omnia sunt signa alicujus gradus vitae. Unde dicunt, quod omne compositum a natura productum vivit: et si Sancti, vel Philosophi dicant aliquando contrarium, est intelligendum de illo gradu vitae, quem sensus primo percipit, qualis est in plantis.

Quinto, ut praedicta magis appareant, ostendunt isti quod terra, (quae est principium passivum et compositum, ut ostensum est, et ratione illius compositionis omnia naturalia fiunt ex illa, vel mixta transeunt in illam compositionem, quia sub illa est subjectum generationis et corruptionis) de ista terra sic accepta, ostendunt, quod habet aliquem gradum vitae, quam: vis primum et imperfectum. Qui gradus proficit per agentia naturalia in omnes gradus vitae, qui sunt in pure naturalibus, et ex hoc quidem concludunt sensitivum in brutis esse ab Intelligentia. Primo sic, ex 2. Physicorum, colligitur: sicut tale agens, et tale patiens sunt proportionata ad generandum talem effectum, et mutuo sibi correspondentia, ut mas et foemina in diversis speciebus ad generationem producendam, eodem modo agens, motor, et patiens in tota natura sunt proportionata, et mutuo sibi correspondentia; ergo quod habet agens actu et modo perfecto, hoc patiens modo imperfecto: sed Intelligentia unita orbi in ratione motoris, est agens universale, terra universale patiens et primum; ergo si iste motor habet vitam, necesse est quod hoc patiens habeat vitam modo imperfecto.

Forte dices, quod non concludit, quod habeat vitam, nisi in potentia passiva et susceptiva. Contra: si omnia agentia unirentur, non possent materiam corporis, si essent denudata quantitate, induere: non enim de non quanto omnia, etsi sit materia apta esse sub quantitate, possent facere quantum, sed supponendo quantum augmentat, et ad aliquos actus reducit; ergo a simili, nisi aliquod habeat principium vitae saltem imperfecte, non potest agens ducere ad actum vitae. Non ergo sufficit potentia passiva ad recipiendum aliquem actum naturae, nisi modo imperfecto sit in subjecto. Unde concludunt isti, quod natura non potest facere primam quantitatem, nec primam vitam, nec primam qualitatem; et sic de omnibus primis in quolibet genere patet, quod necessario sunt a Deo.

Sexto, ostendunt quod nullum tale primum, primam utpote compositionem, primam quantitatem, et primam complexionem (sub quibus, ut dicunt haec terra est subjectum generationis) nullum agens naturale potest producere. Primo, ostensum est, quod nisi terra composita esset, et aliquod genus vitae participaret, natura ex ea effectus suos non produceret. Tunc sic: nullum agens naturale, vel artificiale, producit subjectum suum, sed terra cum prima mixtione, cum prima compositione, cum prima vita imperfecta, est subjectum generationis; ergo nullum agens naturale potest praedicta producere.

Item, illud est naturae subjectum, ex quo fit per agens, compositum, sed ex simplici non fit compositum, inquantum simplici; ergo si ex terra fiunt composita, necessario est composita inquantum subjectum; ergo natura non facit primam compositionem, etc.

Item, natura universaliter dividitur in activum et passivum: natura autem non facit seipsam, sed auctor naturae; ergo principium inquantum principium universale, et activum similiter universale, non possunt fieri a natura: sed terra non habet rationem passivi respectu alicujus compositionis, nisi ut est habens aliquam compositionem imperfectam, nec vivi, nisi ut est habens aliquem actum vitae imperfectum; ergo illos actus, qui habent de ratione passivi, non possunt producere.

Vult ergo haec positio, quod prima vita, prima quantitas, prima qualitas, et sic de aliis primis et imperfectis in quolibet genere, sunt a creatione: et sub illis est terra subjectum generationis naturalis, nec habet pro inconvenienti, quod haec terra vivat, sed non in illo gradu vitae, qui facit plantam, nec in gradu sensibili, nec in aliquo gradu perceptibili, nisi ratione. Et isto modo dicunt quod totum imperfectum est seminale respectu perfecti. Et isto modo imperfecti non habent pro inconvenienti, quod contraria, vel diversa sint composita in eadem terra. Et illud dicunt intellexisse Commentatorem 2. Metaph, com. 7.

ubi dicit, quod generans non facit aliquid, nisi quod extrahit, quod erat in potentia ad actum, et vocat potentiam actum imperfectum. Ita videmus de parvo fieri magnum, de non albo album. Et hoc videtur sentire Aristoteles 4. Physic. in fin. cap. de Vacuo, text. comm. 84. ubi dicit, Fit calidum ex frigido, et e contrario, quia eadem materia, quae erat in pottntia, fit ex calido magis calidum, nullo facio in materia calido quod non esset prius calidum, sed quod minus erat calidum.