QUAESTIONES DISPUTATAE DE RERUM PRINCIPIO SIVE QUAESTIONES UNIVERSALES IN PHILOSOPHIAM

 QUAESTIO I.

 ARTICULUS I.

 In Angelis, et anima rationali dari materiam, non uno hoc loco asserit Scotus, verum etiam quaest. 15. de Anima. et quaest. 7. hujus operis, ubi latis

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 Quod hic asserit Doctor de analogia entis respectu Dei, et creaturae substantiae et accidentis, non contradicit eis, quae habet in 1. dist. 3. quaest.

 Secundo, quod sit dare unum principium formale exemplare, sic apparet secundum illud, quod dicit Commentator super illud 2. Metaph, text. com. 17. Quo

 Circa illud, quod primum principium sit finis omnium.

 In tractatu de Primo Principio, cap. 2. conchis. 4. et cap. 3. conclus. 7. et sequentibus largius probat competere primae causae effectivae causalitat

 articulus iv.

 Sic igitur dico, quod causa prima simpliciter importat primitatem in genere efficientis, formalis, et finalis et secundum istos modos sit causa una.

 QUAESTIO II.

 ARTICULUS I.

 Insanas has Ethnicorum commentationes et alias plures, si quis videre voluerit, consulat Aristotelem I. Metaphys, summa 2. et 3. per varia capita, eju

 ARTICULUS II.

 Dari hanc experientiam in nobis tendente, sive appetitus naturalis ad bonum infinitum, docet etiam Doctor hoc tractatu quaest. 3. num. 11. et de Primo

 

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO III.

 ARTICULUS I.

 Auctoritas est ad hoc Augustini 11. de Civitate, et cap. 10. Est (inquit) itaque bonum solum simplex, et ob hoc solum incommutabile, quod est Deus.

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 De perfectione divinae voluntatis, prout est semper sub actu, et prout est libera ad opposita objecta, et oppositos effectus pro quacumque differentia

 Postquam probaverat actum divinae voluntatis aeque late patere, atque ipsam voluntatem, quippe simplicissimum, a compositione alienum, illimitatum, ac

 Rationem hanc et auctoritatem Boetii affert Doctor in primum, dist. 39. quaest. 5. g. Tertia positio dicit. Sed eam impugnat, quatenus ex illa volunt

 Multis in locis Scotus excludit a Deo determinationem in hoc primo sensu. Vide eumdem in 1. dist. 7. quaest. unica, g. Contra: determinatio est duplex

 QUAESTIO IV.

 ARTICULUS I. Refertur opinio Avicennae.

 In hac doctrina convenire Aristotelem cum Avicenna docet Doctor in 1. dist. 8. quaest, 5. ubi eorum rationes dissolvit et in 2. dist. 1. quaest. 2. g

 Si creatura aliqua possibilis, ex hypothesi, aut in casu aliquo desineret esse possibilis, vel non potuisset produci a Deo, an desineret Deus esse, ve

 Hanc ipsam rationem, quae est Henrici, quodlib. 5. quaest. 4. et in 1. dist. 2. quaest. 1. affert Scotus in 1. dist. 8. quaest. 5. g. Contra istam con

 Quod hic ait Scotus de qualitate scientiae Dei, nimirum neque quatenus versatur circa essentiam suam, neque quatenus tendit in creaturas, esse practic

 ARTICULUS II.

 In varias abeunt Theologi sententias circa hanc difficultatem, in quo scilicet consistat potentia divina, vel rerum externarum causalitas, cui potenti

 Hoc idem dubium movet Doctor in 1. dist. 8. quaest. 5. g. Et si quaeras. Et similiter respondet, dicens, indisciplinati esse quaerere omnium rerum cau

 Doctissime tractat hic Scotus omnia, quae spectant ad conciliationem liberiarbitrii cum certitudine praescientiae divinae, et immutabilitate decretoru

 Distinctionem hanc necessitatis in secundum quid et simpliciter, tanquam omnino necessariam ad concordandam rerum contingentiam cum infallibilitate di

 QUAESTIO V.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 ARTIG. II. SEGT. II.

 Circa primam partem hujus praesuppositi, scilicet, quod primus et proprius effectus Dei est dare esse, videtur Scotus mutasse sententiam in i. distinc

 Quod hic praesupponit, et repetit in quaest. seq. n. 8. et 27. videlicet materiam esse principium individuationis, vel quod ignis sit hic ignis materi

 Dicit hic non esse omnino et undequaque verum, quod omnis motus dicat ordinem ad motum caeli: etenim, uti ipse docet in 4. dist. 48. quaest. 2. g. Si

 QUAESTIO VI.

 ARTICULUS I.

 Rationibus sic: Possunt autem rationes hoc probantes ad sex radices reduci. Prima est, Creantis principii entitas. Secunda, Causalitas. Actualitas. Pr

 ARTICULUS II.

 Quod hic clarius et diffusius agit Scotus de varia dispositione ad cooperandum divinae virtuti in creatione alicujus formae, brevius repetit in 4. dis

 ARTICULUS III.

 QUAESTIO VII.

 ARTICULUS I. Quid sit materia prima?

 Hae autem auctoritates non dicunt materiam omnino puram potentiam absque omni actu, sed intendunt quod inter omnia entia in genere substantiae minus h

 ARTICULUS II.

 Quod in quaestione prima hujus operis insinuavit Doctor, videlicet, in Angelo et anima rationali dari materiam, hic largius probat, opinionem secutus

 Si ad hoc instes, quod est ibi motus in quantitate a magis et minus, et tamen quantitas nec habet subjectum, nec aliquid pro subjecto, respondetur, qu

 Quod dicis, quod forma perficiat materias diversorum generum, dico quod non est inconveniens,

 QUAESTIO VIII.

 ARTICULUS. I.

 Aliud triplex esse materiae ponit Henricus quodl. 1. quaest. 10. nimirum hoc ipsum, quod Doctor hic explicat sed loco secundi esse assignat quoddam e

 ARTICULUS II.

 Breviter et sub compendio Scotus in 2. dist. 12. quaest. 1. g. Est igitur videndum, et g. Dico igitur: repetit quae hic docet de potentialitate materi

 ARTICULUS III.

 Circa subjectum generationis variae sunt inter Auctores sententiae. Quidam statuunt materiam primam nude sumptam absque aliqua forma substantiali. Ali

 Ait hic Scotus materiam per se non esse cognoscibilem a nobis, sed in ordine ad formam quam amittit et acquirit ratione nimirum alterationum et mutati

 ARTICULUS IV. Utrum in omnibus rebus sit una materia?

 Rerum omnium corporalium tam caelestium quam sublunarium, unam et unicam esse materiam hic defendit Scotus, quae aliorum etiam plurimorum tam Philosop

 ARTICULUS V.

 Ostendit hic materiam primam nude sumptam absque omni forma habere respectum et potentiam ad quamcumque formam, neque ad ullam, quantum est ex ratione

 Saepe in his quaestionibus docet materiam primam nude sumptam a nullo agenti creato posse primo informari, neque per vires agentis secundarii posse ej

 ARTICULUS VI.

 Alii dicunt, quod inest forma sine forma in esse actuali: quorum ratio est, quia ut dictum est, triplex est esse esse esse esse esse esse esse esse es

 QUAESTIO IX.

 ARTICULUS I.

 Egregie docet Scotus in 2. dist. 12. quaest. 1. g. Respondeo, Philosophus, et in sequentibus, unde proveniat unitatum diversitas in compositis, et qua

 ARTICULUS II.

 Errorem hunc de assistentia extrinseca animae rationalis ad corpus, veluti externi motoris, tribuit hic Doctor Platoni, Averroi, et Aristoteli. Sed re

 Refert Scotus alias tres opiniones erroneas circa unionem animae cum corpore, quae in eo conveniunt, quod negent animam intellectivam esse veram forma

 Doctissime et latissime probat hic Doctor animam humanam, etiam secundum gradum ultimumVaftonaiis et intellectivae, esse formam specificam hominis, qu

 Controversum est inter Theologos, an beatitudo in singulis Beatis post resurrectionem, et reunionem corporum futura sit major non solum extensive, qua

 Quid Domine corporis organici intellexerit Aristoteles in prima definitione animae, quam tradidit, non concordant Auctores Varias sententias refert Su

 Perfectissimam esse animae cum corpore unionem, et nobilissimum omnium animantium compositum constituere, manifestis hic probat rationibus, quae potis

 Ex his jam apparet quartus articulus, quod scilicet sicut homo est magis unum et ens omni alia specie naturali, sic idem unus homo est magis homo in s

 QUAESTIO X.

 Objicit, licet non approbet, quod si admitteretur sensitivam hominis produci a creante, non a generante, esset nutrire errorem de unitate formarum. Er

 ARTICULUS I.

 Potest ergo quaestio de intellectiva anima tripliciter intelligi: Utrum quaelibet immediate sit a creatione ? vel utrum educatur de potentia materiae

 articulus ii.

 Dicit hic Doctor hominem proprie hominem generare, quia licet non educat formam, animam scilicet rationalem ex potentia materiae, nec ejus creationem

 ARTICULUS III.

 Septem htc praemittit Doctor, ut probet animas brutorum esse ab intrinseco, vel educi de potentia materiae ea tamen refert ex sententia aliorum, nequ

 Ex his concludunt, quod scilicet anima sensitiva in bruto sit ab intrinseco. Et primo sic: vita est inchoata in natura ergo omnis vita, quae subest a

 ARTICULUS IV.

 Docet animam sensitivam in homine non educi de potentia materiae a generante, sed simul infundi cum anima rationali, idque probat auctoritatibus S. Au

 ARTICULUS V.

 Omnium animantium generationes ad tres species hic reducit Scotus, et distinguit juxta agentium varietatem. Res quasdam ait gigni a causis universalib

 QUAESTIO XI.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 Est et aliorum opinio in parte communicans cum ista, et in parte differens, quae dicit praedicta tria se habere ad animam, sicut partes formales unam

 ARTICULUS III.

 Potest etiam hoc rationibus suaderi et primo rationibus communibus sumptis a ratione agentis. Primo sic omnis substantia activa prius habet aspectum

 ARTICULUS III. SECT. II.

 Positis argumentis illorum, qui contendunt potentias animae per aliquid absolutum distingui ab anima, et inter se realiter, concludit potentias secund

 ARTICULUS III. Sect. III.

 QUAESTIO XII.

 ARTICULUS I.

 Est ergo sciendum, quod anima f dum est in corpore, sic est in toto corpore, quod nullo modo est extra. Et potest hoc declarari, primo, ex proportione

 ARTICULUS II.

 Est ergo dicendum, quod anima unius nullo modo potest esse in corpore alio: et quia suum dum est corruptum, non potest idem reverti per naturam, quia

 ARTICULUS III.

 Ostendo igitur quod tota sit in toto corpore, et tota in qualibet parte, et primo ducendo ad impossibile sic: Cum anima sit forma corporis organici Ph

 ARTICULUS IV.

 Alii dicunt, quod anima sensitiva brutorum est indivisibilis et per se, et per accidens, et tota est in toto, et tota in qualibet parte. Et dicunt hoc

 QUAESTIO XIII.

 ARTICULUS I.

 Dicunt ergo isti, quod haec vis in Angelo est principium, et fundamentum, et origoomnis cognitionis scientialis, sicut dictum est de sensitiva particu

 ARTICULUS II.

 Distinctionem hanc singularis dupliciter sumpti, habet etiam Scotus lib. 7. Metaphys. quaest. 15. g. De primo, et quod hic subjungit de cognitione sin

 ARTICULUS III.

 Omisso modo cognoscendi per speciem, quia de hoc intendo disputare, modum istum bene non capio esse verum, nec concordat articulis supra positis. Oste

 QUAESTIO XIV.

 ARTICULUS I.

 

 ARTICULUS II.

 Rationem hanc, et alias, quare intellectum, ut intelligit, speculari oporteat phantasmata, habet in 1. dist. 3. quaest. 6. g. De secundo membro. et g.

 articulus iii.

 QUAESTIO XV.

 Opinionem, quae negat intellectum, aut animam se suosque habitus, et actus directe, et intuitive cognoscere, in aliquibus reputat probabilem, in aliis

 In responsione ad istud argumentum, admittit per actus fidei a nobis clicitos, nos cognoscere posse fidei habitum nobis inesse, non tamen posse simili

 QUAESTIO XVI.

 ARTICULUS I.

 Distinguit Scotus unitatem in transcendentalem, et numeralem, seu in unum quod convertitur cum ente, et in unum quod est principium numeri. Primum lat

 Problematice tractat, an creaturarum infinitae species dari possint, vel an Deus habeat infinitos gradus imitationis, vel infinitas perfectiones ideal

 mutatur species numeri, sicut illud quod additur formae acceptae secundum rationem quidditatis, alterat speciem, ut videtur in anima intellectiva addi

 ARTICULUS II.

 ARTICULUS III.

 Circa tertium: quomodo scilicet ex praedictis alia dubitabilia sunt dissolvenda. Dubitatio autem ista ex dictis oritur. Quomodo scilicet potest esse,

 Intrepide hic asserit Doctor, dari veram rationem numeri in divinis, quod verebatur concedere in scripto Oxoniensi, et Parisiensi 1. dist. 24. quaest.

 Movet hic dubium, an possint dari infiniti numeri, seu infinitae numerorum species, saltem in potentia? et an possint a Deo cognosci actu? et resolvit

 QUAESTIO XVII.

 ARTICULUS I.

 Monet Doctor accidens habere multiplex esse, videlicet essentiae, existentiae, et subsistentiae, et postremum ait habere a subjecto medium vero, seu

 Etsi Doctor hic videatur absolute loqui, et. velle docere nullatenus posse duo accidentia ejusdem speciei simul esse in eodem subjecto, non tamen abso

 ARTICULUS II:

 Quod potest ratione triplici declarari. Primo, quia accidens cum a subjecto unitatem habeat, a subjecto dependet, et per subjectum limitatur et secun

 Et haec solutio solvit omnes rationes praecedentis positionis. Quod enim accidens simpliciter et universaliter corrumpatur corrupta omni forma substan

 QUAESTIO XVIII.

 ARTICULUS I. Variae referuntur sententiae.

 Etsi multis in locis dubium hoc attigerit, imo etiam ex professo proposuerit Doctor, utpote 5. Metaph. q. 10. et in 2. dist. 2. quaest. 2. num. 8. g.

 ARTICULUS. II.

 Relatis duabus extremis opinionibus, mediam Doctor amplectitur, dicens tempus secundum suum esse materiale esse in rebus extra animam secundum ration

 ARTICULUS III.

 ARTICULUS IV.

 QUAESTIO XIX.

 ARTICULUS I.

 Diversis in locis varias ponit Scotus primas entis divisiones in 1. dist. 36. q. unic. n. 9. g. Tunc ad formam argumenti: ait videri sibi primam dist

 Dura assignat hic Doctor rationem mensurae, et mensurati in unoquoque genere, ait illud esse mensuram reliquorum sub illo genere, quod simplicius, et

 Asserere animas aequales esse in perfectione substantiali, et propterea unam non posse esse alterius mensuram, non solum falsum, sed et erroneum putat

 articulus ii.

 Omnia ferme, quae hic diffuse tractat Doctor, sub majori compendio habet in 2. d. 2. q. 2. g. Ad secundam partem: et in Metaphysic. lib. 5. quaest. 9.

 articulus iii.

 Doctor in 3. dist. 16. q. 2. g. Ultimum argumentum, optime probat rerum generabilium, et corruptibilium interitum non provenire ex statutis sibi perio

 Substantiam Angelorum juxta communem opinionem, ait aevo mensurari, operationes vero, seu intellectiones eorum mensurari tempore, aliquorum refert ess

 QUAESTIO XX.

 ARTICULUS I. Referuntur variae sententiae.

 ARTICULUS. II.

 Asserit cessante motu caeli, quod possint dari alii motus quod etiam docet in 2. dist. 2. quaest. 11. num. 5. g. Respondeo : et in 4. dist. 48. quaes

 Ideo cum tempus sit mensura motus, et ratio mensurae perfectae inveniatur in duratione illius solius motus, dico quod tempus secundum suam perfectam r

 QUAESTIO XXI.

 ARTICULUS I.

 Postquam large docuit Scotus indivisibile nihil reale positivum addere extra partes continui, neque situ, aut subjecto distingui Sicut, inquit, si im

 ARTICULUS II.

 Haec est positio cum modo suo, quae ponit tempus discretum. In hac autem positione multa ponuntur, quae extra rationem videntur: sicut quod Angelus no

 QUAESTIO XXII.

 ARTICULUS. I.

 In Deo vero, ut jam dixi, aeternitas differt abesse divino sola ratione, admodum, quia alia divina attributa, dicuntur differre a divina essentia. Und

 ARTICULUS II. Respondetur ad titulum quaestionis.

 QUAESTIO XXIII.

 ARTICULUS I.

 ARTICULUS II.

 Quomodo autem tale unum nunc ponatur in tempore, non video esse verum. Primo quidem, quia nihil fluens invenio in toto motu, nisi ipsum motum, sive fo

 QUAESTIO XXIV.

 ARTICULUS I.

 QUAESTIO XXV.

 QUAESTIO XXVI.

ARTICULUS. I.

Quomodo instans ad illud, cujus est, comparatur ?

Circa primum (quia de aeterni.

, tate alias disputavimus, ideo est breviter transeundum) videnda est ratio istarum mensurarum aeterni tatis, aevi, et temporis, ut videamus, quomodo instantia istarum mensurarum ad eas comparantur.

Est igitur sciendum, quod haec tria dicunt rationem mensurae; quia secundum Aristotelem 10.

. Metaphys. mensura proprie est id, per quod cognoscitur proprietas rei, seu quantitas, et ut idem dixit, debet esse unigenea mensurato: et ideo secundum diversam rationem quantitatis mensurandae in rebus, diversae mensurae rebus correspondent. Sicut autem apparet quae sit quantitas rei mensurandae, et cognoscitur per quantitatem mensurae, sic quantitas mensurae cognoscitur per quantitatem, et speciem mensurati. Sicut enim scimus rem esse mensuratam, quia tanta est ejus mensura: sic e contrario scimus mensuram esse talis speciei, et talis conditionis, quia scimus mensuratum esse talis conditionis, et talis speciei. Propter quod dicit Aristoteles 4. Physicor. quod cum quaerimus quid est tempus, ab hinc oportet incipere quis est motus; quia per qualitatem, et speciem motus, qualitatem, et modum temporis cognoscimus sicut per quantitatem temporis ipsius motus cognoscimus quantitatem.

Accipiendo autem nomen quantitatis largo modo, triplex accipitur quantitas in rebus; aliquando pro unitate, sive perfectione, et gradu naturae, et essentiae rei: secundum quem modum dicimus, quod illa res est major, quae habet verius et perfectius esse naturae et essentiae, ut Angelus, quam homo; aqua, quam terra: aer, quam aqua; et sic ascendendo per gradus entium: et ista majoritas, vel minoritas talis quantitatis, non solum invenitur in una specie respectu alterius, imo in uno individuo respectu alterius. Propter quod dicitur inter articulos condemnatos, quod error est dicere, quod anima Christi non sit nobilior in naturalibus, quam aliae animae:

vel quod omnes animae sint aequales in naturalibus.

Secundo modo dicitur quantitas rei extensio, quam habet ex numero suarum partium, sive sit continuum, sive discretum; sive continuum permanens, sive successivum: et secundum istum modum accipiendo quantitatem, solum invenitur ratio mensurae in habentibus quantitatem continuam, vel discretam, quibus proprie convenit mensurari. Sic quantitas proprie accipitur pro quantitate continua, vel discreta, et talia variam habent mensuram, sicut habent variam quantitatem. Et isto modo quantitas continua mensurat illa, quae habent quantitatem continuam. Quantitas discreta, ut numerus mensurat illa, quae habent quantitatem discretam, et etiam illa, quae habent quantitatem continuam. Nam distinctio partium facta per imaginationem, vel intellectum, cadit in continuis; ut lignum continuum sex palmorum, etiam mensuratur mensura continua, utpote sua, per quam dicimus quod tanto longius est; et in quantum imaginatur in tot palmos, utpote sex, mensuratur mensura discreta, utpote senaria: et motus diurnus in quantum continuus die mensuratur, ut autem imaginantur ibi divisiones per vigintiquatuor partes, vel vigintiquatuor horas, mensuratur numero vigintiquatuor.

Et quia mensura dicit continuationem nobis notam et certam, per quam habemus notitiam de quantitate rei mensuratae; ideo cum ratio quantitatis sit notior et certior in discretis, quam in continuis; propter rationem et certitudinem majorem quam habet unitas, quae est pars discreta, quam pars continua et divisibilis, quae est pars continua, ideo ratio mensurae principaliter fundatur in quantitate discreta, et ab illa descendit in quantitatem continuam.

Et hoc experimur; quia volentes scire quantitatem certam continuam, vel continui, reducimus eam ad quantitatem discretam, unde mensuramus de ligno quot habet pedes: imo ideo, quod est mensura in continuis, est mensuratum in discretis, si comparetur ad discreta. Unde quantitatem ulnae, quae est mensura continui, reducimus ad palmos, et dicimus, quod ulna habet tot palmos. Propter quod etiam dictum est supra, quod tempus non habet rationem mensurae propriae et perfectae, inquantum mensurat ipsum sub ratione prioris et posterioris, quae dicunt discretionem et numerum: propter quod dixi, quod tempus quoad suum esse formale, est quantitas discreta. Unde dicit Aristoteles quod tempus est numerus motus secundum prius, et posterius.

Et secundum illos, qui dicunt quod tempus et motus sunt idem re et materialiter, tempus est numerus numeratus et non numerus simpliciter. Sicut enim dicimus quod duo canes est numerus numeratus, et duo est numerus numerans, ita et numerus prioris et posterioris in motu, est numerus numerans, quod est tempus: et secundum hoc illud quod est materiale in tempore fundatur in motu secundum prius et posterius: quod autem est in tempore formale, completur in operatione animae numerantis. Propter quod dicit Aristoteles , quod si non esset anima, non esset tempus; et sic habet tempus continuitatem a motu, discontinuitatem ab anima, a qua habet rationem numeri, quam habet ab anima numerante, et distinguente prius et posterius in motu: quia istae rationes prioris et posterioris non sunt in motu, nisi ab anima.

Sic ergo ratio mensurae in continuis reducitur ad discretum, et ratio discreti ad unitatem, quae est certissima et novissima. Quia igitur sic accipiendo quantitatem, illa solum mensurantur, quae habent quantitatem continuam, vel discretam, ideo in eo, in quo est talis quantitas, non invenitur ratio talis mensurae, quod in eo non est quantitas, nisi virtute formae et essentiae, quae est aliqua infinitas, et universalitas.

Tertio modo dicitur quantitas pro duratione essendi: et secundum istum modum invenitur ratio mensurae in omni ente, et talis quantitas est mensura omnis rei habentis esse, sive sit ens creatum, sive increatum. Quia vero omne ens secundum quantitatem, et conditionem suae naturae, habet proprium modum durandi, qui respondet proprio modo essendi ejus, diversificatur ratio talis quantitatis, et per consequens mensurae in omnibus rebus, accipiendo rem communiter ad creatorem et creaturam.

Cum igitur, generaliter loquendo, omnis modus essendi ad istos tres modos possit reduci, ideo quantitas, sive mensura, quae mensurat durationem cujuslibet rei consequentis modos essendi, ad tres modos potest reduci. Et est verum esse, quod non est aliud, quam necesse esse, omnino independens, immutabile in substantia, et sine compositione, nec incipiens, nec desinens, quale non est esse nisi unicum numero, ut alias ostendi, et est esse omnium; et ideo duratio ejus, sive quantitas durationis, quae est mensura sui esse in durando, est quantitas, sive mensura una sola indivisibilis, invariabilis, nec incipiens, nec desinens, nec actu, nec potentia, nec re, nec intellectu, ut sic sit conformis et unigenea mensurato, quod est esse divinum. Et ideo duratio ejus, sive quantitas durationis, quae est mensura sui esse in durando, et vocatur aeternitas, (quae quidem a Deo differt sola ratione, ut divinum esse, nec esse ab actu existendi necessario, aeternum ut durans) vocatur inquam aeternitas in abstracto, sicut entitas, ut est duratio quaedam.

Est autem aliud esse, quod etsi sit immutabile, quia nec contrarium habet, nec componitur ex contrariis, nec alterabile actione agentis creati, ac per hoc sit esse fixum, manens invariatum, ex hoc tamen habet debilitatem, quod sit ab alio ente, ab alio conservatum, et incipere et desinere potest, si ab alio non continuo conservetur. Habet itaque alium modum durandi a primo, et per consequens aliam quantitatem, seu rationem quantitatis, durationis et mensurae: quae quidem mensura conformatur suo mensurato, inquantum est durans immutabilitate et fixione, sicut dicetur dum de aevo disputabitur. Nam talis mensura, est mensura substantiarum separatarum, et vocatur aevum.

Tertium esse est, quod incepit et desinet, non habens fixionem, aut perseverantiam in durando; unde non per hoc dicitur durare, quod idem, et secundum idem permaneat, sed habet suum esse in fluxu, et continua innovatione: et per hoc durat, quasi semper secundum aliud, et aliud sibi succedat, qualis est motus primo et per se, et esse generabilium et corruptibilium, ut subsunt motibus generationis et corruptionis: quorum duratio, sive quantitas, et mensura durationis in essendo propter eorum fluxum, et continuam innovationem et successionem, distinguitur contra aeternitatem et aevum, sicut etiam esse successivum distinguitur contra praedicta duo esse, ut jam patet.

Nec intelligo, quod per hoc aeternitas differat ab aevo et tempore, quia aeternitas nec habet principium, nec finem; aevum habet principium, sed non habet finem: tempus autem habuit principium, et habebit finem. Haec enim differentia est per accidens, non per se, nec essentialis; quia dato quod tempus, et aevum, nec finem, nec principium habuissent, adhuc aeternitas ab aliis differret. aeternitas enim est tota simul, quod tempore non conveniret, dato, quod semper fuisset, et nunquam desineret. aevum etiam habet alium modum durationis (ut alias videbitur) vel saltem potest desinere esse, quod aeternitati non convenit. Si autem habere principium et finem accipiatur non actu, sed potentia, isto modo praedicta differentia aliqualiter valet, quia aeternitas principio et fine caret actu et potentia.

Ex praedictis patet, quod tempus ideo est mensura rerum temporalium, quia dicit quantitatem fluentem in continua successione, sicut esse talium rerum est in continuo fluxu, et successione. Sed aevum est mensura substantiarum separatarum, quia dicit quantitatem, quae incepit et potest desinere, quae non est tota simul: vel forte habet aliquam naturam successionis, scilicet, quale est esse, et modus essendi et durandi illarum substantiarum. aeternitas vero dicitur mensura essendi vivi veri et divini, quae dicit quid simplex immutabile, et invariabile actu et potentia, non habens principium, aut finem, nec actu, nec potentia: sic esse divinum has perfectiones de se habet.

Differt tamen aeternitas a praedictis, quia in tempore et aevo mensura differt a mensurato sicut accidens a subjecto, secundum aliquos, qui ponunt, quod prius et posterius in motu potest intelligi dupliciter, vel in motu, ut pars in toto: et isto modo prius in motu et posterius, non sunt idem, quod tempus, sed sunt partes motus. Eodem modo dicunt de aevo in aeviterno, quantum ad inhaerentiam accidentalem.