QUAESTIONES DISPUTATAE DE RERUM PRINCIPIO SIVE QUAESTIONES UNIVERSALES IN PHILOSOPHIAM
Circa illud, quod primum principium sit finis omnium.
ARTICULUS I. Refertur opinio Avicennae.
ARTICULUS I. Quid sit materia prima?
Quod dicis, quod forma perficiat materias diversorum generum, dico quod non est inconveniens,
ARTICULUS IV. Utrum in omnibus rebus sit una materia?
ARTICULUS I. Variae referuntur sententiae.
ARTICULUS I. Referuntur variae sententiae.
Scholium.
Saepe in his quaestionibus docet materiam primam nude sumptam a nullo agenti creato posse primo informari, neque per vires agentis secundarii posse ejus essentiam attingi, idque probat hic variis rationibus; et supponit in 1. Sentent. dist. 27. quaest. 3. g. Et quod additur. et in 2. dist. 12. quaest. 2. g. Ad tertium dico, asserit agens creatum non posse agere nisi in subjectum quantum, et per consequens simpliciter et immediate illud non posse attingere ad nudam essentiam materiae; quod etiam repetit paulo inferius, g. Ad aliud, quod ipsi dicunt.
Secundum ostendo, quod hujusmodi materia nulla forma potest informari, nisi ab agente primo, qui est Deus. Et hoc patet primo, quia videmus quod secundum determinationem passivorum est determinatio activorum; ut patet in potentiis, et determinatis objectis, ut ignis calefacit lignum, non corpora caelestia, et corpora caelestia alterant et transmutant corpora corruptibilia, non autem Angelos, aut rationalem animam, nisi per accidens, et mediante corpore; ergo cum materia primo prima sit omnino prima, sit etiam omnino indeterminata, impossibile est, quod inquantum talis patiatur, vel mutetur, nisi a primo agente, cujus solum potentia activa est indeterminata et illimitata.
Item, omne agens creatum agit per motum et susceptionem; agere enim in instanti, virtutis est infinitae, secundum Philosophum: motus autem cum sit accidens, non potest recipi, ut in subjecto, in materia primo prima, quia posterius supponit prius: prima autem potentia hujus materiae est respectu substantialis formae, et 1. Physic. texi. 30. Subjecta materia cum forma est causa omnium aliorum; ergo, etc.
Item, agens et patiens sunt aequalis ambitus: nihil enim potest de materia, quae est subjectum generationis, generari naturaliter, quod Sol et alia agentia non possint ex ea active generare: ergo cum materia primo prima sit in potentia ad omnem formam, sequeretur quod agentia creata possent facere Angelos, animas, et breviter, omnia.
Item, prima forma quae apta nata est recipi in materiam primo primam, est forma substantialis, quia substantia praecedit accidens, et esse substantiale accidentale: sed nullum agens creatum spirituale potest materiam, quae est subjectum generationis, ad formam movere, nisi in virtute agentium naturalium et corruptibilium. Non enim secundum Augustinum lib. 3. de Trinit. c. 7. possent magi facere serpentem, nisi mediante virtute naturae: cum igitur naturalia agentia agant modo quantitativo, per angulos et per pyramides, sequitur quod eorum actio non se extendit nisi ad materiam quantam et transmutabilem: ergo nec attingunt formam substantialem, cum non generent, nisi mediantibus illis.
Si arguis; ergo cum materia caeli sit corruptibilis, et quanta, actio agentium naturalium se extenderet ad ejus transmutationem. Respondeo, sicut videmus in potentiis cognoscitivis, quod quia sunt determinatae et limitatae, non se extendunt ad minimum ultra limites, ut visus ultra colorem; sic est in activis naturalibus, quod eorum aspectus non extendit se ultra passum. Nunc autem consideratio Mathematici majoris est abstractionis quam naturalis, quia abstrahit a motu, licet non a quantitate. Unde materia induta quantitate, et per consequens forma corporali de genere substantiae, est subjectum Mathematicis; ergo non est subjectum considerationis naturalis, cum se habeat per additionem. Imo materia sub aliqua forma ulteriori imperfecta, quae forte est illa, sub qua materia in primis operibus fuit a Deo creata, est praecisum subjectum agentium naturalium, sicut virtus formativa non incipit operari, nisi de semine, et ars faciendi pannum de filo, non de lana; talem autem formam imperfectam, quam addit subjectum generationis ad primam potentiam materiae, non habent caeli, ideo nec a naturali agente possunt transmutari.