QUAESTIONES DISPUTATAE DE RERUM PRINCIPIO SIVE QUAESTIONES UNIVERSALES IN PHILOSOPHIAM
Circa illud, quod primum principium sit finis omnium.
ARTICULUS I. Refertur opinio Avicennae.
ARTICULUS I. Quid sit materia prima?
Quod dicis, quod forma perficiat materias diversorum generum, dico quod non est inconveniens,
ARTICULUS IV. Utrum in omnibus rebus sit una materia?
ARTICULUS I. Variae referuntur sententiae.
ARTICULUS I. Referuntur variae sententiae.
Primum principium, neque ut est causa habitualis creaturarum, est capax mutationis.
Secundo dico, quod potest Deus considerari ut principium, sive ut est causa habitualiter creaturae. Ostendi autem in praecedenti quaestione, quod habet se respectu omnium in ratione triplicis causae, efficientis, formalis exemplaris, et finalis.
Quod igitur nec re, nec intellectu, cadat aliqua mutatio secundum quamcumque illarum causarum considerationem ostendo, et probo quod non in ratione efficientis. Probat enim Aristoteles 8. Phys. text. 27. et deinceps, et 11. Metaphys. summa 4. cap. 1. et lib. de molibus animalium, quod omnia mobilia reducantur ad unum primum immobile, et per se, et per accidens. Et hoc quidem patet, quia, ut dicitur 2. Metaphys. cap. 2. per totum, si hoc movetur ab illo, et illud ab alio, aut erit processus in infinitum in moventibus et motis; aut erit stare in aliquo immobili, quod est principium totius motus. Augustinus super Genesim lib. 8. cap. 21. probat, quod omnis motus ab immobili fluat, et inimmobile radicetur: si enim movetur digitus, stat cubitus, si cubitus: stat humerus, sihumerus; stat corpus, si corpus: si movetur unus pes, stabit pes alter. Oportet ergo quod primum movens omnium omnino sit immobile et immutabile: et ibidem ad litter. cap. 19. volens persuadere, quod Deus immutabilis manens, principium est creaturae, sive spiritualis, quam movet per tempus; sive corporalis quam movet per loca et tempora, dicit sic: Aut (inquit) fuit in ejus substantia, quod jam non est;vel erit, quod nondum est, sicut in naturis, quae possunt temporis mutabilitatem pati; et respondet cap. 20. Hic ergo (inquit) incommutabili aeternitate vivens, creavit omnia simul, ex quibus currerent
tempora, et implerentur loca, temporalibusque et localibus rerum molibus saecula volverentur; et postea cap. 21. subdit: Quisquis intelligere conatur quemadmodum vere aeternus, et vere immortalis, atque incommutabilis Deus, ipse nec per locum, nec per temporum motus, moveat temporaliter et localiter creaturam suam: non eum puto assequi, nisi prius intellexerit quemadmodum anima, hoc est, spiritus creatus, non per locum, sed tantum per temptes motus, moveat corpus per locum et tempus.
Quod autem, ut si habet in ratione causae formalis, in eo nihil cadat motus, ratio declarat, et auctoritas manifestat. Nihil pati potest, nisi per principium materiale, sicut nec agere, nisi per principium formale; ergo impossibile est primam formam pati, nisi habeat aliquid materiale: Deus autem omnino immaterialis est, ideo omnino impassibilis est. Quod autem aliquo modo movetur, necessario aliquo modo patitur: et hoc est, quod dicit Augustinus 5. de Trini tale, c. 2. et 4. Item lib. 7. c. 5. nun quam Deus subjectum fieri potest, forma enim est; formae autem subjectae esse non possunt, nam neque caeterae formae subjectae accidentibus sunt, ut humanitas: non enim suscipit accidentia, in eo quod ipsa est, sed in eo quod materia sibi subjecta. Eadem est sententia Commentatoris, super 12. Metaphysicor. Causa, inquit, po tentiae, etc. ut superius est dictum. Haec est sententia Augustini 2. de libero arbitrio, cap. 18. ubi dicit, quod oportet esse aliquam formam omnino immutabilem: omnia enim, ut dicit, mutabilia aliqua forma continentur, aut in nihilum cederent. Omnia enim, ut dicit, immutabilia ut non intercipiantur, sed distincta varietate, et diversis motibus, suos cursus peragant, necesse est aliquam esse formam incommutabilem, et immutabilem, et aeternam. Hic etiam patet quod quanto aliquid formalius et actualius, tanto immutabilius; ergo omnino formale est omnino immutabile.
Item, mensura et mensuratum sunt unigeneae naturae, ut motus, et tempus; aeternitas autem est mensura Dei, ratione suae formalitatis et actualitatis: cum igitur in aeternitate nulla sit decisio, nulla successio, nulla varietas, (ubi autem aliqua mutatio, ibi necessario aliqua successio et variatio) ideo Deus ratione, qua forma est pura exemplaris omnium, nulli potest subesse mutationi.
Satis praeostendi alias* quod Deus habet rationem finis respectu omnium: quo supposito, arguo sic: Quaelibet res naturalis tendit in finem suum, unde et creatura rationalis et libera, naturaliter appetit beatitudinem: unde Beatus Augustinus 13. de Trinitate, cap. 5. Quapropter est, (inquit, ) quod omnes homines beati esse velint, idque unum ardentissimo amore appetant, et propter hoc caetera quaecumque appetunt. Appe titus autem, qui idem est apud omnes, est appetitus naturalis; igitur si quaelibet res naturaliter tendit in finem suum, cum natura semper uniformiter agat, necesse est ut terminus motus naturalis omnino sit immobilis; si enim centrum moveretur, aut gravia per motum suum, illud non attingerent, aut necessario mutarent. Hinc est quod Aristoteles 4. Physic text. 41. vult locum naturalem, ad quem res movetur naturaliter, omnino esse immobilem.
Item, finis et bonum idem, 3. Metaphys. text. 3. igitur quod habet rationem universalis finis, habet universaliter et generaliter rationem omnis boni, et si cadat a ratione alicujus boni, cadit a ratione universalis finis; igitur si Deus aliquo modo mutaretur, hoc necessario esset, aut aliquid acquirendo, aut aliquid amittendo: si aliquid acquirendo, non habuit rationem universalis boni, per consequens nec finis: si aliquid amittendo, cecidit a ratione alicujus boni, et per consequens a ratione universalis finis; igitur si est omnium finis, secundum Aristotelem 12. Metaphys. text. 36. et deinceps, ut ostensum est, supponit necessario, ut idem finis sit omnino immobilis et immutabilis.
Item, Augustinus 8. de Trinit. cap. 4. loquens de isto bono, et ostendens quod Deus non est hoc bonum, sed bonum omnis boni, dicit, quod nisi esset aliquod bonum interminabile, nullum esset bonum immutabile, nec animus bonus fieret bonus, quia bonus animus non fit malus, nisi quia avertitur a bono; nec malus fit bonus, nisi quia convertitur ad id quod bonum est; nec unum melius altero, nisi quia plus appropinquat ad summum bonum. Et concludit in fine causam: Quapropter nulla essent mutabilia bona, nisi esset incommutabile bonum; bonum autem et finis idem: ergo in ratione qua est finis, est omnino incommutabile. Hoc de secundo.