Scholium.

Distinguit Scotus unitatem in transcendentalem, et numeralem, seu in unum quod convertitur cum ente, et in unum quod est principium numeri. Primum late probat, nihil addere reale super ens, sed modum quemdam significandi privativum, aut negativum, qua ratione obviam agit de propria significatione nominis oppositi multitudo. Vide de his multa apud ipsum lib. 10. Metaph. quaest. 1. 5. et 6. Secundum etiam post longam discussionem variarum acceptionnm, et specierum unitatis ac numeri in rebus aliorum Praedicamentorum a quantitate, quatenus est numerus accidentalis, ait aliquid addere positivum, in iis vero quae sunt de genere quantitatis. Vide eumdem 5. Metaphys. q. 9. et Fonsecam ibidem cap. 13. quaest. 3.

Est igitur sciendum, quod alia est natura unius, quo dicitur res una, quod convertitur cum ente: et alia ratio unius, quod est principium quantitatis. Natura enim unius, quo est esse, quod est, ideo est, quia unum numero est: vel illud quod dicitur, quod ens et unum convertuntur, non dicit rem, vel distinctionem aliquam absolutam supra naturam entis sive rei,

quae dicitur una, sed essentiam entis, et rei sub alia et alia ratione et consideratione. Propter quod dicit Aristoteles, et ejus Commentator 10. Metaphys. cap. 4. in fine, comm. 6. quod idem est modus consecutionis entis, et unius ad Praedicamenta, et aequaliter dividuntur Praedicamenta secundum ea. Sicut enim dicimus quod ens dividitur per substantiam, quantitatem, etc. ita dicimus, quod unum est substantia, quantitas, qualitas, et sic de aliis. Et ratio hujus est, quia, ut dicit Aristoteles, eodem loco Metaphys. in praedicatione, unus homo non addit aliquid aliud, quam homo; sicut nec ipsum esse praeter quid est, aut quale, aut quantum. Et ideo tale unum, quo res dicitur una, et convertitur cum ente, non dicit rem aliquam super substantiam rei, ut albedo supra subjectum. Et ita substantia cujuslibet rei est una per se, non per aliquam rem additam super ipsam: ut sic sit verum dicere, quod omnino eadem est ratio realis rei, et unius rei, sicut hominis, et unius hominis: sicut dicitur in Elenchis, quod eadem est ratio propositionis, et unius propositionis.

Hujus rei est aperta ratio, quia si res esset una per aliquod additum super eam, iterum de illa quaererem, utrum sit una per se, vel per aliud, etc. et erit processus in infinitum. Vel est sistendum in aliquo, quod per suam substantiam sit unum, et eadem ratione quodlibet per suam substantiam est unum. Et hoc est, quod dicit Boetius super Porphyrium, editione secunda, circa medium, quod omne quod est, ideo est, quia unum est: et idem dicit libro de Consolatione, lib. 3. Prosa 11. Nosline igitur, inquit, omne quod est, tamdiu manere, atque subsistere, quamdiu sit unum, sed interire, atque dissolui cum unum esse destiterit ?Et idem libro de Unitate et Uno, cap. 1 tamdiu est quidquid id quod est, quamdiu in se unitas est: cum autem desinit esse unum, desinit esse id quod est. Veritas autem verborum Boetii sic patet; quia omne quod est, aut simplex, aut compositum est: quod autem simplex est, tamdiu solum est, quamdiu unum est: quod patet in domo, et in quolibet composito, quia tamdiu est, quamdiu quoddam unum est, et non amplius.

Ex praedictis patet, quod eadem est realiter ratio entis, et unius, quod convertitur cum ente: nec tale unum dicit aliquid absolutum supra substantiam rei, sicut album dicit quid absolutum supra substantiam.

Est tamen sciendum, quod licet unum non dicat rem absolutam super ens, sive super substantiam rei, tamen unum istud dicit aliam rationem, et alium modum significandi ab ente, ut dicit Commentator supra 4. Metaphys. comm. 3. Modus enim significationis enti jimponitur a ratione simpliciori, quam modus significationis unius; ita quod quamvis em, et unum idem significent; tamen significatio unius praesupponit significationem entis. Ens enim imponitur ab actu essendi absoluto et positivo. Unum autem in significato suo includit rationem entis cum determinatione: non dico cum determinatione addente rem supra rationem entis, sed addit quemdam modum se habendi. Ille autem modus, quem addit, non est positivus, sed privativus solum: non privando aliquod positivum; alioquin unum non diceretur de Deo: sed privat aliquid negative tantum. Cujus privatio, quamvis significet illam privationem modo positivo, sicut econtrario hoc nomen incorporeum, significat positivum modo privativo, et hoc nomen corporeum significat privationem modo positivo.

Ut igitur videamus quid est privatio importata per hoc nomen, multitudo, quam quidem privationem de suo significato privat hoc nomen unum ut convertitur cum ente, est sciendum quod (ut patuit ex. 8. Metaphysic. ) nullus potest imponere nomen rei, nisi qui novit rem: et hoc dicitur 1 Perihermenias, cap. 1. quia Voces sunt earum, quae sunt in anima, passionum notae. Nunc autem aliquando contingit, quod nominaliter aliquid multis positivum est, quod secundum veritatem est privatio, quamvis significetur nomine positivo, quia habitus sibi contrarius dicit naturam positivam. Corporeum enim dicit secundum rem privationem, incorporeum positivum ; et cum notiora sint corporea naturaliter, quam incorporea, in compositis ex materia et forma, unum secundum veritatem habitus quidam est a forma rei partes continente causatus; et ille habitus significatur nomine unius. Divisio autem eorum secundum veritatem est privatio illius habitus, et significatur nomine multitudinis: unde multum

est ens aliquo modo in se divisum: unum autem est ens in se indivisum. Et ideo dicit Boetius, de Unitate et Uno cap. 1. Cum autem forma materiae unitur, necessario ex coniunctione utriusque aliquid unum constituitur, in qua constitutione illud unum non permanet, nisi quamdiu unitas formam cum materia tenet: ergo secun dum hoc destructio rei omnino est illud, quod separatio a forma et materia, quae est ei causa non contraria.

Ex quo patet, quod cum multitudo surgat ex diversitate unitatis, et compositionis, multitudo dicit privationem habitus importatam per unitatem et compositionem. Et quia (ut dixi) secundum quod res novimus, eis nomina imponimus, ideo cum compositiones, causae, et partes sint nomina magis nota; ideo etiam illud quod importatur nomine multitudinis, etiamsi dicat privationem respectu illius, quod importatur nomine unitatis; quia nomina positiva magis sunt nobis nota, ideo illud significamus nomine positivo, quod est divisio; et illud, quod significatur nomine compositi seu unius, quia est nobis minus notum, significamus nomine privativo per indivisionem; quia multitudo est quaedam divisio: unitas autem est quaedam indivisio, sicut jam dixi: quia substantia incorporea dicit habitum positivum respectu substantiae corporeae, et haec respectu ejus dicit privationem. Etenim, quia substantia corporea est nobis magis nota, quam incorporea, illam nominamus per modum positivum; aliam per modum privativum. Sic etiam quamvis entitas creaturae, quae est finita et limitata, dicat privationem respectu entitatis divinae, quae est infinita; tamen quia nobis est magis nota entitas creaturae, quam entitas divina, ideo nominamus eam nomine positivo, cum dicimus, quod est finita et limitata; et entitatem Dei nominamus secundum modum significandi privative, cum dicimus, quod est infinitus, illimilatus et in circumscriptus . quamvis ista nomina dicant realem positionem, tamen quantum ad modum significandi dicunt privationem.

Patet igitur ex dictis, quod multum, etsi significetur nomine positivo, quod est divisio, dicit tamen privationem realiter illius habitus, qui causatur a forma totius quod partes continet. Unum autem etsi significetur nomine privativo, quantum ad modum significandi, quod quidem nomen est indivisum, realiter dicit positionem; quae positio de ratione sua privat illam privationem, quae importatur no mine multitudinis : quia indivisio est negatio divisionis; divisio autem est privatio positionis. Sic forte caveatis totum: et ideo indivisionis ratio, quam includit unum, est ratio privativa, non privativa affirmationis, quia tunc unum non diceretur de Deo, sed privativa privationis: et sic secundum rem, unum significat positivum: secundum vero modum significandi, qui sequitur modum intelligendi, significat privationem. Et quia unum dicit privationem privationis importatae per multum, multum dicit privationem habitus importati per unum, habitum est quod unum definitur permulta, ete contrario. Unum enim est, quod est principium multitudinis; multitudo item, quae numeratur per unum. Quia enim privatio cognoscitur per habitum, cum unum sit privatio multitudinis secundum rem; et multum sit privatio unius secundum modum: ideo unum habet per alterum definiri, et econtrario.

Ex praedictis patet, quod unum, quod convertitur cum ente, rem non addit super ens, sed solam rationem in modo significandi: quae ratio dicit privationem privationis, non alicujus positionis, quia tunc Deus non esset unus. Cum autem unum sit principium numeri quod est accidens, principium autem accidentis, necessario sit accidens, necesse est dicere quod si secundum praedicta, unum quod convertitur cum ente, non dicit accidens: ergo aliud est unum, quod est principium numeri ab illo uno, quod convertitur cum ente.

Ex quo igitur vidimus naturam unius, quod convertitur cum ente; quaerenda est natura unius, quod est principium numeri. Est igitur sciendum, quod cum omne unum ab unitate oriatur, necesse est, quod unitas, a qua oritur numerus, virtute et primo, et per se contineat omnes numeri unitates. Et hoc est quod dicit Dionysius, cap. 5. de divinis nominibus: In monade enim, (inquit, ) omnis numerus uno modo ante constat, continetque omnem numerum monas in se uno modo, et numerus omnis conjunctus est quidem in monade: sed quatenus a monade proficiscitur, eatenus distinguitur et crescit. Est igitur sciendum, quod monas sicut unitas, quae est principium numeri, a qua numerus, et ejus unitates oriuntur, dicitur potentia continere numerum, et ejus unitates; uno modo secundum formam, vel entitatem; alio modo secundum substantiam et materiam. Primo modo adhuc monas virtualiter, et in potentia continet in se numerum, et ejus unitates dupliciter: uno modo virtute, etpotentiae actione; alio modo quasi passive monas continet numerum, et ejus unitates. Virtute et potentiae actione, est unitas potentiae divinae essentiae, a qua omnis multitudo creaturarum procedit: quia sicut centrum circulorum, Sol radiorum, fons rivulorum, sic Deus est causa, et principium omnium praedictorum, quia Sine ipso factum est nihil. Et hoc est, quod dicit Dionysius de divinis nominibus, cap. 2. Deus est essentia, quae omnem essentiam superat: iis autem quae sunt, statum dat omnemque essentiam profert in lucem.

Et hujus ratio est, quia constat in omni genere semper imperfectum et diminutum oriri ab illo, quod est perfectum simpliciter in illo genere: sicut calor in rebus calidis est a primo calido, quod est ignis, ut dicitur 2. Metaphys. text. 4. Cum ergo quaelibet res, et quidquid est in rebus, quocumque modo esse, vel rationem entis participet aliquo modo sit imperfectum et admixtum, oportet quod omnis res secundum illud totum, quod in ea est, a primo et perfecto ente oriatur: hoc autem ens non est, neque intelligi potest, nisi unum solum infinitum.

Ab hac igitur unitate oritur totus numerus, et omnes unitates creaturarum, non per hujus unitatis divisionem, ut de ipso uno flant duo, et pereat ejus unitas ex hoc, quod numerus et unitas exoriantur, sicut in divisione quanti, ut jam dicetur; hic enim numerus, qui procedit ab uno in quantis, multiplicatur, quia unum fit duo; sed ab ista unitate oritur numerus, et unitates, ut ab ipso principio calidi omnium primo procedit primum, et item secundum, et iterum tertium, et sic deinceps usque ad infimam creaturam. Non sic intelligendo, ut dixit Avicenna 9. Metaph. cap. 4. quod ab ipso procedit unum solum immediate, quia ab ipso procedunt omnia immediate, vel totaliter illa producendo, ut sunt illa, quae sunt a creatione: vel cooperando, ut sunt illa, quae producuntur arte, vel natura. Sed praedicta mediatio, quod scilicet, unum producat immediate, et secundum mediate sit usque ad infimum, hoc debet intelligi, quoad mediationem in genere dignitatis, quia primum causatum immediate participat divinitatem, secundum non ita immediate. Et istum modum mediationis intelligit auctor de Causis, quando dicit, quod Deus creavit animam mediante Intelligentia: et hoc est, quod dicit Dionysius 4. cap. de divinis nominibus: Per om nia vivens perfectissima bonitas, non solas implet circa se optimas essentias, extenditur autem usque ad novissimas; his quidem magis adveniens, his autem miivis, aliisque novissime, sicut unumquodque participare potest excellentiam. Et sic patet quod universalitas rerum est numerus quidam constans ex unitatibus particularitatis in essentiis, eaeque omnes ortum habent ad unitate prima Dei, quae non est participata, sed quam omnis creata unitas participat, per quam dat imitationem, quae totum rerum numerum, et ejus unitates virtute continet et potentia activa: quae unitates oriuntur ab ipsa, non per sui divisionem, sicut accidit in numero, qui procedit ex divisione quanti, sed per sui communicabilitatem.

Et isto modo multitudo rerum procedit ab unitate prima ad modum numerorum: quia sicut in processu numeri, in divisione quanti (ut jam videbitur) si multiplicentur unitates per divisionem primae unitatis, tertia unitas procedit ab illa, quae est principium numeri mediante secunda, et quarta, mediante tertia, et semper posterior plus elongatur a prima: sic in creaturis una expressius participat primam Dei unitatem, quam alia.

Et sicut ex numero procedente ex divisione quanti, non est dare duas species numerorum per aequalem approximationem ad primam unitatem quanti, a qua oritur numerus: sic dicunt aliqui quod in tota universalitate omnium creaturarum, non possunt duo diversa, maxime secundum substantiam et essentiam specificam, per aequalem distantiam se habere ad primum. Et secundum hoc posset verificari, quod ab uno non procedit immediate, id est, immediata partitione, nisi unum: quia duae essentiae specificae non possunt se habere ad illam unitatem, per immediatam, et aequalem partitionem, sicut nec duae species numerorum (ut jam dictum est) non possunt se habere per aequalem immediationem ad unitatem.

Alia est unitas, a qua oritur numerus, et omnes unitates, quas ipsa continet potentia et virtute, quasi modo specificato, et ex ista oritur tota multitudo, non per sui communicabilitatem, ut dixi de unitate divina, sed per sui divisionem, non quidem in partes quantitativas, sed in partes subjectivas. Et ista unitas est unitas generis Metaphysici, cujus communitas consistit in analogia; ita quod res importata nomine talis generis, per se principaliter, et veraciter dicitur solum de uno 5 de aliis per quamdam attributionem ad illud.

Et isto modo ens communissime sumptum, est genus Metaphysicum ad creatorem et creaturam; et ejus unitas dividitur in ens, quod est in se esse, et in ens habens esse: sive cui convenit esse ens, et habens esse, sive cui convenit esse ens, quod est genus commune Metaphysicum; et dividitur in decem Praedicamenta. Et prima divisione dividitur in ens, quod est per se, secundum quod ly per se opponitur ei, quod est aliter se habere: et in ens, quod est alicujus, quod continet novem Praedicamenta accidentis. Et similiter ens, quod est alicujus, est genus Metaphysicum, et dividitur in ens, quod est alicujus per se, ut est quantitas; et in ens quod est alicujus per aliud, qualia entia sunt omnia accidentia alia a quantitate, quia mediante quantitate insunt substantiae naturaliter. Et quodlibet genus Praedicamentorum, quae sunt decem, dividitur per subalterna genera, et sic usque ad individuum: et sic causatur numerus ex divisione unitatis, non in partes quantitativas, sed subjectivas.