Scholium.

Ait hic Scotus materiam per se non esse cognoscibilem a nobis, sed in ordine ad formam quam amittit et acquirit ratione nimirum alterationum et mutationum, quae circa ipsam flunt; quod clarius docet in 2. dist. 12. q. l. g. Dico igitur, quod materia : ubi dicit materiam vere ex se esse cognoscibilem, Quia, inquit, habet in Deo ideam, et est entitas absoluta; non tamen a nobis cognoscitur, nisi per transmutationem formarum; neque enim formas quae sunt magis cognoscibiles, et sensibus propinquiores, cognoscimus, nisi ex illarum operationibus, multo minus materiam a sensibus remotiorem, nisi per formarum transmutationes. Similiter dicit in 3. dist. 22. quaest. 1. g. Ad secundum cum dicitur.

Quod tertio dicitur, dico non est scibilis per formam, sub qua est, immobilem, sed per illam ad quam tendit, et per illam quam amittit, ut docet Philosophus 1. Physic. text. 69. Subjecta (inquit) natura scibilis est secundum analogiam. Sicut enim ad statuam aes, aut ad lectulum lignum, aut aliorum aliquod habentium formam in materia et informe se habet priusquam accipiat formam, sic ipsa se ad substantiam habet, etc. ideo dico, quod est materia secundo, primo, et tertio,

et sic deinceps prima. Voco autem materiam primo primam, subjectam quamdam partem compositi, habentem actum de se omnino indeterminatum respectu determinationis cujuslibet formae, cujus actualitas est immediate prope nihil, ac per hoc minima, nullum actum formae, vel substantialis, vel accidentalis habens in sua essentia, nec in sua actuali existentia, per quem actum formaliter actu sit ens quoddam extra nihil, sed illum actum habet a Deo efficiente; actum vero talem, vel talem, puta caelicum, vel terrenum, habet a forma, per quam, et cum qua subsistit in composito. Ista potentia dicitur prima, quia nulla est ratio, vel entitas creaturae, cui minus communicatum sit de entitate, sed ejus entitas determinatur et perficitur per omnem aliam actualitatem: ista autem, saltem ordine naturae, praecedit primum determinans, ut cera ante suas figuras.

Dicitur autem primo prima, quia quamvis sint multae materiae primae in genere suo, omnes tamen praesupponunt istam, et aliquam actualitatem formae, per quam simul naturaliter istae sunt determinatae materiae respectu aliquorum agentium. Secundo etsi sint primae in suo genere, non tamen simpliciter, vel primo primae. Dicitur autem ista materia primo prima, quia ut talis nuda accepta, non potest esse subjectum alicujus creati agentis, ut videbitur in 5. articulo, sed solum agentis simpliciter primi, scilicet Dei.

Dicitur autem materia secundo prima, quae est subjectum generationis et corruptionis, quam mutant et transmutant agentia creata, seu Angeli, seu agentia corruptibilia, quae, ut dixi, addit ad materiam primo primam; quia esse subjectum generationis non potest sine aliqua forma substantiali, aut sine quantitate, quae sunt extra rationem materiae primo primae, eo quod proportionaliter respondet tanquam subjectum eorum secundis agentibus, scilicet creatis, quae dicuntur secundaria respectu Dei, et nihil possunt producere, nisi de ista secunda materia. Dicitur tamen prima, quia omnia quae per agentia naturalia producuntur, eam supponunt, ut fundamentum et ut indeterminatum, quia per formas ab eis productas determinatur.

Dicitur autem materia tertio prima, materia cujuscumque artis, et materia cujuslibet agentis naturalis particularis, quia omne tale agit veluti de aliquo semine, quod quamvis materia prima sit respectu omnium, quae per artem producuntur, supponit tamen materiam, quae est subjectum generationis, et ulterius aliquam formam per naturam productam, aliter nulla ars quidquam operatur. In agentibus autem et naturalibus, et artificialibus sunt gradus prioris, et posterioris in materia, sicut ars sarciendi vestitum supponit pro materia pannum, et hoc filum, sive opus artis filandi, sic etiam est in naturalibus.

Quod autem mens sit Philosophi sic per diversas operationes materiam distinguere, patet 7. Meta phys, text. 35. ubi dicit, Quaedam materia est sensibilis, ut cuprum; quaedam intelligibilis, ut illud quod est in sensibilibus non secundum quod sunt sensibilia, ut Mathematica. In eodem etiam 8. text. 14. distinguitur, quod quaedam est materia secundum formam, quaedam secundum corruptionem formae. Secundum formam, quemadmodum aqua est materia aceti, mediante forma viiii, cujus scilicet formae vini materia aquae est susceptibilis. Materia secundum corruptionem formae dicitur, quemadmodum vinum est in materia aceti per suae formae corruptionem: et secundum hoc distinguit Philosophus duplicem potentiam passivam materiae, propinquam scilicet, et remotam. Propinqua dicitur ea, quae est ad susceptionem formae ordinata unica transmutatione: et vocatur potentia simpliciter, quae debetur materiae secundo modo dictae, materiae scilicet alicujus per formae corruptionem. Remota dicitur, quae indiget multis transmutationibus, ut forma introducatur, et ista correspondet materiae p imo modo dictae, quae scilicet dicitur materia alicujus secundum formam intermediam, quam potest recipere.

Jam igitur patet quae sit materia primo prima, cujus consideratio spectat ad Metaphysicum; materia secundo prima, cujus consideratio spectat ad Naturalem: materia tertio prima, cujus consideratio spectat ad Mechanicum, seu artificem.