QUAESTIONES DISPUTATAE DE RERUM PRINCIPIO SIVE QUAESTIONES UNIVERSALES IN PHILOSOPHIAM
Circa illud, quod primum principium sit finis omnium.
ARTICULUS I. Refertur opinio Avicennae.
ARTICULUS I. Quid sit materia prima?
Quod dicis, quod forma perficiat materias diversorum generum, dico quod non est inconveniens,
ARTICULUS IV. Utrum in omnibus rebus sit una materia?
ARTICULUS I. Variae referuntur sententiae.
ARTICULUS I. Referuntur variae sententiae.
Non cadit mutatio in Deum, etiam ut consideratur principium actuale novae creaturae.
Circa tertium, quod quaerit quaestio, quod scilicet in Deum non cadat mutatio, ut est principium actuale novae creaturae, sic est procedendum: Primo videndum est, quid ingerit difficultatem. Secundo, quid manuducit ad veritatem. Tertio, quid inducit necessitatem.
ARTIC. III. SECT. I.
Quid in hac doctrina ingerit difficultatem?
Circa primum sciendum, quod id quod hic ingerit difficultatem, et excludit veritatem, est processus quasi a simili, in illo quod est omnino dissimile; qui enim circa divinam voluntatem et suam, concludit aliquid, per hoc quod in nostra voluntate, et nostro velle experimur: vel per hoc quod videmus, et in potentia et actu alicujus creaturae est, nunquam perveniet ad veritatem hujus rei. Omnis enim potentia, sive naturalis, sive libera, cum a suo actu differat, necessario contrahit potentiam, et ad pauciora se extendit, quam potentia prima: quia potentia naturalis, quae potest multa, existens una, producere, hoc non potest per unum actum, sed per multos. Similiter potentia libera, quae existens una, potest multa et opposita, hoc non potest per unum etiam velle: non enim per unicum actum voluntatis posses te velle esse album et non esse album, nec simul, vel divisim, sed per plures actus voluntatis; hoc tamen posses per unam potentiam.
Credentes igitur aliqui, imaginationem sequentes, quod ita sit in Deo, nec possunt videre, imo nunquam videbunt, nisi imaginationem deponant, quomodo Deus si hoc vult tali, vel tali modo esse per actum voluntatis, quomodo potest velle illud non esse, nisi per alium actum voluntatis? Quia per illum actum, quo vult rem esse, non videtur eis, quod possit per eumdem velle illud non esse, quia tunc idem esset in Deo, velle rem esse et velle non esse, vel nolle esse; et velle et nolle, et sic contradictoria essent idem. A simili non capiunt, quomodo Deus per illum actum volendi, quo non vult hodie hoc esse, sed cras, per illum eumdem vult cras illud esse: vel quomodo illud, quod vult cras esse, et non ante, potest velle ante esse sine novo velle. Et ideo, quia sciverunt primum esse omnino aeternum et immutabile, non potentes videre, quomodo illud quod aliquando noluit esse, nunc de novo velit esse sine mutatione, posuerunt omnia a Deo immediate producta, esse aeterna, ut patetde Avicenna 9. Metaphys. cap. 4. et Aristoteli hoc imponitur, et ipse quidem videtur hoc intellexisse. Tales sunt aliqui, qui imaginantur animam rationalem, quasi quoddam corpus, vel punctum, non quasi rem intellectualem et spiritualem; et quia in corpore et puncto vident, quod simul non possunt esse in pluribus, non capiunt quomodo anima tota simul potest esse in pluribus partibus corporis. Isti sunt, qui divinum velle imaginantur ut suum: isti sunt, de quibus dicit Commentator super 2. Metaphys. cap. 3. Commento 13. in quibus virtus imaginativa dominatur super suam virtutem intellectivam, et ideo, ut dicit, videmus istos non credere demonstrationibus, nisi imaginatio comitetur eos: non possunt credere plenum non esse ante vacuum, aut tempus extra mundum, nec possunt credere aliquam creaturam incorpoream: unde tales multi sunt, et optimi fiunt Mathematici, sed pessimi Metaphysici.
Est etiam alia difficultas, quia cum Deus determinate velit hoc esse, et sic ab aeterno disposuerit, quomodo sine mutatione determinationis, et dispositionis, potest velle illud non esse, vel de novo esse? Et ideo ad intelligendam hanc difficultatem, quae tollit et impedit veritatem, primo volo ostendere, quod voluntas Dei est semper conjuncta suo actui. Secundo, quod actus unus volendi est tanti ambitus respectu amborum oppositorum, et respectu omnium partium temporis, sicut ipsa potentia volitiva, ut per eumdem actum volendi velit te esse, et possit te velle non esse: vel hodie esse, et possit velle te ante, vel post esse. Tertio, quod Deus, nec ab aeterno, nec unquam determinat se ad aliquid producen dum, nec aliquam determinationem habet respectu alicujus rei,
vel differentiae temporis, eo modo quo aliqui intelligunt. Quarto quod Deus ex sua libertate possit facere de qualibet re hoc et oppositum, respectu cujuslibet nunc divisim.
Circa primum sic procedo: actus est perfectio potentiae, unde ad ipsam naturaliter ordinatur: perfectior est ergo potentia conjuncta omni actui et omni volitioni, qua potest velle: aut ergo potentia Dei est semper, aut nunquam, aut aliquando actui conjuncta: si semper, habeo propositum; si nunquam, est frustra: si aliquando sic, aliquando non; ergo aliquando est imperfecta; ergo et essentia Dei, quia idem est voluntas et essentia. Item, objectum proportionatum divinae voluntati, est bonum infinitum, quod est ipse, sicut objectum sui intellectus est unum: sed intellectus divinus semper se cognoscit, alioquin cum se cognoscendo cognoscat alia, si aliquando se non cognosceret, tunc nihil cognosceret, et per consequens nihil gubernaret, et omnia in nihilum tenderent.