Scholium.

Doctissime tractat hic Scotus omnia, quae spectant ad conciliationem liberiarbitrii cum certitudine praescientiae divinae, et immutabilitate decretorum Dei. De his etiam agit in 2. dist. 39. quaest. unica, concordatque valde utrobique doctrina. Plura tamen movet hic dubia, multaque explicat, quae ad perfectam hujus difficultatis, omnium gravissimae, enodationem plurimum conducunt. Atque haec sunt illa, quae enarrari et declarari oportere dixerat, ut plene solverentur difficilia quaedam dubia, quae movit de hac re in tract. de primo principio, cap. 4. concl. 5. Sed quaerantur, inquit, in quaestione, quam de scientia Dei respectu futurorum contingentium disputavi. Haec autem illa est quaestio, uti praemonui in hujus operis censura.

Circa primum, ostendo in generali primo, quod nec immutabilitas voluntatis, nec certitudo divinae praevisionis, tollat aliquam contingentiam a rebus. Et arguo sic: Voluntas Dei causa est rerum, ut ostensum esf *. Ostensum est autem, quod omnis necessitas producendi rem extra, ponit dependentiam in producente D ergo quanto major est dependentia, tanto major necessitas: ubi ergo per infinitam rationem tollitur omnis dependentia, per infinitam rationem tollitur omnis necessitas: sed secundum quod a producente tollitur necessitas, secundum hoc ponitur libertas; ergo Deus producit omnes res exteriores per infinitam rationem libertatis, qua major excogitari non potest: sed major est libertas in agente, quod potest producere, et non producere aequaliter pro omni nunc divisim, et ante, et post, et in omni nunc, quam si ad aliquod istorum esset determinatum; ergo iste modus productionis ponitur Dn Deo; non ergo tollitur contingentia in rebus ex parte divinae voluntatis.

Item, antequam ego velim aliquod futurum facere, ejus productio dependet a mea voluntate; igitur cum sit major libertas voluntatis divinae, sequitur quod quidquid a voluntate sua procedit, (et hoc est omnis effectus creatus) potest Deus velle una voluntate esse, vel non esse divisim, ante vel post, vel in quolibet nunc temporis: sed actus volendi in Deo, est idem quod potentia sive voluntas, et ejusdem ambitus et aspectus *; ergo sicut una potentia volitiva non mutata,

potest velle, et vult de omni re, antequam sit, ipsam esse divisim pro omni nunc; hoc idem voluntas divina potest velle et vult, uno et aeterno et immutabili actu volendi, ut sit velle Dei hoc esse, et nolle illud esse, velle quod sit in tali nunc, nolle quod sit in illo, sed in alio. Sicut unus actus simpliciter aeternus voluntatis divinae est idem quod divina essentia, vel divinum esse: sed velle et nolle, quae idem sunt in Deo, sunt nomina dicentia respectum ejusdem divini velle ad diversos effectus, ita quod ille respectus et relatio, est realiter in creatura: sed secundum rationem, et conceptum nostrum in Deo, sicut creator et Deus dicunt rei aeternae novas relationes, quae secundum rationem sunt in Deo, sed secundum rem in creatura. Ac per hoc patet, quod uno modo est verum, Deus vult et non vult simul rem, inquantum scilicet ille actus est idem quod Deus, nihil connotans.

Alio modo non sunt idem, nec simul, imo successive, ut dicunt connotatum extra, ita quod successio secundum rem est in connotans, sed secundum rationem, et nostrum conceptum in Deo.

Item arguo de certitudine scientiae; certum est quod scientia et voluntas in Deo, et sunt idem, et se commensurant: quidquid enim scit se facturum, vult se facturum, et e contrario; et quidquid vult se posse facere, scit se posse facere, et e contrario. Cum igitur (ut ostendi) identitas et immutabilitas voluntatis, et actus volendi quomodo est in Deo, respectu alicujus effectus producendi in aliquo nunc determinato, non tollat contingentiam, imo stat cum utraque parte contradictionis, pro omni nunc divisim; ergo determinatio, vel certitudo scientiae non tollit ab aliquo effectu quin utraque pars contradictionis, pro omni nunc divisim possit evenire: et ista ratio est multum notanda.

Item, ex parte voluntatis, et scientiae, et rerum sic; In creaturis essentialiter ordinatis aspectus causae superioris, ut superior est, non destruit aspectum causae inferioris, secundum quod inferior est. Haec de se est manifesta, imo conformi modo, causa superior inferioricooperatur. Certum est autem, secundum omnes Philosophos, ut patet 2. Physicor. text. 48. et sensus hoc ostendit, quod causarum particularium quaedam sunt necessario producentes suos effectus, quaedam contingenter: cum igitur Deus sit causa superior, ut praesciens, cognoscens, et volens; ergo nunquam ratione suae cognitionis, et voluntatis tollit effectui alicui contingentiam, imo firmat, et stabilit ejus scientia contingentiam in omni effectu contingente: et sequitur oppositum illius, quod arguunt: Deus scit certitudinaliter omne futurum; ergo futurum contingens contingenter eveniet, et non de necessitate: sicut sequitur, Sol cooperatur in generatione hominis; ergo sic generabitur homo, sicut ab homine generante natus est generari. Unde praescientia increata, et voluntas immutabilis, salvant et firmant contingentiam in contingentibus. Unde cum salus et damnatio nostra partim a libertate nostra dependeant, sequitur quod semper Deus scit utrum salvetur, vel damnetur aliquis; ergo potest salvari, vel damnari dependenter a libertate sua. Quia sicut divinus intuitus videt utramque partem contradictionis simul, non quidem simul esse, sed simul fore posse, non conjunctim sed divisim, sic et voluntas divina unico velle immutabili fertur super utrumque extremum contradictionis, vult volens ipsa simul, non quidem simul esse, sed simul vult forte posse, non conjunctim sed divisim. Et sicut divinus intuitus videt causarum contingentiam, et effectus ex eis contingenter futuros, sic divinum velle vult causas creatas contingenter agere, et effectus contingenter evenire, vel necessario, secundum ordinem causarum.

Sic igitur in generali patet, quod nec immutabilitas voluntatis, nec certitudo cognitionis oppositorum, (quia ut sunt in ipso non opponuntur) tollit contingentiam in effectibus contingentibus, quales sunt maxime actus liberi arbitrii.

Secundo, hoc est videndum in speciali, descendendo ad difficultates tactas*. Circa primam difficultatem voluntatis, si aeterno actu, et immutabili vult, quidquid vult ? Ostendi hoc quantum potui in praecedenti quaestione*; quod sicut divinum esse unum, aeternum, simplicissimum, immutabile, claudit omnem rationem cujuslibet entis facti, et faciendi per illud: unde Angeli, vel Beati contemplantes illud, sciunt quidquid nos per omnia verba possumus dicere, modo altiori, et nobiliori in infinitum; et sicut divinum Verbum, Dei filius, Verbum, inquam, aeternum, unum, simpliciter immutabile, claudit omnem rationem cujuslibet verbi, cujuslibet conceptus, qui a creatura potest dici, vel accipi per totam successionem temporum, etiamsi mundus duraret in infinitum; et sicut voluntas nostra, antequam actu volendi induatur, est in potentia ad volendum, vel nolendum indifferenter de omni volito utramque partem contradictionis divisim pro omni nunc, sic Deus uno aeterno simplici actu volendi, qui non contrahit voluntatem Dei, cum sit idem quod ipsa, ac per hoc tanti ambitus, et tanti aspectus, sicut ipsa potentia: cujus contrarium est in voluntate nostra, et suo velle unico, dico, tali velle, vult rem esse et non esse divisim, pro omni nunc, ita quod velle et nolle idem sunt in Deo, sed dicunt diversos respectus ad creaturas, ut in praecedenti quaestione *declaratum est.

Circa secundam dubitationem, in qua dicitur, quomodo si unico velle potest nolle rem esse, et velle esse divisim, etc. plana est responsio. Quod Deus libertate sua vult hoc fieri et non fieri, et plus vult hoc quam oppositum: sed illud plus velle, non dicit aliquid reale additum super simplex, et unicum Dei velle: quare, sicut dixi, per unicum velle indifferenter, potest velle et nolle hoc esse divisim, sic per idem velle non mutatum, potest hoc plus velle esse quam non esse, vel plus esse nunc, quam ante vel post. Unde non est imaginandum, quod illud quod dico, plus velle hoc esse, quam non esse, dicat aliquid super simpliciter velle.

Circa difficultatem ex parte intellectus, sive divinae cognitionis et certitudinis, est sciendum quod in effectibus duplex necessitas invenitur: quaedam absoluta et per se; quaedam per accidens et secundum quid. Necessitatem absolutam habet effectus, quando dependet a talibus causis, quae ipsum necessario producunt: sicut ponit Philosophus exemplum 1. Physic. text. cotn. 69. quod necesse est animal corrumpi, quia est compositum ex contrariis; et si terra est inter Solem et Lunam, tunc Luna eclipsatur. Necessitatem secundum quid potest habere, vel ratione temporis, vel ratione circumstantiae: ratione temporis, quia currens quando currit, necessario currit; quia secundum Aristotelem circa finem 1. Perihermenias, cap. ultimo: Omne quod est, quando est, necesse est esse. Unde in talibus, talis est necessitas, ut nec ex parte ipsius rei, nec ex parte alicujus virtutis, oppositum possit esse, nec intelligi, quia tunc contradictoria simul essent vera, super quod nulla se extendit potentia.

Similiter dico, quod illud quod fuit, quando fuit, necesse est fuisse, ita quod in nullo istorum est potentia ad oppositum pro eodem nunc, vel tempore. Tale autem necessarium non habet necessitatem absolutam, sed secundum quid, quia erat potentia in tempore praecedenti, vel potentia currentis, vel extrinseca causa, qua poterat impediri: nunc autem in illo tunc non potest non esse pro tempore, quo est, quamvis per accidens, id est, quando est, necessario est.

Est etiam aliquando necessitas in re ratione circumstantiae, sicut si ego video te currere, necessario curris, quia non potest esse, quod ego videam te currere, et tu non curras: et tamen cursus de se, cum sit a voluntate tua, simpliciter est contingens, et potuit non esse, quia potuisti velle non currere.