Scholium.

Sub aliorum nomine docet hic Scotus posse materiam existere absque omni forma substantiali, vel accidentali, sola tamen divina virtute. Et licet hic videatur loqui ex aliorum sententia, tamen ipse ubique hanc inculcat doctrinam; praesertim in 2. dist. 12. qu. 2. ubi ex professo probat materiam esse separabilem a forma.

Alii dicunt, quod inest forma sine forma in esse actuali: quorum ratio est, quia ut dictum est, triplex est esse materiae, scilicet esse talis generis determinati quod habet, ut habet ideam in Deo, secundum quam est factibilis, et respicit Deum, ut causam exemplarem. Secundum esse est esse actuale, ut est effectus Dei, et actu pars compositi, et primum est in potentia respectu alterius. Tertium esse est esse tale determinatum, quod respicitur a forma, quod magis debet dici esse compositi, quam materiae; et illud, ut supradictum est, habet materia signative et formaliter a forma, sed materialiter et subjective a materia ipsa. Dicunt ergo, quod prima duo esse in nullo dependent a forma, quia ostensum est, quod forma non dat materiae quod sit materia, hoc enim habet a causa sua exemplari, vel ideali, -nec secundum actuale habet a forma secundum esse actu, non enim tale esse fit de nihilo, sed solum hoc esse habet a Deo, ut respicit ipsum, tanquam causam efficientem, talis autem non est forma; ergo illud esse actuale materiae,

non dicit rem aliam quam effectum quemdam Dei, et forma nihil facit, nisi conservative secundum cursum naturae.

Item, nullum posterius est de essentia sui prioris, saltem intellectu: sed esse materiae non solum essentiae, sed etiam actuale ut dicit effectum Dei, cum sit entitas prope nihil, est prius ad esse formae; ergo extra rationem actualitatis materiae est actus datus a forma: sed esse prius potest intelligi non intellecto posteriori: ergo potest intelligi materia actu esse sine forma, quod non esset verum, si contradictio implicaretur.

Item, materia secundum esse essentiae sine actuali existentia non est subjectum actu alicujus formae: sed ut est aliquod in actu, est pars compositi in actu, et subjectum formae in actu; ergo si accipiatur ordo formae ad materiam, ut essentia formae comparetur ad essentiam materiae, ibi non est ordo ratione esse essentiae, quam habent in Deo. Si accipiatur secundum esse actuale, forma praesupponit materiam ordine naturae intelligendi, ut determinans illud quod determinatur, ut figura ceram; non ergo est contradictio.

Item, ad omne esse actuale materiae, ut dicit terminum creationis, se habet forma in ratione conservantis, aut in ratione formalis, aut in ratione efficientis: non formalis, ut ostensum est in praecedenti quaestione. Et Avicen na dicit 6. Met. c. 1. Forma non est nisi formalis compositi ex materia et forma. Sicut etiam impressio non est causa formalis, ut sit aliquid actu, sed solum quod sit tale idolum, vel effigies. Sic dico de forma respectu materiae. Nec est causa efficiens, quia illud solum est virtutis divinae; ergo solum erit causa conservans; sed Deus potest per se conservare quidquid conservat per creaturam.

Item, ad hoc est manuductio, quia in Sacramento Altaris virtute Dei species per se subsistunt, quae dependent plus a subjecto quam materia a forma, quantum ad actum existentiae, quia proprium est substantiae per se stare; ergo cum materia plus habeat de ratione substantiae quam accidens, magis potest per se stare: hoc enim patet, quia nullum accidens dat ullo modo rationem per se standi.

Rationes in oppositum ex falsa imaginatione procedunt. Auctoritates nil plus intendunt, nisi quod secundum cursum naturae non est, vel esse non potest materia sine forma. Vel si dicant quod nec intelligi potest, verum est sub actu aliquo determinato, quia talem actum habet a forma. Ad rationem primam; quia ens simpliciter subsistens, est vivens et intelligens; dico quod verum est, si non est extensum, vel aptum natum de sua natura extendi, et determinati generis secundum cursum naturae, ut non fluat ad aliud; et istae duae conditiones non sunt in materia prima, si per se existat, quia est in potentia de natura sua ad extensionem respectu primi agentis, quod est Deus, ut ostensum est, et indeterminata omnino.

Ad secundum dico, quod illud esse actuale claudit essentiam aliquam,

scilicet materiae et suum esse, quod solum habet ab efficiente, non a forma, ut ostendi.

Quod autem dicis, quod esse dicit quoddam formale, verum est de esse determinato, quod datur a forma; esse autem quod est efficientis solum, non est, nec debet dici formale, sed actuale, pro eo quod est terminus creationis quae necessario terminatur ad actum aliquem.

Ad tertium cum dicis quod illud esse est receptum in materia, et materiae inhaeret, dico quod falsum est: esse enim actuale materiae, ut est terminus creationis, et prope nihil, non recipitur in materia, cum sit primus actus materiae, nisi materia vocetur ipsa essentia materiae; et tunc secundum praedicta, cum illud esse non sit a forma, sed ipsum primum esse materiae, cum inhaerere, et recipi, et similes conditiones praesupponant subjectum, illi autem esse, nihil sit reale subjectum, sed sola essentia materiae quae non est de se res actu, nec informans: nec susceptio habetur, nisi respectu esse, ut est actu, et dans in re existentiam, dicit inhaerentiam non solum ad essentiam materiae, quia materia non est materia per formam, sed ad suum esse actuale, non ut dicitur esse actu, sed ut dicitur tale esse habere.

Ad quartum, cum dicitur quod ille actus existendi, aut est actus primus, aut secundus; dico, quod primus: et cum dicis in minori, actus primus est forma: dico, quod forma dicitur actus primus duobus modis. Uno modo respectu materiae determinatae, quam forma determinat; unde forma, quae per essentiam suam est actus, determinat primo actum illum, quo materia est in actu, ut effectus Dei seu per se, vi divina subsistat seu in composito. Dicitur etiam actus primus secundo, qui est operatio, secundum quod de illo duplici actu distinguit Philosophus 2. de Anima, text. 2. et deinceps, non enim aliqua forma, seu substantialis, seu accidentalis, communicat materiae actum secundum, nisi prius saltem ordine naturae communicet primum, hoc est, seipsam. Nihil enim caliditate calefit, nisi calore informatum sit. Forma ergo est actus primus materiam determinans; et actus primus manet esse conservans secundum naturae ordinem. Sed non est actus primus, qui primo instanti naturae debetur materiae, talis enim actus est solum effectus creationis.

Ad illam similitudinem de corpore, quod non potest fieri sine figura, respondent aliqui, quod non est, eo quod corpus actu infinitum non est factibile; ergo oportet, quod omne corpus sit de necessitate finitum, et quia corpus infinitum est impossibile, impossibile est etiam corpus esse factum quin sit figuratum: non sic autem est in materia et forma, quia materia habet suum actum essendi, non a forma, sicut corpus habet suam unitatem, et terminationem a figura.

Item, perit ista similitudo, quia figura in corpore ut causa, non dicit nisi modum quemdam et relationem consequentem substantiam, in nulla re absoluta differentem ab ipsa substantia: si enim extendam brachia, vel plicem pedes, vel e contrario, variatur figura, nec mutatur aliquod reale in substantia; unde figura non dicit nisi variam habitudinem partium inter se: cum ergo esse corpus dicat necessario partem extra partem, imo ex hoc est corpus, sequitur quod ponere quod corpus sit, et quod non habeat partes extensas, est proponere quod corpus non sit corpus: et quia figura, ut dixi, non est nisi varia habitudo partium inter se, ideo impossibile est quod fiat corpus finitum sine figura. Similiter dico de linea, quin sit recta vel curva, et de capillo, quin sit crispus vel albus, vel de naso, quin sit simus vel talis. Ostendi autem quod forma activa alium actum realem dicit ab actu materiae; ergo, etc.

Si dicas, quod terminus motus non est relatio, nisi quia motus terminatur ad aliquod absolutum, respondeo, quod sicut impossibile est rem moveri quin in quolibet instanti, si continue movetur, aliter se habeat ad centrum et circumferentiam, idem manens; ita non possunt partes in toto moveri, quantumcumque maneat continuitas inter ipsas, quin varia habitudo et relatio oriatur, re absoluta eadem manente; fundatur autem ista relatio super ipsas partes, sicut super absolutum, non ut solum sunt partes, sed ut sunt sub hoc situ, vel illo. Per hoc patet ratio ad omnia.