Scholium.

Mirum, quod per tot annorum centurias, etiam post exortam fidei Christianae lucem, haec quaestio de origine animae non solum inter Philosophos, verum et inter Theologos adeo obscura, et difficultatibus involuta remanserit, ut optima quaeque torserit ingenia, et sub Gregorii Magni tempus putaretur insolubilis. Propterea in multos itum est errores, quos partim hic indicat Doctor, et in 2. dist. 17. quaest. 1. partim referunt Conimbricens. lib. de Anima, cap. 1. quaest. 3. Ruvius tract. de Anima separata quaest. 1. et alii. Neque, quod mirabilius est, quidquam adhuc definitum est expresse, in re tam vehementer agitata, et toties discussa. Duas praecipuas quaestiones dixit Augustinus lib. de Ordine, cap. 8. esse in Philosophia, unam de Anima, alteram de Deo; neque immerito, cum anima sit veluti horizon aeternitatis (uti ait Trismegistus in Asclepio) et intelligibilis, corporeaeque naturae sit veluti nexus et confinium, et ut ita dicam totius mundi summa, et tamen nihil adhuc de ejus origine per fidei regulas stabilitum est. Temerarium tamen et erroneum nunc judicant Theologi negare a Deo immediate creari, propterea quod exinde sequi videatur animam esse mortalem, quod S. Thomam movit in 2. part. q. 118. art. 2. ut non solum errorem, verum etiam haeresim putarit asserere animas rationales vi seminis propagari.

Potest ergo quaestio de intellectiva anima tripliciter intelligi: Utrum quaelibet immediate sit a creatione ? vel utrum educatur de potentia materiae seminaliter, ut aliae formae; vel utrum de prima anima originaliter, ut lumen candelae de lumine alterius candelae ? Quod autem ultimis duobus modis non sit educibilis, patet, primo auctoritatibus Sanctorum. Damascenus lib. 2. Orthod. fidei, cap. 12. Deus ex invisibili et visibili materia condidit hominem, ex terra quidem corpus plasmans, animam autem rationalem per insufflationem. Hoc idem Augustinus libro de Spiritu et Anima, cap. 48. Dicimus (inquit) corpus per conjugii copulationem seminari: Dei vero judicio coagulari in vulva matris, et compingi atque formari, ac formato jam corpore, animam creari et infundi, ut vivat ex utero homo ex corpore constans et anima. Nec duas animas esse credimus in uno homine, sicut multi scribunt, unam scilicet animalem, qua movetur corpus, et mixta sit sanguini; et aliam spiritualem, quae administret rationem, sed dicimus unam animam eamdemque animam esse in homine, quae et corpus sua societate vivificat, et semetipsam sua ratione disponit. Item Richardus 4. de Trinitate, dicit cap. 16. Proprium est hominis habere substantiale esse, ex propagatione simul et procreatione; nam procreatur anima, corpus propagatur: proprium autem est mixtorum habere substantiale esse ev sola propagatione: proprium est Angelorum habere substantiale esse ex sola creatione. Haec quia communiter conceduntur ab omnibus, et infinitae sunt auctoritates, non curo eas adducere. Sed ratio hoc ostendit, et primo syllogizando a fine, qui est causa causarum notior ad demonstrandum, ut dicitur 3. Met. text. 3. Certum est autem, quod corpus est propter animam, in fin. 1. de part. animal; omnis autem actio naturalis ad corpus humanum videtur ordinari, quia simplicia sunt propter mixta, mixtum propter complexum, complexum propter vegetativum, vegetativum propter sensitivum, sensitivum propter intellectivum. Cum igitur finis notior sit his quae sunt ad finem, ergo anima, propter quam est corpus, notior est omni agente naturali: sed effectus non est causa notior; igitur anima non est effectus alicujus agentis naturalis.

Secundo, patet hoc ex modo agendi; haec est enim regula generalis, quod omnes virtutes consequentes formam eductam de potentia materiae, debilitata sua materia, debilitantur. Ita dicit Avic. 6. Natur. part. 1. c. 3. Omnium, inquit, partium corporis debilitantur virtutes in fine aetatis juvenilis. Sed, ut idem dicit, virtus intellectiva communiter non corroboratur, nisi ultra illam aetatem; ergo, etc.

Item, sicut ea, quae ex semine oriuntur, non extenduntur, nec re, nec actione ultra virtutem naturalem seminis, sic forma quae de potentia materiae educitur, non extendit aspectum suum extra objectum corporale, cujus contrarium patet de intellectiva.

Ad hoc etiam facit, quod nulla virtus quae educitur de potentia materiae, habet libertatem se movendi dominative, sive libere, ut patet discurrendo; hanc autem habet intellectiva. Patet etiam, quod, ut dicitur 1. de Caelo et Mundo, text. 126. Omne generabile est corruptibile.

Quod autem anima incorruptibilis sit, et per consequens ingenerabilis, satis patet per Philosophum 3. de Anima, text. 20. qui dicit, quod intellectivum separatur ab aliis, tanquam perpetuum a corruptibili: et 12. Metaph. text 17. quod si aliqua forma remanet separata, haec est anima non tota, sed intellectiva.

Ratione etiam patet, quia secundum Dionysium cap. 7. de divin. Nomin. Infima supremorum conjunguntur supremis infimorum, quod non esset, nisi per animam intellectivam; ac per hoc ipsa est degenere supremorum, scilicet substantiarum incorruptibilium, quamvis inter eas locum teneat infimum.

Secundo patet, quia experimentum generale est certissimum, sed nos experimur nos appetere bonum infinitum, quod non consequitur homo in hac vita; sed si corrumpitur anima, appetitus naturalis erit frustra.

Item, propria operatio ducit in notitiam causae: sed operatio intellectivae inquantum talis, proprie est circa incorruptibilia, ut circa universalia, et circa illa, quae sunt a materia separata; igitur et substantia, a qua haec operatio procedit, erit incorruptibilis.

Item, appetitus naturalis non est frustra: sed experimur nos appetere, non solum esse ut nunc, non solum bonum ut nunc, sicut bruta et homines sequentes sensibilitatem, sed esse semper, et esse simpliciter secundum rationem; ergo necesse est quod si secundum illam sumus rationales, simus perpetui.

Si enim dicatur, quod anima intellectiva sit producta ab intellectu, sicut videtur dicere illa universalis propositio de Causis: Omnis, inquit, intelligentia scit quod est supra se, et quod est sub se, verumtamen scit quod est sub se, quoniam causa est ei. Ubi est sciendum, quod intelligentia est causans ea, quae sunt sub se. Si intelligatur de anima, est, dico, causa per accidens, eo quod per motum orbis et Solis in aliquo circulo est causa dispositionis corporis, quo disposito, Deus infundit ei animam, vel est causa ejus, quantum ad aliquas revolutiones. Similiter si inveniatur aliquando, quod Deus creavit animam mediante intellectu, dico, quod ly mediante dicit medium naturae, non efficientis, aut instrumenti, aut causalitatis, ut sit sensus: inter Deum et animam, intellectiva tenet medium gradum.

Item, potentia non est simpliciter notior sua substantia; ergo cum substantia rei factae subjiciatur, quantum ad suum esse, agenti, sua potentia necessario est subjecta potentiae facientis. Potentia autem libera, aut rationalis nulli creaturae subjecta est, nec omnibus; ideo impossibile est, quod substantia sua a creatura sit producta.

Item, est potentia activa, quae nec materia indiget, nec instrumento, ut potentia Dei; alia, quae indiget utroque, utpote hominis: ergo potentia Metaphysica, qualis est Angeli, materia indigebit, non intrumcnto; igitur si facit animam, aut de materia simplici, et tunc alia est corruptibilis; aut de corporali vel caelesti, et tunc idem inconveniens; vel corruptibili, et tunc ipsa est corruptibilis. Quartum membrum est impossibile, quod scilicet indigeat instrumento, et non materia.

Item, finis et efficiens sunt correlativa, sed experimur quod homo appetit finem supernaturalem; ergo ejus efficiens est supernaturale. Infinitae possunt ad hoc adduci rationes, sed quia non est omnino ad propositum, omitto; ergo non est anima intellectiva educta de aliquo seminali.

Quod nec etiam originatur de aliqua anima, sicut candela de candela, patet per glossam, super illo verbo: Qui finxit singillatim corda eorum: glossa, id est, Creavit animas singillatim, i d est, singulas per se creavit ex nihilo, non ex Adam, ut quidam dicunt, putantes animam esse ex anima. Haec glossa.

Hoc etiam patet, quia si Deus crearet animam ex anima, aut hoc faceret modo supernaturali, et tunc non contraheret originale, quod est contra Anselmum, de Conceptu virginali, cap. 13. aut modo naturali, et tunc animae et ejus materiae admixta est potentia, et per consequens naturalis corruptio: quia tunc forma primae animae non occuparet totam suam materiam.

Item, si anima multiplicatur ab anima, aut ista multiplicatio est sub esse naturali et reali, aut sub esse i ntentionali: non secundum esse naturale et reale: tum, quia decisio ab impossibili est impossibilis: tum, quia eductio rei naturalis habentis esse permanens, est per eductionem de potentia materiae, ut patet in omnibus formis. Nec potest esse intentionalis: tum, quia intentio non est substantia, anima autem substantia formalis est: tum, quia intentionale non durat, nisi conservante eo, a quo eductum est, et sic una anima quoad esse ab alia dependeret.

Item, aut tota anima, ex qua dicis animam multiplicari, est in ultimo perfecto suo actu, et tunc ex ipsa non potest fieri alia; aut tota est in potentia, et tunc non est actus, nec per consequens forma: aut tota in potentia et actu, et ista sunt contradictoria; aut pars potentia, aut pars actu, et tunc aut fiet de potentia, et tunc illa potentia, cum perficiat ad ulteriorem formam sive actum, est generabilis et corruptibilis, et per consequens anima: aut fiet de actu, et tunc actus ille est incompletus, et per consequens generabilis et corruptibilis, cum perficiat ad ulteriorem actum, et per consequens anima.

Ex his ergo patet quod intellectiva, nec ex corpore seminaliter, nec ex anima originaliter, sed de nihilo, virtute divina, totaliter habet educi.