Scholium.

Breviter et sub compendio Scotus in 2. dist. 12. quaest. 1. g. Est igitur videndum, et g. Dico igitur: repetit quae hic docet de potentialitate materiae, etsi multa hic clarius distinguat et explicet, quae vere ad perfectam materiae notitiam valde conducunt.

Ad videndum igitur naturam hujus potentiae, est sciendum quod materia et sua potentia, per quam est formarum substantialium susceptiva, sunt omnino idem re, differentia solum ratione. Materia enim de ratione sua nominat substantiam quamdam actu incomposito existentem, cujus actualitas est imperfecta, et actualitati omnis formae opposita. Unde nominat illam substantiam modo absoluto, absque respectu positivo ad aliud. Potentia vero passiva materiae nominat ipsam eamdem substantiam sub respectu ad formam, sub indifferentia tamen ad omnes, et hoc in quantum nec est in motu, nec inquantum est in transmutatione ad aliquam istarum; nec inquantum est in actu sub aliquo illorum; nec ut determinata, seu disposita ad receptionem alicujus illarum; nec ad unam potius quam ad aliam, et sic potentia passiva nominat materiam sub respectu ad formas. Unde non est aliud, quam respectus fundatus in materia, et hoc ex essentia materiae, non ex aliquo superaddito materiae, sicut similitudo habet esse in homine albo ex respectu ad alium album, per albedinem quam habet in se. Et hoc est potentia pure passiva, ad quam habet reduci omnis ratio potentiae passivae, ut determinat Philosophus in 9. Metaphysic. text. 2. Quod autem ista potentia sit idem re cum materia, sola ratione differens, modo jam dicto, sic potest patere.

Secundum Philosophum 9. Metaphys. supra citat, duplex est genus potentiae, scilicet activae et passivae, ad quas omnes aliae potentiae reducuntur. Est autem advertendum, quod haec duo genera potentiarum sunt in aliquibus primo et per se, et per essentiam, non participative per quamdam attributionem et reductionem ad illa prima. Potentia enim activa primo et per se invenitur in primo agente, scilicet in Deo, in quo sua potentia activa est ita pura, quod est idem quod sua essentia, solo respectu secundum rationem differens ab ea. Cujus ratio est, quia aliter necessario faceret in eo compositionem, quod est impossibile in primo, quia cum partes praecedant naturaliter compositum, primum non esset simpliciter primum, tunc primum agens non ageret per se, sed per aliud sui, et ita non esset omnino agens primum. Et cum omnia reducantur ad primum sui generis, sequeretur quod illud agens, quod dicis primum, produceretur ad agens per essentiam, et potentia illius ad potentiam agentis per essentiam. Cum igitur non sit processus in infinitum, oportet dare primum agens, quod agit per suam essentiam, in quo potentia activa est idem re cum essentia, solum ratione differens, et comparatione, ut dicatur essentia absolute considerata potentia per respectum ad illa, quae potest producere.

Similiter dico eisdem rationibus, quod potentia passiva primo et per se invenitur in alio extremo, scilicet in materia prima, in qua sua potentia passiva est ita pura, quod omnino est idem re, quod substantia* materiae, sola ratione differens, ut dictum est, ita quod nullam compositionem realem faciat cum materia. Nec propter hoc potest concludi, quod simplicitas materiae sit divina simplicitas; quia simplicitas materiae non est adeo simplex, quin alteri sit componibilis, quin etiam a forma quantum ad actum subsistendi et determinati generis dependeat, quin item in ea esse simpliciter, seu esse actu, quod habet a terminante, sic a sua essentia differat quod non sit de ejus intellectu, quae omnia sunt extra divinam simplicitatem. Omnia autem entia per se subsistentia inter materiam, potentiam et Deum, habent actum potentiae passivae admixtum secundum magis et minus.

Est igitur potentia passiva in materia prima, ita per se primo et pura, quod omnino est idem re quod ipsa essentia. Cujus ratio est, quia si re a materia differret, esset accidens, vel forma quaedam in materia recepta, et materia esset in potentia ad ejus receptionem, et de illa potentia ad receptionem praedictae potentiae esset eadem quaestio, et procederetur in infinitum; vel est dare illam potentiam passivam, quae est idem re quod esse in materia.

Item, videmus potentiam passivam in esse rebus secundum magis et minus: hoc autem non potest esse, nisi secundum majorem, vel minorem elongationem ab illo, cui per se et essentialiter inest; ergo oportet dare aliquid per essentiam suam sic passivum: hoc autem non est forma, nec aliquid compositum, quia per formam non est passivum; ergo est materia.

Item, sicut arguebatur de primo agente: si materia non est passibilis per suam substantiam, (et loquor de passione, quae est formae receptio, quia, ut ostendam, ad istam reducitur omnis alia passio et receptio) sed patitur per aliud a se, materia non est principium passionis, quia principium in quolibet genere per se est tale, et non per aliud; ergo ipsa reduceretur ad aliquod primum patiens: nisi enim sit dare primum, non est dare postremum, et si non est primum patiens, non est patiens secundum magis et minus: nullum autem tale est, nec excogitari potest quidem aliud a materia, quod sit primae formae susceptio, cum ipsa sit capacitas quaedam formarum secundum Augustinum citatum. Item, ostensum fuit in praece-, denti quaestione*, quod forma per essentiam suam est; cum enim actualitas formae non sit actualitas infima, (talis enim est prope nihil) ergo actualitas formae naturali ordine praesupponit minorem, scilicet materiae, quae est prope nihil; imo forma, quia habet ante se cujus sit actus, essentialiter actus dicitur. Per oppositam rationem, cum materia sit prope nihil, non habet ante se cujus sit perfectiva et determinativa; nihil enim a nullo perficitur, vel determinatur, ideo materia actus non potest dici. Sicut ergo forma per suam essentiam non per aliud re ab ea differens, est actus perficiens materiam, sic materia semper per suam essentiam est potentia receptiva formae.

Item, materia et forma realiter ab invicem differunt, sicut actus et potentia: sed relativum ad correlativum refertur, inquantum tale, ut album dicitur simile inquantum album; ergo materia inquantum materia refertur ad formam, sed non refertur ad eamdem, nisi inquantum ea potest informari et eam recipere; ergo inquantum materia formam potest recipere: si autem potentia illa esset alia re a materia, non reciperet inquantum materia, quia reductio dicit causam essentialem praedicati in subjecto.

Item, si talis potentia re differret a materia, cum talis potentia formae receptiva, sit potentia prima, quam potest quis in materia percipere, non potest alterari, vel aliter mutari, nisi ut formam recipit, hoc est nisi ut est, sub forma; igitur amota per intellectum illa substantia a potentia materiae, quaero quid est materia? non accidens, cum sit pars substantiae; ergo est substantia: ostensum est enim in praecedenti quaestione*, quod non est nihil, imo dicitur ens, et non est potentia, uti tu dicis, nec in potentia ad aliud, nisi per potentiam, quam in se habet, respectu illius; ergo necessario est actus purus in sua essentia.

Item, quodlibet dicitur tale per naturam primi, ut esse calidum per naturam primi calidi 2. Metaph. text. 4. et inde, ergo omnis particularis et contracta materia dicitur talis per naturam primae materiae; sed in omnibus generibus, sive in arte, sive in natura, illud dicitur materia, quod de se est indeterminatum, ut lignum respectu scamni. et granum, et semen respectu fructuum, vel membrorum: ita dici tur 1. Physicorum, text. 69. Subjecta natura scibilis est per analogiam ad formam, et habet materia informis priusquam formam suscipiat, ut aes ad statuam, lignum ad lectum; ergo materia prima de ratione sua, non per aliud distinctum re, est indeterminata: sed hoc est esse in potentia passiva, sicut esse determinatum esse actu; ergo materia de se est potentia, et in potentia.

Ex his patet, quod cum omnis alia passio sit in recipiendo actionem, subjectum autem actionis non sit nisi compositum, quia, ut dicitur 1. Physicorum, text. 80. Subjecta quidem materia cum forma causa est omnium accidentium, quia omnis alia passio, vel receptio praesupponit naturaliter compositum ex materia et forma; et quia compositum naturali ordine praesupponit partes, patet quod omnis potentia receptiva alicujus accidentis praesupponit potentiam receptivam formae substantialis, quia omne posterius reducitur ad prius, omnis potentia receptiva reducitur ad potentiam materiae, quae est potentia ad formam substantialem. Et quia illa potentia est idem quod materia, patet quod materia naturaliter est principium omnis passionis. Et dico naturaliter, propter alterationem, quae fit in accidentibus Sacramenti Altaris, in qua tamen alteratione superest aliquid per modum subjecti et materiae, ut patuit in praecedenti quaestione, quamvis in genere substantiae nihil sit passibile, nisi per veram materiam, ut ibi fuit dictum.

Ex his patet, quod sicut materia prima per suam substantiam est susceptiva formae substantialis, ita ipsum compositum est per suam essentiam, ut per potentiam passivam, re differentem ab ipso, est susceptivum accidentium primo, et immediate. Cujus ratio dicta est, quia si compositum esset susceptivum eorum per potentiam passivam re differentem, tunc illa sit in composito recepta; quaero per quod eam recipit? et certum est, quod per potentiam receptivam: tunc quaero de illa, et sic in infinitum, et sic terminandum est in aliqua, quae est re idem cum eo: non dico, quando unum accidens dispositum sit ad ejus introductionem, ut mollities cerae ad figuram, sed ratio susceptiva est ipsum compositum, vel aliquid habens vicem compositi, quod dico propter miraculum, quod fit in accidentibus Sacramenti.

Ex his apparet, quod multum errant illi, qui dicunt, quod potentia passiva, quae ad actum substantialem, est in genere substantiae compositae, quia, ut ostendi, per ipsam substantiam recipiuntur accidentia. Sunt etiam ipsae substantiae per se, non per potentiam re differentem ab eis, causae primorum accidentium. Quod patets quia agere sequitur esse actu, accidentia autem habent esse actu per substantiam; ergo per ejus actionem in esse producuntur. Exemplum hujus est, quia aqua calida ab igne sequestrata, se ipsam facit frigidam, virtute soilicet formae substantialis. Tamen per accidentia prima, quorum substantia est immediata causa, possunt esse causa accidentium secundariorum, ut per calidum, frigidum, humidum et siccum, saporatum, coloratum, odoratum, etc.

Nec valet, quod quidam objiciunt, quod substantia est causa materialis respectu accidentium; ergo non est efficiens, quia materia et efficiens non coincidunt 2. Physicorum, text. 70. Subjectum enim consideratum ut actu subsistens, habet rationem materiae respectu accidentium: consideratum autem in ratione virtualis formae suae est causa efficiens. Respondetur, ad aliquam formam sequuntur aliquae proprietates naturaliter, aut actiones per se, ut generans rem, secundum illam formam disponit causas in generando, et actuat quidquid est de se sic in potentia actuali ad accidens, et ex parte materiae disponendo illam, ut sit necessitas ad receptionem illius accidentis, et ex parte formae, ut sit actualiter virtualis quaedam necessitas ad producendum illud accidens de potentia materiae, ut, verbi gratia, generans ignem, quia caliditas et levitas consequuntur formam ignis, generando ignem simul disponit naturam ignis, ut sit necessitas ad recipiendum caliditatem et levitatem, et similiter formam ignis ad producendum illa de potentia materiae. Unde quia forma generata non habet hanc virtutem, nisi a generante datam, ideo etiam formarum accidentalium generatio attribuitur generanti, quando dicitur, quantum dat de forma, tantum dat de loco, et de operatione, et similibus.

Et ex his etiam patet, quod rationes, quas facit Commentator super librum 1. Physicorum, texi. conf. 70. ad probandum, quod materia non est sua potentia, omnino nihil valent. Arguit enim: adveniente forma corrumpitur potentia ad eam; ergo corrumpitur materia.

Item, materia est in praedicamento Substantiae, potentia in praedicamento Qualitatis, vel Relationis.

Ad primum dicendum, quod si potentiam vocat distantiam materiae a forma, illa bene corrumpitur; illud autem non voco ego potentiam, sed ipsam capacitatem formarum, quae non perit adveniente forma: quia enim leve per levitatem movetur sursum, vel vas per suam capacitatem aliquid recipit, levi in sursum existente, vel vase repleto, nec levitas levis corrumpitur, nec capacitas vasis destruitur, ita dico de potentia materiae; per illam enim potentiam, per quam formam recipit, receptam conservat.

Patet etiam falsitas rationis, quia, ut dictum est, ratio potentiae addit supra essentiam materiae non esse, sed rationem seu respectum: sicut enim similitudo facienda in albedine, non est alia ab albedine, quod patet, quia possum effici similis, vel dissimilis sine mutatione facta in mea albedine, et tamen ratio similis potest corrumpi, albedine remanente: ita adveniente formam materia, posset dici, quod corrumpatur respectus, seu ratio prima, sed non potentia secundum rem, ut est idem re cum materia remanente.

Ad secundum dicendum, quod Quaelibet creatura ex se tota ad Deum refertur, non per aliquid iliud, quia tunc illo per intellectum amoto, nullum respectum ad Deum haberet: ergo concedes, quos nulla creatura est subjecta: unde inquantum talis res est subecta, ut comparata ad principium adit in genere relationis. Nec iropter hoc sunt duae res, quia reatio non dicit rem distinctam reaiter a fundamento,