Scholium.

De materiae quidditate late agit Scotus 9. Metaph. quaest. 1. et diffusius in 2. dist. 12. quaest. 1. et 2. ubi contra Albertum Magnum, et alios probat in ente generabili dari duas entitates positivas, quarum una est materiae, et altera forma, easque esse inter se primo diversas, et utramque actu existere, suosque actus habere distinctos; atque hinc recte subinfert materiam non habere a forma, ut actu sit, sed a creatione, et propter, a per divinam potentiam posse existere sine omni forma.

Hae autem auctoritates non dicunt materiam omnino puram potentiam absque omni actu, sed intendunt quod inter omnia entia in genere substantiae minus habet de actualitate, et quod sua actualitas ab actualitate formae ratione contraria est distincta. Unde quod materia sit vere ens actu in composito, et est effectus creationis, et pars compositi, expresse dicit Augustinus 12. Confess. cap. 3. Non erat (inquit) aliquid, non color, non figura, non corpus, non spiritus, non tamen omnino nihil. Ergo aliquid quod a Deo est factum, atque creatum. Quamvis autem materia a Deo sit facta, ac per hoc habeat suam actualitatem, haec actualitas est alia ab illa, quam habet forma; quia materia licet non sit a Deo nisi sub forma, et ut sic semper simul tempore fuerit materia, et simul forma, ordine tamen naturae prius est esse, et creatio materiae, et per consequens sua actualitas quam forma, vel ejus creatio. Et illum ordinem innuit Augustinus 13. Confess. cap. 33. ubi loquendo de materia dicit sic: De nihilo enim a te, non de te facta sunt, non de te aliqua, non de tua, vel quae antea fuerit, sed de concreata, id est, simul a te creata materia, qui ejus informitatem absque ulla temporis interpositione formasti. Nam cum aliud sit caeli, et terrae materies, aliud caeli, et terrae species, materiam quidam de omnino nihilo, mundi autem speciem de informi materia, simul tamen utrumque fecisti, ut materiam forma nulla morae intercapedine sequeretur. Unde licet materia actum suum, quem habet ut est terminus creationis, non habeat de actione, nisi in composito, ut est sub forma, non tamen habet illud, quod est actu extra nihil, et terminus creationis a forma, sed tantum tale, vel tale esse, ut caeli, vel terrae.

Hujus ratio est, quod omnis res actu existens habet esse per aliquod formale, sed forma non est causa formalis materiae, ut materia est aliquid compositi. Ita dicit Avicenna 6. Metaph, suae, c. 1. forma non est, nisi formalis causa compositi. Hinc est quod esse actuale, quod habet a creatione, potest esse, vel saltem intelligi, amota forma ab ea re, vel intellectu: quod nullo modo esset, si forma esset causa formalis materiae, ut est materia: sicuti homo non potest esse, vel intelligi sine anima, nec album sine albedine, nec aliqua res sine aliquo, quo habet formale esse.

Sic igitur falsitas hujus imaginationis de materia, patet auctoritate: patet etiam ratione, quia si materia non esset aliqua res actu, ejus entitas non distingueretur ab entitate, et actualitate formae, et sic nullam realem compositionem faceret cum ea.

Secundo, quia inter ens actu, et nihil, non est medium; ergo si materia praeter formam non habet aliquem actum essendi, erit nihil: ergo agens creatum ageret de nihilo, cum agat de materia.

Item, secundum omnes Philosophos, materia est in potentia ad alia: sed secundum eos, nihil ad nihil est in potentia: ergo materia, ut materia, non est nihil; ergo habet aliquem actum de se, et si non subsistentiae, tamen existentiae.

Item, posse pati ad materiam reducitur, sicut agere ad formam; sed quod non est aliquid actu, non est principium patiendi, nec fundamentum; ergo necessario materia habet actualitatem aliam ab actualitate formae, in qua actualitate formae fundantur, et stabiliuntur. Sicut ergo si Deus crearet aliquam ceram impressa aliqua imagine, dato etiam quod ciroa non posset existere sine impressione, nec e contrario, illa cera non haberet ab illa impressione, quod esset cera, sed effective a Deo, et formaliter ab actu imprimendi haberet tale esse, puta imaginis Pauli. Ita materia quamvis simul creata sit sub forma, nec unquam denudatur ea, quod habeat tale esse, ut caeli et terrae, habet a forma concreata, vel generata; sed quod sit ens quoddam actu distinctum contra non entitatem nihili, et habens actum essendi ultra entitatem essentiae, quae solum respicit Deum ut causam, non habet a forma, nisi forte in conservatione, secundum illos, qui dicunt, quod non potest esse, vel fieri sine forma.

Haec est sententia Augustini lib. de natura boni*. Hylem dico quamdam penitus informem, et sine qualitate materiam, unde istae quas sentimus qualitates formantur. Et infra: Quae (scilicet materia) non per aliquam speciem sentiri, sed per omnimodam speciei privationem cogitari vix potest, habet enim et ipsa capacitatem formarum: nam si capere impositam ab artifice formam non posset, nec materies utique diceretur. Porro si bonum aliquod est forma, proculdubio bonum aliquod est etiam capacitas formae. Sic igitur patet contra entitatem materiae falsa imaginatio.

Deinde videndus actus materiae, et actus, qui dicitur formarum distinctio. Circa quod sciendum, quod materia est in actu, sed nullius est actus, est quoddam in actu, ut est res quaedam extra nihil, et effectus Dei, et terminus creationis. Nullius vero est actus: tum, quia ipsa est fundamentum omnium actuum; tum, quia sua actualitas nullius est generis, ac per hoc nec actum aliquem dare potest: tum, quia si alicujus esset actus, illud haberet minus de entitate, tamen ex quo actum reciperet, necessario aliquem actum haberet, et ens actu esset, ut probatum est de materia; illud autem diceremus materiam, et illud quod dicis actum ejus diceremus formam. Est ergo ens actu, ut est terminus creationis, saltem in composito, sed nulliusestactus. Forma etiam es tquoddam in actu, et est alterius actus, scilicet materiae, et totius compositi, quamvis aliter et aliter, ut alias dicetur: forma etiam est in actu, inquantum est terminus creationis, vel factionis, quamvis non nisi in composito, quia solum compositum per se generatur, ut habetur 7. Metaphysic. text. 23. 26. et 27.

Differt etiam materia, ut est in actu, vel ut ambo habent esse in actu: (quia ille actus, quem habet materia est distinctus, utpote ambo tanquam realia principia sunt creata) ille, inquam, actus materiae est minoris perfectionis, quam actualitas cujuscumque formae, et est in potentia ut per formam actu existentem perficiatur, et non e contrario.

Differt etiam, quia illa actualitas materiae omnino est indeterminata, nullius generis vel speciei, nisi per reductionem ad genus substantiae decernatur, et specificetur per formam, utpote quod sit caelum, vel terra: actualitas autem omnis formae actu existentis (et dico actu existentis, quia hic loquimur de materia et forma, ut actu existunt in re extra) est actualitas determinata, quia omnis actualitas formae (si sic liceat loqui) vel est caelica, vel vitrea, vel lignea, etc. etiam considerata in se sine materia, et composito. Non sic autem est de actualitate materiae, ut consideratur, distincta a forma. Hinc est quod actualitas formae, cum de se sit determinata, non determinatur per aliam formam, nisi per accidens, inquantum scilicet in uno composito concurrunt plures formae, et posterior determinat et specificat priorem; quod pro tanto verum est, quia perfectior est res sub ultima forma, quam solum sub prima. Forma autem intime ipsam actualitatem confusam, et indeterminatam materiae non dimittit sub illa indeterminatione, sed trahit ad esse caeli, vel terrae, et sic de aliis. Patet ergo eorum actualitas per rationes oppositas, ita quod nullo modo una ad aliam reducatur.

Differunt etiam, quia actualitas materiae ratione imperfectionis est determinabilis essentialiter per actum formae, ac per hoc materia dicitur pura potentia, quia nullum habetdeterminatum genus, seu gradum essendi; et dicitur in potentia, inquantum diversis actibus formarum perficitur, et determinatur. Actualitas autem formae est determinata et determinans, non determinabilis, nisi per accidens,

accedente scilicet alia forma, ut dictum est. Ex quo patet quodcum dicitur, quod materia est potentia, non excludit actualitatem essendi a materia, sed duplicem actualitatem, unam scilicet, quam habet forma per essentiam, ex qua per essentiam suam forma dicitur actus; et per oppositum materia, quia caret illa perfecta actualitate, ut est a Deo producta Dn composito, dicitur potentia, quia de natura sua excludit omnem determinationem actus, quam habet omnis forma actu existens per materiam suam; et quia materia in actu existens, de se non habet actum determinatum, sed determinabilem per formam, dicitur potentia. Et sic patet quare materia dicitur potentia, et esse in potentia, et quod neutra istarum excludit, sed includit actualem existentiam extra nihil.