ARTICULUS III.

Creaturam neque secundario posse cooperari Deo creanti ?

Circa tertium: quod non possit cooperari secundario, patet ex praedictis. Primo quidem, quia (ut ostensum est) si cooperetur, aut Deus erit agens minus principale,

et creatura principale, quod ex praedictis patet esse falsum; aut e contrario, et tunc creatura cooperabitur ut instrumentum, et tunc oportet quod per formam suam attingat nihil, quod paulo ante ostensum est esse impossibile.

Secunda ratio sumitur ex conditione creationis; cum enim creatio non habeat divisibilitatem, aut successionem ex parte rei, nec ex parte subjecti, oportet quod sit actio subita, tota simul et simplicissima: omne autem tale a quocumque procedit, totum simul ab illo procedit, et ita si creatio est a Deo, tota simul necessario est ab eo, et a nullo agente alio. Similiter si est ab agente creato, necesse est, quod tota simul sit ab illo, et ita nullo modo a Deo, quod patet ex praedictis esse falsum.

Tertia ratio sumitur ex parte totalitatis causae; creatio enim, cum de ratione sua nihil praesupponat, oportet quod creans sit tota causa creati: impossibile est ergo, ut sit aliquid creatum ab aliquo, quin illud habeat rationem totalitatis respectu illius, sed nullum agens per medium habet rationem totalis causae; ergo impossibile est, quod Deus creet mediante creatura.

Quarta ratio sumitur ex parte potentiae agentis ad unum effectum; om ne enim agens, seu producens aliquid, sicut se habet ad producendum, ita se habet ad conservandum; sicut in lumine Solis, Sol principaliter conservat, quia principaliter illuminat; aperiens fenestram, et tenens apertam, accidentaliter conservat, sicut accidentaliter est causa illuminationis; sed impossibile est quod aliqua creatura directe conservet, nec per se, nec per accidens, rem a termino annihilationis, cum omnis creatura habeat illum defectum in se admixtum: ergo impossibile est, quod creatura aliquo modo producat de nihilo.

Si objicias, quod saltem per accidens creatura annihilat, et ab annihilatione praeservat, ut liberum arbitrium gratiam. Similiter claudens, vel aperiens fenestram, est causa quod lumen annihiletur, vel conservetur ab annihilatione.

Respondeo, quod hoc non facit liberum arbitrium directe manutenendo gratiam: nec tenens fenestram apertam directe manutenet radium ne annihiletur: nec etiam ipse Sol, sed solus Deus. Sed hoc facit creatura, quia potest aliquid facere, quo facto, conservatur res ne tendat in nihil, vel quo facto, res annihilatur: et tota ista actio est secundum quod potest facere, vel destruere dispositionem in suscipiente rem creatam, qua facta, sive conservata, conservatur res ne annihiletur, et illa destructa res annihilatur. Isto modo dixi supra, num. 20. quod etiam potest de nihilo producere, quia potest aliquid facere, quo facto Deus creat, ut liberum arbitrium respectu gratiae, et natura respectu animae rationalis. Sed nec operando, nec cooperando cadit actio supra rem creatam, ita dico de conservatione: sic igitur dico ad quaestionem.

Ad dissolutionem autem quarumdam difficultatum, quae tangebantur in arguendo, quod etiam ipsa forma naturalis non sit ex substantia materiae, nec ex aliquo materialiter, secundum aliquos: primi etiam influxus agentium creatorum non fiunt ex aliquo, ut illuminatio, et actus intelligendi, et volendi et talia, ex quibus videtur, quod creatura aliquid agit de nihilo: quamvis non intendam nunc circa haec insistere, eo quod locum habent in quaestione de rationibus seminalibus *; sciendum tamen, quod omnes in hoc concordant, quod creatura non possit esse creator. Sed aliqui ponunt differentiam inter creationem, et facere aliquid de nihilo; nam dicunt, quod de ratione creationis, et creatoris est, quod quantum est ex parte suae virtutis, nihil omnino praesupponit, nec de quo agat, nec in quo agat, et talis est virtus simpliciter infinita. Unde Deus in creando, quantum est ex parte sua, non praesupponit quo agat, nec in quo agat, et si quis effectus sit, qui a Deo creari non possit, non praesupposito aliquo, ut est gratia, et similia, quae non sunt apta nata existere, nisi in aliquo. Hoc dicunt, quod est ex defectione entitatis naturae rei creatae, non autem ex defectu, vel limitatione virtutis creantis, quae cum sit independens et illimitata, non indiget aliquo extrinseco, cui se appodiet in agendo. Creatura autem omnis, cum ejus actio sit accidens, et ejus virtus finita et limitata, et procedat ab ente, cujus esse dependet ab aliquo necessario, indiget aliquo, in quo ejus actio sustentetur, et cui appodietur, et applicetur; et in hoc differt etiam in infinitum a virtute Dei: non autem semper indiget de quo agat, sed aliquando indiget de quo agat; et aliquando indiget de quo, et agat in quo, sed non de quo, ut dicunt in praedictis exemplis. Et isto modo dicunt virtutem esse in Sacramentis respectu characteris inducendi. Et isto modo dicunt, quod respondetur ad quaestionem, quia creatura non potest aliquid producere de nihilo, intelligendo quod nihil ex parte sua praesupponant, nec de quo, nec in quo, quod est vere de nihilo facere, et est creare. Si autem dicatur de nihilo facere, quia non de aliquo, quamvis in aliquo, concedunt quod sic potest facere de nihilo. Ad hoc tamen non est necessaria virtus infinita, nec increata, ut dixi, nec contra hoc concludunt praedictae rationes: sed concludunt, quod creatura praesupponat materiam, non semper de qua, sed de qua, aut in qua: et quaelibet istarum materiarum etiam ponit finitatem in agente, et tollit ab eo rationem purae actualitatis.

Alii sunt qui dicunt, quod cum inter ens, et nihil sit distantia infinita, et omnimoda improportio, et propter dictas superius rationes, nulla creatura aliquo modo agit aliquid de nihilo.

Ad illud, quod objicitur de primis influxibus, dicunt, quod nulla creatura agit immediate per suam substantiam, quia hoc est proprium Dei: sed agit per suam virtutem, quae est de genere accidentis. Dicunt igitur, quod primi influxus fiunt ex foecunditate virtutis, non per decisionem partis a parte, sed per emanationem, ut species a colore; nec talia diminuunt, vel consumunt illud, de quo fiunt, quia non sunt res simpliciter, sed quodammodo intentione, ut lumen, intellectio, volitio, sicut species coloris. Et sic patet responsio ad argumenta.