Lectio 10

Sequitur et de plenitudine eius nos omnes accepimus.

Verba ista usque ad locum illum et hoc est testimonium ioannis, dupliciter inseruntur.

Nam, secundum Origenem, sunt verba prolata a ioanne baptista, et subduntur ab eo quasi in argumentum praemissorum; quasi dicat: vere prior me erat, quia de plenitudine eius, scilicet gratiarum, non solum ego, sed etiam omnes, prophetae et patres, accepimus, quia omnes gratiam quam habuerunt, habuerunt per fidem incarnati verbi. Et secundum hoc, ab illo loco ioannes testimonium perhibet etc., incepit texere exordium suae incarnationis.

Secundum Augustinum autem et chrysostomum, sunt verba ioannis evangelistae ab hoc quod dicitur ioannes testimonium perhibet; et tunc continuatur ad hoc quod dixerat plenum gratiae et veritatis, ut dicatur sic: supra evangelista ostendit evidentiam verbi, quae innotuit et per visum, et per auditum, hic vero utrumque explicat: et primo quomodo apostolis innotuit visu, quasi a christo accipientibus; secundo quomodo ioannes testificatus est de eo, ibi et hoc est testimonium ioannis.

Circa primum duo facit.

Primo ostendit christum esse fontalem originem omnis spiritualis gratiae; secundo ostendit derivatam in nos gratiam per ipsum et ab ipso, ibi et gratiam pro gratia.

Dicit ergo primo. Experimento patet, quod vidimus eum plenum gratiae et veritatis, quia de plenitudine eius nos omnes accepimus.

Est autem plenitudo sufficientiae, qua aliquis est sufficiens ad actus meritorios et excellentes faciendos, sicut in stephano. Item est plenitudo redundantiae, qua beata virgo excellit omnibus sanctis, propter eminentiam, et abundantiam meritorum. Est etiam plenitudo efficientiae et effluentiae, quae soli homini christo competit, quasi auctori gratiae.

Sic enim beata virgo redundavit gratiam in nos, ut tamen auctrix gratiae nequaquam esset, sed ab anima eius gratia redundavit in carnem; nam per spiritus sancti gratiam, non solum mens virginis fuit deo per amorem perfecte unita, sed eius uterus a spiritu sancto est supernaturaliter impraegnatus. Et ideo statim cum dixisset gabriel, ave gratia plena, subiunxit de plenitudine ventris, dicens dominus tecum.

Ut ergo evangelista hanc singularem plenitudinem redundantiae et efficientiae de christo ostenderet, dixit de plenitudine eius omnes accepimus, scilicet omnes apostoli, et patriarchae, et prophetae, et iusti, qui fuerunt, sunt et erunt, et etiam omnes Angeli.

Nota, quod haec praepositio de aliquando quidem denotat efficientiam, seu originalem causam, sicut cum dicitur, radius est vel procedit de sole; et hoc modo denotat in christo efficientiam gratiae, seu auctoritatem, quia plenitudo gratiae, quae est in christo, est causa omnium gratiarum quae sunt in omnibus intellectualibus creaturis. Eccli.

C. XXIV, 26: venite ad me, omnes, qui concupiscitis me, et a generationibus meis, quae scilicet de me procedunt, adimplemini, participatione sufficientis plenitudinis.

Aliquando autem haec praepositio de denotat consubstantialitatem, ut cum dicitur, filius est de patre; et secundum hoc plenitudo christi est spiritus sanctus, qui procedit ab eo consubstantialis ei in natura, in virtute et maiestate. Quamvis enim dona habitualia alia sint in anima christi quam ea quae sunt in nobis, tamen spiritus sanctus, qui est in ipso, unus et idem replet omnes sanctificandos.

I Cor. XII, 11: haec omnia operatur unus atque idem spiritus; Ioel. II, 28: effundam de spiritu meo super omnem carnem; rom.

C. VIII, 9: si quis spiritum christi non habet, hic non est eius. Nam unitas spiritus sancti facit in ecclesia unitatem; Sap. I, 7: spiritus domini replevit orbem terrarum.

Tertio modo haec praepositio de denotat partialitatem, sicut cum dicimus, accipe de hoc pane, vel vino, idest partem accipe, et non totum; et hoc modo accipiendo, notat in accipientibus partem de plenitudine derivari.

Ipse enim accepit omnia dona spiritus sancti sine mensura, secundum plenitudinem perfectam; sed nos de plenitudine eius partem aliquam participamus per ipsum; et hoc secundum mensuram, quam unicuique deus divisit.

Eph. IV, 7: unicuique autem nostrum data est gratia, secundum mensuram donationis.

Deinde cum dicit et gratiam pro gratia ostendit derivationem gratiarum in nos per christum. Ubi duo facit.

Primo ostendit quod accepimus gratiam a christo, eo auctore; secundo accepimus ab eo sapientiam, ibi deum nemo vidit unquam.

Circa primum duo facit.

Primo ostendit quod de plenitudine eius accepimus; secundo necessitatem accipiendi ostendit, ibi quia lex per Moysen data est etc..

Dicit autem primo quod accepimus de plenitudine christi hoc quod dico et gratiam pro gratia.

Sed per hoc quod ponitur, cogimur intelligere quod de plenitudine eius accepimus gratiam, et pro illa gratia accepimus aliam; et ideo videndum est quae sit prima gratia, pro qua secundam accepimus, et quae ipsa secunda.

Secundum chrysostomum autem, prima gratia, quam totum genus humanum accepit, fuit gratia veteris testamenti accepta in lege, quae quidem magna fuit, iuxta illud Prov. IV, V. 2: donum bonum tribuam vobis etc.. Magnum enim fuit quod hominibus idolatris data sunt praecepta a deo, et unius veri dei vera cognitio; Rom. III, 1: quid amplius Iudaeo, aut quae utilitas circumcisionis? multum quidem per omnem modum. Primum quidem quia credita sunt eis eloquia dei. Pro gratia ergo ista, quae prima fuit, secundam longe meliorem accepimus; Zach. IV, 7: exaequabit gratiae.

Sed numquid non sufficiebat prima gratia? respondeo dicendum, quod non, quia per legem solum cognitio peccati datur, non ablatio.

Neminem enim ad perfectum adduxit lex, Hebr. VII, 19. Et ideo erat necesse quod alia gratia peccata auferens, et reconcilians deo, veniret.

Et ideo dicit quia lex per Moysen data est; gratia et veritas per iesum christum facta est. Ubi evangelista praefert christum legislatori Moysi, quem baptista sibi praetulerat. Moyses autem reputabatur maximus prophetarum; Deut. Ult., 10: non surrexit ultra propheta in Israel sicut Moyses.

Praefert autem eum Moysi, quantum ad excellentiam et dignitatem operum quia per Moysen lex data est; et horum duorum, tantum unum excellit alium, quantum figuratum excellit figuram et veritas ipsam umbram. Umbram enim habuit lex futurorum bonorum etc.; Hebr. X, 1. Item excellit quantum ad modum operandi: quia lex data est per Moysen, sicut ut per proponentem, non per facientem; quia, solus dominus est legifer noster: Is. XXXIII, V. 22. Gratia autem, et veritas facta est per christum, sicut per dominum et auctorem veritatis et gratiae, ut supra expositum est.

Secundum Augustinum vero, prima est iustificans et praeveniens, quae non datur nobis ex operibus; Rom. XI, 6: si autem gratia, iam non ex operibus. Pro ista ergo gratia, scilicet imperfecta, accepimus aliam gratiam consummatam, scilicet aeternae vitae.

Et quamvis aeterna vita aliquo modo meritis acquiratur, tamen quia principium merendi in omnibus est gratia praeveniens, ideo vita aeterna dicitur gratia; Rom. VI, 23: gratia dei vita aeterna. Et, ut breviter concludatur, quicquid praevenienti gratiae de gratia additur, totum gratia pro gratia dicitur.

Necessitas autem secundae gratiae est ex insufficientia legis, quae ostendebat quid faciendum et quid cavendum erat; sed ad implendum ea quae praecipiebat, non praebebat auxilium; immo per occasionem operabatur mortem quae tamen videbatur fuisse ad vitam; apostolus, Rom. VII, 10, et II Cor. III, V. 9, dicit, legem ministram fuisse mortis: nam si ministratio damnationis in gloria est, multo magis abundat ministerium iustitiae in gloria. Item promittebat auxilium gratiae, sed non solvebat, quia neminem ad perfectum adducit lex, ut dicitur Hebr. VII, 19. Item per sacrificia et caeremonias veritatem novae gratiae figurabat, ipso suo ritu clamans eam figuram; et ideo necesse fuit quod christus veniret, qui per mortem propriam alienas mortes perimeret, et conferret auxilium novae gratiae, ut faciliter et delectabiliter adimpleremus praecepta, et moreremur transgressioni et conversationi antiquae; Rom. VI, 6: vetus homo noster simul crucifixus est etc..

Item ut manifestaretur veritas figurarum contentarum in lege, et ut promissiones factae patribus solverentur; II Cor. I. Vel aliter, veritas per christum facta est, quantum ad sapientiam et veritatem occultam a saeculis, quam veniens in mundum aperte docuit, infra XVIII, V. 37: in hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati.

Sed si ipse christus est veritas, ut infra XIV, 6 dicitur, quomodo per ipsum facta est veritas, cum nihil possit fieri a seipso? respondeo, dicendum est, quod ipse est per suam essentiam veritas increata; quae aeterna est, et non facta, sed a patre est genita; sed per ipsum factae sunt omnes veritates creatae, quae sunt quaedam participationes et refulgentiae primae veritatis, quae in animabus sanctis relucent.