Lectio 1

Enarratis mysteriis passionis christi, hic evangelista manifestat eius resurrectionem, et primo manifestat quomodo resurrectio christi manifestata est mulieribus; secundo quomodo manifestata est discipulis, ibi cum ergo sero esset die illo etc..

Manifestata est resurrectio christi mulieribus quodam ordine.

Primo quantum ad monumenti apertionem; secundo quantum ad Angeli apparitionem, ibi abierunt ergo iterum etc.; tertio quantum ad christi visionem, ibi haec cum dixisset, conversa est retrorsum, et vidit iesum.

Circa primum primo ponitur mulieris visio; secundo rei visae denuntiatio, ibi cucurrit ergo etc.; tertio rei denuntiatae inquisitio, ibi exiit ergo Petrus etc..

Circa primum quatuor consideranda occurrunt. Primo scilicet visionis tempus, quia una sabbati, scilicet prima feria.

Nam apud Iudaeos dies sabbati solemnior habebatur, et ideo ab eo omnis alius dies denominabatur: unde dicebant prima sabbati, secunda sabbati etc.. Unde et Matth. XXVIII, V. 1, dicit prima sabbati. Sed ioannes dicit: una sabbati, propter mysterium, quia in hac die, in qua resurrectio facta est, inchoavit quasi quaedam nova creatura; Ps. Ciii, 30: emitte spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem terrae; Gal. VI, 15: in christo iesu neque circumcisio aliquid valet neque praeputium, sed nova creatura. Moyses autem in principio Gen. De prima die non dicit factus est dies primus, sed unus.

Ideo evangelista ad ipsam renovationem insinuandam utitur verbo Moysi.

Item quia in hac die inchoabatur dies aeternitatis, quae est una non habens interpolationem noctis; quia sol qui eam facit, non occidit. Apoc. XXI, 23: civitas illa non eget sole neque luna ut luceant in ea: nam claritas dei illuminabit illam, et lucerna eius est agnus; Zach. Ult., 7: erit dies una, quae nota est domino, non dies neque nox: et in tempore vesperi erit lux.

Secundo ponitur persona videns, quia maria Magdalene venit mane, cum adhuc tenebrae essent, ad monumentum.

Sed hic est dubium: quia in Mc. XVI, 1, dicitur: maria Magdalene et Iacobi et Salome; et Matth. Ult. Connumeratur etiam alia maria.

Responsio. Dicendum secundum Augustinum, quod maria Magdalena ferventior et devotior erat ad christum aliis mulieribus: unde Lc. VII, 47, dicitur: dimissa sunt ei peccata multa, quoniam dilexit multum. Et ideo eam evangelista specialius nominat. Et inde est quod prius ei apparuit dominus, Mc. Ult..

Sap. VI, 14: praeoccupat eos qui se concupiscunt, ut illis se prior ostendat.

Tertio ponitur hora, seu qualitas temporis, quia mane, cum adhuc tenebrae essent; Lc. XXIII, 55 s. Dicitur, quod mulieres quae cum iesu venerunt de Galilaea viderunt monumentum, et quemadmodum positum erat corpus iesu, et revertentes paraverunt aromata et unguenta, et sabbato quidem siluerunt secundum mandatum. Et ideo statim transacto sabbato ante lucem primae sabbati venit ad monumentum: nam nimius ardor amoris eam sollicitabat; Cant. VIII, 6: lampades eius lampades ignis atque flammarum, scilicet caritatis.

Sed hic est quaestio litteralis: quia, ut dicitur Mc. Ult., 2, valde mane orto iam sole, quid igitur dicit evangelista cum adhuc tenebrae essent? responsio. Dicendum quod hoc quod dicit marcus intelligitur de aurora: unde orto iam sole, non quod supra terram appareret, sed appropinquaret ad nostras regiones.

Quarto quid videt: quia vidit revolutum lapidem, quod erat signum vel quod aliquis christum abstulerit, vel quod resurrexerit. Et, sicut dicitur Matth. Ult., V. 2, Angelus domini descendit de caelo: quod non est intelligendum quod ante lapis esset revolutus quam christus resurgeret, sed post. Nam christus exivit de clauso utero virginis nondum gloriosum corpus habens, non est ergo mirum si cum corpore glorioso exivit de sepulcro. Nam lapis est revolutus, ut, videntes ibi christum non esse, facilius crederent eius resurrectionem.

Consequenter cum dicit cucurrit ergo ad simonem Petrum, ponitur rei visae denuntiatio. Ex nimio enim amore non distulit nuntiare discipulis quod vidit; sed cucurrit, et venit ad simonem Petrum, et alium discipulum quem diligebat iesus.

IV Reg. VII, 9: haec dies boni nuntii est: si tacuerimus, et noluerimus nuntiare usque ad mane, sceleris arguemur. Sic qui audit verba dei, debet festinus aliis dicere. Apoc.

Ult., 17: qui audit dicat, veni. Sed ad illos venit qui praecipui erant, et christum ferventius diligebant, ut aut secum quaererent, aut secum dolerent.

Et dicit eis tulerunt dominum de monumento.

Viso enim sepulcro vacuo, nondum habens in corde quod christus resurrexerit, dicit et nescimus ubi posuerunt eum. Ubi dat intelligere quod non sola fuerit ad monumentum, et quod adhuc de resurrectione dubitaret. Et ideo evangelista non sine causa dixit cum adhuc tenebrae essent, per qualitatem temporis, qualitatem mentis, in qua dubitationis tenebrae erant, designans. Ps.

Lxxxi, 5: nescierunt neque intellexerunt: in tenebris ambulant.

Sed attende, quod in Graecis codicibus habetur dominum meum, ad designandum propensiorem caritatem, et famulatus affectum; Ps. Lxxii, 25: quid mihi est in caelo, et a te quid volui super terram? defecit caro mea et cor meum: deus cordis mei, et pars mea deus in aeternum.

Consequenter cum dicit exiit ergo Petrus et ille alius discipulus, ponitur denuntiatae rei inquisitio: et primo ponitur quaerentium studium ad inquirendum; et hoc per exitum, dum dicit exiit ergo Petrus et alius discipulus. Qui enim scrutari vult mysteria christi, debet exire quodammodo a se, et a carnali consuetudine. Cant. III, 11: egredimini et videte, filiae sion, regem Salomonem.

Secundo ponitur inquisitionis ordo seu modus. Et primo quantum ad cursum, quia currebant duo simul, qui prae ceteris christum diligebant. Ps. Cxviii, 32: viam mandatorum tuorum cucurri; 1 Cor. IX, 25: sic currite ut comprehendatis.

Secundo quantum ad adventum, quia et ille alius discipulus praecucurrit citius Petro, ubi primo ponitur quomodo ioannes praevenit; secundo quomodo Petrus eum sequitur, ibi venit ergo simon Petrus sequens eum.

Sed nota, quod non sine causa evangelista etiam particularia diligenter narrat.

Nam istis duobus discipulis, populus duplex, Iudaeorum scilicet et gentilium designatur.

Quia licet Iudaei prius habuerint cognitionem unius veri dei, tamen quantum ad statum mundi, populus gentium est antiquior: quia ex gentilibus processerunt etiam Iudaei. Gen. XII, 1: egredere de terra tua et de cognatione tua. Isti simul currebant, vel decursum huius mundi: Iudaei per litteram legis, gentiles per legem naturae; vel simul currunt naturali desiderio ad beatitudinem et veritatis cognitionem, quam omnes homines natura scire desiderant. Sed ille alius discipulus, scilicet minor, praecucurrit citius Petro: quia gentiles ad cognitionem veritatis tardius venerunt quam Iudaei, quia quondam deus erat tantum in Iudaea notus, unde dicunt Ps. Cxlvii, 20: non fecit taliter omni nationi. Et venit prior ad monumentum: quia prius consideravit mysteria christi, et prius Iudaeis de christo facta est promissio.

Rom. IX, 4: quorum est adoptio filiorum et gloria et testamentum et legislatio et obsequium et promissa; quorum patres, ex quibus est christus secundum carnem etc..

Et cum se inclinasset, vidit linteamina posita, non tamen introivit. Et cum se inclinasset, scilicet sub iugo legis, Ex. XXIV, 7: omnia quaecumque praecepit dominus faciemus.

Vidit linteamina posita, scilicet figuras quasdam omnium mysteriorum, II cor.

C. III, 14: usque in hodiernum diem idipsum velamen in lectione veteris testamenti manet non revelatum. Non tamen introivit: quia non pervenit ad veritatis cognitionem dum in mortuum credere noluit. Et hoc dicitur lc.

C. XV, 25 ss. De fratre maiore, qui audiens symphoniam et tripudia fratri revertenti facta, noluit intrare: cum tamen introitum promittat David, dicens Ps. XLII, 4: introibo ad altare dei.

Hic agitur de perventione Petri.

Et secundum litteram, quod simul currebant, signum erat ferventis devotionis; sed ioannes citius pervenit, quia iunior erat sene Petro.

Sed secundum mysterium, Petrus ioannem sequitur: quia gentiles ad christum conversi, non erant congregandi in aliam ecclesiam ab ecclesia Iudaeorum, sed inserendi in praecedentem olivam et ecclesiam: Rom. XI. Et ideo apostolus, I Thess. II, 14, commendans eos, dicit: vos autem, fratres, facti estis imitatores ecclesiarum quae sunt in Iudaea in christo iesu.

Tertio ponitur ordo inquisitionis quantum ad eorum ingressum, quia introivit in monumentum, et primo ponitur quomodo Petrus intravit primo; secundo quomodo ioannes, ibi tunc ergo introivit in monumentum.

Dicit ergo, quod Petrus introivit in monumentum: et quidem, secundum litteram, ioannes, qui primo pervenit, non intravit propter reverentiam Petri, cui priorem ingressum servabat. Sed secundum mysterium, signatur quod populus Iudaeorum, qui primo mysteria incarnationis audivit, posterius ad fidem convertitur quam populus gentium.

Rom. IX, 30: gentes quae non sectabantur iustitiam, apprehenderunt iustitiam... Israel vero sectando legem iustitiae, in legem iustitiae non pervenit.

Et vidit, scilicet Petrus, posita linteamina.

Ioannes vidit sola linteamina quae Petrus similiter vidit: quia non reprobamus vetus testamentum, nam aperuit eis sensum, ut intelligerent Scripturas.

Sed adhuc ulterius vidit sudarium quod fuerat super caput eius. I Cor. XI, 3: caput christi deus. Videre ergo sudarium quod fuerat super caput iesu, est habere fidem divinitatis christi, quam Iudaei acceptare noluerunt. Quod quidem sudarium describitur et separatum ab aliis, et involutum, et in unum locum: quia divinitas christi occulta est, et separata ab omni creatura: est super omnia deus benedictus in saecula, amen; Is. XLV, 15: vere tu es deus absconditus.

Involutum vidit quasi in modum circuli: quia lintei quando involvuntur nec initium nec finis in eis aspicitur: celsitudo divinitatis est, quae nec coepit esse nec desinit.

Hebr. Ult., 8: iesus christus heri et hodie, ipse et in saecula; Ps. Ci, 28: tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. Sed in unum locum viderunt, quia deus non habitat ubi est scissura mentium; sed illi eius merentur gratiam qui sunt unum per caritatem.

Ps. Lxxv, 3: in pace factus est locus eius; I Cor. XIV, 33: non est deus dissensionis, sed pacis.

Vel aliter. Per sudarium quo laborantium sudor detergi solet, intelligi potest labor dei, qui etsi quietus semper permaneat, tamen se laborare denuntiat, dum duras hominum pravitates portat. Is. I, 14: facta sunt mihi molesta, laboravi sustinens. Et praecipue hunc laborem pertulit christus in humanitate assumpta. Thren. III, 30: dabit percutienti se maxillam, saturabitur opprobriis.

Hoc igitur sudarium longe seorsum invenitur, quia ipsa redemptoris nostri passio longe est a nostra passione disiuncta. Nam per linteamina, quae ita se habent ad membra sicut sudarium ad caput, intelliguntur passiones sanctorum, a quibus sudarium seorsum, scilicet passio christi: quoniam ipse sine culpa pertulit, quod nos cum culpa toleramus.

I Petr. III, 18: christus, mortuus est, iustus pro iniustis. Ipse sponte morti succumbere voluit.

Supra X, 18: nemo tollit a me animam meam: sed ego pono eam a meipso; Eph. V, V. 2: dilexit nos, et tradidit semetipsum pro nobis. Sed sancti ad mortem vadunt inviti.

Infra ult., 18: alius te cinget, et ducet quo tu non vis.

Sed quare evangelista sic diligenter omnia narrat? ad quod dicendum, secundum chrysostomum, ut excluderet falsam opinionem a Iudaeis divulgatam, quod corpus christi furtim sublatum esset, ut habetur Matth. Ult., 13.

Nam si hoc modo aliqui transtulissent illud: non utique eum denudassent, praecipue cum oportuisset eos festinanter hoc facere propter praesentiam custodum: neque etiam fuissent ita solliciti ut levarent sudarium, et involverent, et seorsum in unum locum ponerent, sed ea simpliciter ut contigisset, suscepto corpore, dimisissent. Huius etiam rei causa permisit quod sepultus fuit cum myrrha et aloe quae conglutinant corpori linteamina, ita quod non potuissent tam cito a corpore separari.

Consequenter cum dicit tunc ergo introivit et ille discipulus qui venerat primus ad monumentum, agit de introitu ioannis: non enim foris remansit sed post Petrum intravit, quia in fine mundi ad receptionis fidem etiam Iudaei colligentur. Rom.

C. XI, 25: ex parte caecitas contigit in Israel donec plenitudo gentium subintraret, et sic omnis Israel salvus fieret; Is. X, 22: reliquiae salvae fient.

Vel aliter, secundum mysterium, per istos duos discipulos duo genera hominum designantur: scilicet vacantes contemplationi veritatis, et hi signantur per ioannem; et insistentes obedientiae mandatorum, qui signantur per Petrum: unde simon obediens interpretatur.

Contingit autem plerumque quod prius perveniat ad cognitionem mysteriorum christi contemplativus, sua docilitate, sed non intrat: quia quandoque praecedit intellectus, et sequitur tardus aut nullus affectus. Sed activus instantia fervoris et sedulitate, etsi tardius intelligat, Ps. Cxviii, 104: a mandatis tuis intellexi, tamen citius intrat: ita ut qui fuerunt posteriores in perveniendo, fiant priores in cognoscendo. Matth. XX, 16: erunt primi novissimi, et novissimi primi.

Consequenter cum dicit et vidit, et credidit, ponitur effectus inquisitionis et in primo aspectu posset talem sensum habere, quod vidit illa scilicet et credidit quod christus resurrexerit. Sed, secundum Augustinum, hoc non potest stare; quia sequitur nondum enim sciebant Scripturam etc.. Ideo dicendum, quod vidit vacuum monumentum, et credidit his quae dixerat mulier, scilicet quod aliqui dominum asportassent; et tunc, sequitur nondum enim sciebant Scripturam, quia nondum eis erat apertus sensus, ut intelligerent Scripturas; Lc. Ult..

Sed nonne christus passionem et resurrectionem eius praedixit? Matth. XX, 19: et tertia die resurget.

Respondeo. Dicendum, quod quadam consuetudine audiendi ab eo parabolas, multa quae eis aperte dicebat, non intelligebant, et aliquid aliud eum significare credebant.

Vel, secundum chrysostomum, vidit linteamina posita sic ordinata, quod non fuisset factum, si corpus furtim fuisset sublatum, et credidit, scilicet vera fide, quod christus a morte resurrexerit. Et tunc hoc quod sequitur nondum enim sciebant Scripturam, refertur ad hoc quod dicit vidit, et credidit, quasi diceret: antequam videret non sciebat Scripturam, quia oportebat eum a mortuis resurgere. Sed quando vidit, credidit quod a mortuis resurrexisset.