Lectio 1

Supra consolatus est dominus discipulos quibusdam rationibus de suo recessu, et de persecutionibus et tribulationibus eis superventuris; hic easdem rationes manifestius explicat, et primo ponitur rationum explicatio supra positarum; secundo insinuatur effectus explicationis in discipulis, ibi dicunt ei discipuli: ecce nunc palam loqueris etc..

Dominus autem, si bene considerentur ea quae in superioribus duobus capitulis dicta sunt, discipulos consolari intendebat de duobus: de recessu suo, et tribulationibus eis superventuris et rationes ad haec duo hic explicat, ordine retrogrado. Cuius ratio est, quia cum recessus suus statim immineret, nec adhuc eis tribulationes superventuras praenuntiaverat, ideo primo consolatus est eos de recessu. Sed quia iam ex praenuntiatis eis tribulationibus videbantur magis affici ad tribulationes, quam ad recessum christi, ideo hic primum consolatur eos de his tribulationibus superventuris; secundo de recessu suo, ibi et nunc vado ad eum qui misit me.

Circa primum tria facit.

Primo manifestat suam intentionem; secundo praenuntiat discipulis tribulationum persecutionem, ibi absque synagogis facient vos etc.; tertio subdit persecutionis rationem, ibi et haec facient vobis.

Dicit ergo: dixi quod Iudaei oderunt me et vos, quia non cognoverunt eum qui me misit. Et sunt inexcusabiles, et spiritus sanctus et vos testificabimini contra illos. Sed haec omnia ideo locutus sum vobis, ut non scandalizemini; idest ut cum venerint tribulationes quas praenuntio vobis, sitis absque scandalo. Et merito post promissionem spiritus sancti scandalum prohibet, quia spiritus sanctus est amor, amor autem dei diffusus est in cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus est nobis: Rom. V, 5, et omnem propellit scandalum, Ps. Cxviii, 165: pax multa diligentibus legem tuam, et non est illis scandalum. Amicorum autem est negligere damnum propter amicum, ut dicitur Prov. XII, 26. Amicis ergo dei non est scandalum, poenas et damna pati pro christo. Quia vero ante mortem christi discipuli spiritum sanctum non acceperunt, ideo in passione christi scandalizati sunt; Matth. XXVI, 31: omnes vos scandalum patiemini in me in nocte ista. Sed post adventum spiritus sancti omnino absque scandalo fuerunt.

Sed possent dicere discipuli: numquid est nobis materia scandali? immo, quia tribulationes multae supervenient nobis, et primo quidem, exclusionis; secundo interfectionis.

Exclusionis quidem a consortio Iudaeorum, unde dicit absque synagogis facient vos; supra IX, 22: iam conspiraverant Iudaei ut si quis confiteretur ipsum esse christum, extra synagogam fieret. Et hoc intantum invaluit quod aliqui ex principibus in christum credentes timebant propter hoc publice confiteri, ut habetur supra XII, 42.

Hanc exclusionem praenuntiat Lc. VI, 22: beati eritis cum vos oderint homines, et eiecerint nomen vestrum tamquam malum propter filium hominis.

Sed numquid malum erat apostolis extra synagogam Iudaeorum fieri, cum ipsi essent ab eo recessuri? ad quod dicendum, secundum Augustinum, quod in hoc erat eis tribulatio, quia per hoc dabat dominus intelligere quod Iudaei non erant recepturi christum. Nam si christum recepissent, eadem fuisset synagoga Iudaeorum et ecclesia christi; et qui converterentur ad ecclesiam christi, conversi ad synagogam Iudaeorum fuissent.

Interfectionis autem: sed venit hora ut omnis qui interficit vos, arbitretur obsequium se praestare deo. Haec quidem verba possunt accipi quasi in consolationem discipulorum dicta, ut ly sed accipiatur adversative, ut sit sensus: quasi consolari debetis ex hoc quod vobis facient, sed venit hora ut omnis qui interficit vos, arbitretur obsequium se praestare deo.

Sed qualis consolatio poterat eis esse, haec scilicet, ut omnis qui interficeret eos arbitraretur se obsequium praestare deo? ad quod dicendum, secundum Augustinum, quod per hoc quod dixerat absque synagogis facient vos, dabatur intelligi quod illi qui converterentur ad christum, statim a Iudaeis occidendi erant: et ideo ad eorum consolationem dicit eis dominus, quod tam multos christo acquisituri erant, expulsi de Iudaeorum congregationibus, ut eos extirpare non possent; et propter hoc mortem eis intentare studerent, ne omnes ad nomen christi sua praedicatione converterent.

Vel dicendum, quod in hoc praedixit eis tribulationem interfectionis.

Dicit autem arbitretur obsequium se praestare deo, non diis, ut det intelligere hoc dici solum de persecutione Iudaeorum; Matth. XXIII, 34: ecce ego mitto ad vos sapientes et Scribas; et ex illis occidetis et crucifigetis. Nam martyres christi occisi sunt a gentilibus, non tamen illi arbitrati sunt deo sed diis suis solum obsequium se praestare. Ideo autem Iudaei, christi praedicatores occidentes, putabant deo se praestare obsequium, quia zelum dei habebant, sed non secundum scientiam: credebant enim quod desereret deum Israel quicumque converteretur ad christum. De ista interfectione dicitur in Ps. XLIII, 22: propter te mortificamur tota die; aestimati sumus sicut oves occisionis.

Rationem dictorum assignat, dicens et hoc facient vobis, quia non noverunt patrem neque me et primo rationem futurae persecutionis; secundo rationem praenuntiationis, ibi sed haec locutus sum vobis.

Dicit ergo: persequentur vos, et haec facient vobis, non propter zelum veritatis, sed quia non noverunt patrem, inquantum scilicet est pater, neque me, filium suum; supra VIII, 19: si me sciretis, et patrem meum forsitan sciretis; I Tim. I, 13: qui prius fui blasphemus et persecutor,... Misericordiam dei consecutus sum, quia ignorans feci in incredulitate.

Sed posset dici: si per ignorantiam fidei Iudaei vos sunt persecuturi, quare ergo praedixit vobis? et ideo cum dicit sed haec locutus sum vobis, ut cum venerit hora eorum, reminiscamini quia ego dixi vobis, primo ponit causam praenuntiationis; secundo causam dilationis ad praenuntiandum, ibi haec autem ab initio non dixi.

Dicit ergo. Ideo autem haec locutus sum vobis, ut cum venerit hora eorum, reminiscamini quia ego dixi vobis.

Hora aliquorum venire dicitur quando possunt implere quod desiderant, et facere quod volunt; Sap. II, 7: non praetereat nos flos temporis, scilicet apti ad voluptates exercendas.

Hora ergo Iudaeorum tunc veniet quando poterunt exercere persecutiones in vobis. Sed haec est hora nocturna. Lucae c. XXII, 53: haec est hora vestra et potestas tenebrarum etc..

Reminiscamini quia ego dixi vobis. Quod quidem ad duo valet. Quia scilicet quando recordati sunt in tribulationibus existentes, quod eas christus praedixerat eis, cognoverunt eius divinitatem, et magis confisi sunt de eius adiutorio. Item per hoc quod aliquis praevidit tribulationes sibi imminentes, minus affligitur, quia praevisa iacula minus feriunt. Et rationem huius assignat tullius in Lib. De tusculanis quaest.. Bona enim et mala temporalia quanto magis cognoscuntur, tanto minora reputantur. Divitiae enim maiores reputantur a non habentibus eas, quam ab eisdemmet postquam habentur. Similiter etiam tribulationes antequam habeantur magis timentur et contristativae creduntur antequam superveniant, quam postquam supervenerunt et praesentes sunt. Malum autem quando praemeditatur, efficitur quasi praesens, et ex ipsa praesentia minus reputatur. Unde dicit quod sapiens ex praemeditatione potest accipere consolationem de tristitia superventura, quam aliqui recipiunt assiduitate tristitiae imminentis.

Sic ergo duplici de causa eis tribulationes praenuntiat: ad spem eorum sublevandam de eius adiutorio, et ad tristitiam minuendam.

Hic assignat causam quare non ante eis praedixit haec, scilicet, quia vobiscum eram.

Quod potest referri ad duo praedicta. Primo ad sublevandam spem: nam cum vobiscum eram, de meo adiutorio confisi non dubitabatis; modo autem quando videbitis me mori, dubitare poteritis de mea potestate: et ideo necessarium est ut praenuntiem futura, per quae cognoscatis meam divinitatem et potestatem.

Vel potest referri ad secundum, ut sit sensus: vobiscum eram protegens vos et totum pondus super me suscipiens; infra XVII, 12: pater, cum essem cum eis, ego servabam eos quos dedisti mihi. Sed quia recessurus sum a vobis, totum pondus tribulationis remanebit vobis: et ideo oportet ut non sint vobis improvisae.

Sed videtur quod dominus ante hanc horam praedixerit, quia alii tres evangelistae narrant dominum ante hoc tempus praedixisse discipulis quod tradendi essent ante reges et praesides, et in synagogis Iudaeorum flagellandi.

Sed dicendum, quod hoc non contrariatur huic quod dominus dicit haec vobis ab initio non dixi, quia illi dicunt dominum hoc dixisse in monte oliveti, quod fuit imminente passione tribus diebus antequam ventum esset ad coenam. Unde hoc quod dicit ab initio, non refertur ad tempus passionis, sed ad tempus quo primo fuit cum discipulis, ut Augustinus dicit.

Sed contra hoc est, quod matth.

C. X, 16, dicitur, quod dominus praenuntiavit discipulis tribulationes superventuras, non solum imminente passione, sed ab initio electionis eorum. Ecce, inquit, mitto vos sicut oves in medio luporum.

Et ideo dicendum, quod hoc quod dicit ab initio, non est intelligendum solum de tribulationibus superventuris, sed de adventu spiritus sancti, quem non praenuntiavit eis ab initio, ut Augustinus dicit.

Vel dicendum, secundum chrysostomum, quod intelligendum est de tribulationibus. Et tunc quod dicit ab initio, dicit propter duo quae hic eis de novo praedixit: unum scilicet, quod essent passuri tribulationes a Iudaeis, quod eis ante non dixerat, sed solum a gentibus, ut patet Matth. X, 22; aliud, quod supra praedixit eis, quod flagella passuri essent, hic autem addit unum quod maxime poterat eos attonitos facere, scilicet quod mors eorum reputaretur a Iudaeis obsequium.