Lectio 4

Postquam praenuntiavit defuncti suscitationem, hic describit evangelista resuscitationis ordinem, et primo praemittit quaedam praeambula pertinentia ad alios; secundo proponit quaedam quae pertinent ad affectum christi, ibi iesus autem ut vidit eam plorantem etc.; tertio subdit suscitationis effectum, ibi iesus ergo rursum fremens etc..

Praeambula autem ad alios pertinentia primo praemittit quantum ad defuncti conditionem; secundo quantum ad Iudaeorum erga sorores consolationem, ibi erat autem bethania etc.; tertio quantum ad sororum devotionem, ibi martha autem, ut audivit etc..

Defuncti autem conditio describitur quantum ad tempus mortis, quia quatriduanus, unde dicit venit itaque iesus, et invenit eum quatuor dies habentem, et quantum ad locum, quia in monumento. Ex quo apparet, secundum litteram, ut dictum est supra, quod primus dies mortis fuit quando nuntiata fuit ei infirmitas.

Per hos autem quatuor dies, secundum Augustinum, signantur quatuor dies quadruplicis mortis. Una dies est peccati originalis, quod homo trahit de mortis propagine; Rom. V, 12: per unum hominem peccatum intravit in mundum. Alii tres dies referuntur ad mortem peccati actualis; nam quodlibet peccatum mortale quaedam mors dicitur; Ps. XXXIII, 22: mors peccatorum pessima. Et dividuntur secundum transgressionem triplicis legis.

Primo quidem legis naturae, quam homines transgrediuntur; et sic est secundus dies mortis, Is. XXIV, 5: transgressi sunt legem et pactum sempiternum, idest legem naturae.

Secundo legis scriptae, quam etiam homines transgrediuntur; et sic est tertius dies, supra VII, 19: nonne Moyses dedit vobis legem, et nemo ex vobis facit legem? tertio legis evangelii et gratiae, quam homines transgrediuntur; et sic est quartus dies, et gravior ceteris. Hebr. X, 28: irritam quis faciens legem Moysi, sine ulla miseratione duobus vel tribus testibus moritur: quanto magis putatis deteriora mereri supplicia qui filium dei conculcaverit, et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gratiae contumeliam fecerit? vel aliter, primus dies est peccatum cordis; Is. I, 16: auferte malum cogitationum vestrarum etc.. Secundus dies est peccatum oris; Eph. IV, 29: omnis sermo malus de ore vestro non procedat. Tertius dies est peccatum operis; de quo Is. I, 16: quiescite agere perverse. Quartus dies est peccatum perversae consuetudinis; de quo Ier. XIII, 23: sic et vos poteritis bene facere, cum didiceritis male. Qualitercumque tamen exponatur, dominus quandoque sanat mortuos quatuor dies habentes, idest legem evangelii transgredientes, et in consuetudine peccati detentos.

Visitantium autem conditio describitur, et quantum ad visitandi opportunitatem, et quantum ad eorum quantitatem.

Quantum ad opportunitatem quidem, quia locus defuncti erat prope ierosolymam; unde dicit erat autem bethania iuxta ierosolymam quasi stadiis quindecim, quod erat fere milliaria duo: nam milliare habet octo stadia: et sic facilis multis Iudaeorum a ierosolymis patebat illuc accessus.

Mystice autem per bethaniam quae interpretatur domus obedientiae, et ierusalem visio pacis, datur intelligi, quod qui sunt in statu obedientiae, sunt propinqui ad pacem vitae aeternae; supra X, 27: oves meae vocem meam audiunt, et ego vitam aeternam do eis. Et dicit quindecim stadiis, quia qui vult de bethania, idest de statu obedientiae, ire in ierusalem caelestem, oportet quod transeat stadia quindecim. Primo quidem septem, quae pertinent ad observantiam veteris legis: nam septenarius numerus pertinet ad legem veterem, quae diem septimum sanctificat; deinde vero octo, idest impletionem novi testamenti, ad quem pertinet numerus octonarius propter octavam resurrectionis.

Quantum vero ad quantitatem describitur, quia multi; unde dicit multi autem ex Iudaeis venerant ad mariam et martham, ut consolarentur eas: quod quidem pietatis erat; Rom. XII, 15: gaudere cum gaudentibus oportet. Eccli. VII, 38: non desis plorantibus in consolationem.

Sorores autem describit evangelista primo quantum quidem ad martham; secundo vero quantum ad mariam, ibi haec cum dixisset, abiit, et vocavit mariam.

Martham autem describit quantum ad tria.

Primo quantum ad eius occursum quo christo obviavit; secundo quantum ad devotionis affectum quem christo exhibuit et tertio quantum ad instructionis profectum ad quem christus eam erexit.

Occursus autem marthae describitur festinus, quia martha, ut audivit quia iesus venit, occurrit illi, absque morae dilatione.

Venit autem praesentis temporis est: forte enim christo prope castrum existente, aliquis praecessit, et nuntiavit marthae adventum christi, quo audito, statim cucurrit.

Ratio autem quare martha primo audivit, et sola occurrit, est quia martha sollicita erat; unde dominus dicit, Lc. X, 41: martha, martha, sollicita es, et turbaris erga plurima: et ideo occupata circa dispositionem negotiorum discurrebat per domum, et nuntianti facilius occurrit. Maria autem sedebat domi cum illis qui venerant de ierosolymis; et ideo non ita cito potuit sibi indicari sicut marthae. Ratio autem quare martha non statim indicavit mariae assignatur a chrysostomo.

Quia maria sedebat cum Iudaeis, et martha sciebat quod Iudaei persequebantur christum, et iam conspiraverant in eius mortem; et ideo timens ne, si nuntiaret ei et illa ivisset in occursum christi, ivissent cum ea: propter hoc ergo sibi nuntiare noluit.

Sed si Iudaei conspiraverant contra christum, quomodo visitabant Lazarum et sorores suas, qui christi familiares erant, et quasi discipuli? ad quod respondet chrysostomus, quod hoc faciebant propter necessitatis calamitatem, et propter nobilitatem harum mulierum, quas spreto principum mandato, consolabantur. Vel quia hi qui aderant, non mali erant, sed bene se habebant ad christum: multi enim ex populo credebant.

Mystice autem signantur per haec vita activa, quae signatur per martham, quae occurrit christo ad exhibendum obsequii beneficium membris eius; et vita contemplativa, quae per mariam signatur, quae domi sedet quieti contemplationis et puritati conscientiae vacans; Sap. VIII, 16: intrans in domum meam, conquiescam cum illa.

Affectus autem devotionis in martha ostenditur praecipuus; unde dicit, dixit martha ad iesum: domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus. Ubi duo christo devote proponit: unum quod respicit ad praeteritum, et aliud quod respicit ad futurum.

Ad praeteritum quidem respicit quod dicit domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus: credebat enim quod praesente christo mors locum non haberet, cum vidisset mulierem ad solum tactum fimbriae iesu sanatam, Matth. IX, 20. Et quidem rationabiliter movebatur, nam vita contrariatur morti; christus autem vita est, et lignum vitae; Prov. III, 18: lignum vitae est his qui apprehenderint eam. Si ergo lignum vitae poterat praeservare a morte, multo magis christus.

Nihilominus tamen imperfectam habebat fidem, aestimans christum minus posse absentem quam praesentem; unde dicebat domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus: quod quidem de virtute limitata et creata dici potest; sed de virtute infinita et increata, quae deus est, non est dicendum, quia aequaliter se habet ad praesentia et absentia, immo sibi omnia sunt praesentia; Ier. XXIII, 23: putasne deus e vicino ego sum? etc..

Ad futurum autem respicit hoc quod subdit sed et nunc scio quia quaecumque poposceris a deo, dabit tibi deus. In quo quidem licet aliquo modo verum dixerit nam christo secundum quod homo pertinebat a deo petere; unde et frequenter orasse legitur, et supra IX, 13, dicitur: si quis dei cultor est... Hunc exaudit: tamen minus dixit: nam per haec verba arbitrari videtur christum sicut unum sanctum hominem, qui praeteritam mortem orando posset excludere; sicut eliseus orando mortuum suscitavit.

Profectus autem ponitur cum addit dicit illi iesus: resurget frater tuus.

Quia enim adhuc imperfecte cognoscebat, ideo dominus ad altiora eam instruendo provehit, et primo praenuntiat fratris resurrectionem; secundo ostendit resuscitationis potestatem, ibi ego sum resurrectio et vita etc..

Circa primum duo facit.

Primo praenuntiat futurum miraculum; secundum ponitur intellectus marthae de resuscitatione, ibi dixit ei martha etc..

Miraculum autem quod futurum dominus praenuntiat est resuscitatio Lazari; unde dicit resurget frater tuus; Is. XXVI, 19: vivent, et mortui tui resurgent.

Sciendum est autem christum tres mortuos suscitasse: puellam archisynagogi, ut habetur Matth. XI, 23 ss., filium viduae qui efferebatur extra portam, ut habetur Lc. VII, V. 12 s., et Lazarum quatuor dies habentem in monumento. Sed puellam quidem in domo, iuvenem extra portam, Lazarum in monumento.

Item puellam paucis arbitris secum habens, patrem videlicet, et matrem puellae, et tres ex discipulis suis, Petrum scilicet, Iacobum et ioannem; iuvenem vero magna turba praesente; sed Lazarum assistente multitudine, et cum gemitu.

Nam per hos tres suscitatos tria genera peccatorum intelliguntur. Quidam enim peccant per consensum peccati mortalis in corde; et isti signantur per puellam mortuam in domo. Alii vero sunt qui per exteriora signa et actus peccant; et signantur per mortuum qui effertur extra portam. Sed quando per consuetudinem in peccato firmantur, tunc clauduntur in monumento. Et tamen dominus omnes resuscitat. Sed illi qui per consensum solum peccant, et mortaliter peccando moriuntur, facilius suscitantur. Et quia secretum est, ideo secreta emendatione curatur.

Quando autem peccatum procedit extra, tunc publico indiget remedio.

Intellectus autem marthae de resuscitatione promissa ponitur cum dicit dicit ei martha: scio quia resurget in resurrectione in novissimo die. Non enim auditum est a saeculo quod quis quatriduanum foetentem in monumento resuscitaverit, et ideo non poterat cadere in corde marthae quod statim eum suscitaret a mortuis; sed credebat hoc in communi resurrectione futurum.

Unde dicit scio, idest certissime teneo, quod resurget in novissimo die; supra VI, 40: ego resuscitabo eum in novissimo die.

Consequenter cum dicit dixit ei iesus: ego sum resurrectio et vita, dominus martham ad altiora elevans, primo ostendit virtutem et potestatem suam; secundo subdit potestatis effectum, ibi qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet; tertio exposcit fidem, ibi credis hoc? potestas autem sua est vivificativa; unde dicit ego sum resurrectio et vita; quasi diceret marthae: credis quod frater tuus resurgat in novissimo die? totum autem hoc quod homines resurgent, erit mea virtute; et ideo ego, cuius virtute tunc omnes resurgent, possum etiam fratrem tuum suscitare in praesentia.

Dicit autem duo: scilicet quod est resurrectio, et quod est vita. Sciendum est enim, quod effectum vitae aliqui participare indigent.

Quidam quidem, quia vitam amiserunt; quidam vero, non quia ipsam amiserunt, sed ut iam habitam conservent. Sic ergo quantum ad primum dicit ego sum resurrectio, quia qui vitam per mortem amiserunt, reparantur; quantum ad secundum dicit et vita, qua scilicet viventes conservantur.

Sciendum est autem, quod hoc quod dicit ego sum resurrectio, est locutio causalis; quasi dicat: ego sum resurrectionis causa.

Hic autem locutionis modus in illis tantum fieri consuevit qui sunt causa alicuius rei; christus autem est tota causa resurrectionis nostrae, tam animarum quam corporum, et ideo hoc quod dicit ego sum resurrectio, est causalis locutio, quasi dicat: totum hoc quod resurgent in animabus et in corporibus, per me erit; I Cor. XV, 21: quoniam quidem per hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum.

Hoc, inquam, quod sum resurrectio, est mihi per hoc quod sum vita; nam vitae est quod aliqui reparentur ad vitam, sicut ignis est quod aliquod extinctum reignitur. Supra c. I, 4: in christo vita erat, et vita erat lux hominum.

Effectus autem potestati respondet, unde dicit qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet. Primo ergo agit de effectu qui respondet primae potestati; secundo de effectu qui respondet secundae.

Primum autem quod de potestate sua dixerat, est quod ipse sit resurrectio; et huic respondet effectus quod ipse mortuos vivificat: et quantum ad hoc dicit qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet. Cuius quidem causa est, quia ego sum resurrectionis causa, cuius causae effectum aliquis consequitur credendo in me. Unde dicit qui credit in me, vivet, etiam si mortuus fuerit: nam per hoc quod credit, habet me in se, Eph. III, 17: habitare christum per fidem in cordibus vestris, qui autem habet me, habet resurrectionis causam: ergo qui credit in me, vivet. Quod autem per fidem aliqui resurgant, habetur supra V, 25: venit hora, et nunc est, quando mortui audient vocem filii dei, et qui audierint vivent, vita scilicet spirituali, resurgentes de morte culpae, et etiam vita naturali, resurgentes de morte poenae.

Secundum autem quod de potestate sua dixerat, est quod ipse sit vita; et huic respondet effectus praeservationis in vita; unde dicit et omnis qui vivit, et credit in me, vita iustitiae, de qua Hab. II, 4: iustus meus ex fide vivit, non morietur in aeternum, idest morte aeterna; sed habebit vitam aeternam; supra VI, 40: haec est voluntas patris mei, ut omnis qui videt filium, et credit in eum, habeat vitam aeternam. Et hoc non est intelligendum quin moriatur ad tempus morte carnis; sed quod aliquando sic morietur, ut tamen resuscitatus vivat in aeternum in anima, donec resurgat caro numquam postea moritura; unde subdit ibidem: et ego resuscitabo eum in novissimo die.

Exposcit autem fidem, ut eam perficiat; unde dicit credis hoc? et primo ponitur quaestio domini dicentis credis hoc? non interrogat dominus quasi ignorans, sed sciens fidem eius, quippe qui ipsam fidem sibi infuderat: credere enim a deo est. Quaerit autem ut fidem quam habebat in corde, confiteatur ore; Rom. X, 10: corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem.

Secundo ponitur responsio mulieris cum dicit ait illi: utique, domine, ego credidi quia tu es christus filius dei vivi. Quae quidem responsio impertinens videtur ad ea quae dominus dixerat. Dixit enim ego sum resurrectio et vita et postea quaesivit utrum hoc crederet. Mulier autem non respondit: credo quod tu es resurrectio et vita; sed ego credidi quia tu es christus filius dei vivi, qui in hunc mundum venisti.

Quod quidem dupliciter exponitur. Chrysostomus enim dicit quod haec mulier non intelligens alta verba domini, quasi stupefacta respondit dicens: domine, ego non intelligo hoc quod dicis, scilicet quod tu es resurrectio et vita, sed hoc credidi quia tu es christus filius dei vivi.

Augustinus vero dicit, quod mulier respondit hoc ideo quia hoc quod dicit est ratio omnium praemissorum a domino; quasi diceret: quidquid dicis de potestate tua et effectu salutis, totum credo: quia ego credo quod plus est et radix omnium, scilicet quia tu es christus filius dei vivi.

Haec autem confessio marthae perfecta est. Confitetur enim christi dignitatem, naturam et dispensationem, scilicet incarnationis.

Dignitatem quidem et regiam et sacerdotalem; et hoc, cum dicit: tu es christus.

Christus enim Graece, Latine dicitur unctus.

Inunguntur autem reges et sacerdotes: est ergo christus rex et sacerdos. Unde Angelus Lc. II, 11: natus est nobis hodie salvator, qui est christus dominus. Et vere ipse est singulariter christus, quia alii unguntur oleo visibili, iste vero oleo invisibili, scilicet spiritu sancto, et ceteris aliis abundantius; ps.

C. XLIV, 8: unxit te deus, deus tuus, oleo laetitiae prae consortibus tuis. Ideo prae consortibus, quia, ut dicitur supra III, 34 non ad mensuram dat ei deus spiritum.

Naturam autem in christo confitetur divinam patri aequalem; unde dicit filius dei vivi: nam ex hoc quod singulariter vocat eum filium dei vivi, veritatem filiationis annuntiat; non autem est verus dei filius, nisi sit patri connaturalis: unde de christo dicitur I Io. Ult., 20: ut simus in vero filio eius, christo. Hic est verus deus et vita aeterna.

Dispensationis autem mysterium confitetur cum dicit qui in hunc mundum venisti, scilicet carnem assumens. Simile confitetur Petrus, Matth. XVI, 16: tu es christus filius dei vivi; infra XVI, 28: exivi a patre, et veni in mundum.