Lectio 5

Hic agitur de assignatione christi gentilibus, et primo dicit evangelista quomodo assignatur praesidi; secundo causa eius a praeside examinatur, ibi et dixit: quam accusationem affertis adversus hominem hunc? tertio quomodo eius innocentia declaratur, ibi et haec cum dixisset, iterum exivit.

Circa primum tria facit.

Primo describit assignationis locum; secundo tempus; tertio modum.

Locus quidem, quia in praetorium: unde dicit adducunt autem iesum ad caipham in praetorium, quod est locus iudicii. Unde et in exercitu ubi erat tabernaculum principis consuevit praetorium appellari; unde hic domus praesidis praetorium appellatur.

Sed quomodo ducitur ad caipham in praetorium? ad quod dicendum, quod potest dici, quod caiphas praevenerat in domum Pilati, ut eum informaret de facto iesu sibi praesentandi: unde eo exeunte cum Pilato in praetorium, assignatus est ei iesus. Vel potest dici, quod cum caiphas esset princeps sacerdotum, habebat spatiosas domos, ita quod in aliqua parte earum etiam praeses hospitaretur: et sic est sensus: adducunt iesum ad caipham, scilicet ad domum eius, et hoc in praetorium.

Vel dicendum, quod melius in Graeco habetur: adducunt iesum a caipha in praetorium: et sic tollitur omnis dubitatio.

Tempus describitur: erat autem mane, nam tanta erat eorum nequitia, ut nulla interponeretur mora quin occidendum traderent Pilato. Mich. II, 1: vae qui cogitatis inutile, et operamini malum in cubilibus vestris. In luce matutina faciunt illud, quoniam contra deum est manus eorum; iob c. XXIV, 14: mane primo surgit homicida, interficit egenum et pauperem.

Sed ex hoc quaestio gravis insurgit. Nam tres alii evangelistae dicunt, quod circa principium noctis dominus fuit flagellatus in domo caiphae, et examinatus ab eo, cum dixit: dic nobis si tu es christus: et summo mane ductus est ad Pilatum. Ioannes vero dicit, quod ductus est ad caipham.

Ad quod dicendum, quod si volumus salvare litteram nostram, quod caiphas primo vidit eum cum esset in domo Annae de nocte, et tunc potuit examinari ab eo.

Sed adhuc dubium remanet de hoc quod dicunt, quod fuit flagellatus in domo caiphae.

Quod totum solvitur secundum illud quod habetur in Graeco, scilicet quod ducunt eum a caipha in praetorium, quia secundum hoc a domo Annae fuit de nocte adductus ad domum caiphae, ubi flagellatus et examinatus fuit, et de mane fuit a caipha ductus in praetorium.

Ut non contaminarentur, sed ut manducarent Pascha. Ubi primo designatur eorum vana superstitio, quia non introierunt in praetorium; secundo Pilati ad eos reverentia, quia exivit eis obviam.

Sed hoc quod dicit quantum ad primum, quod non introierunt ut non contaminarentur, habet dubitationem. Dicunt enim alii evangelistae, quod christus captus fuit in sero in die coenae: et tunc erat Pascha, lc.

C. XXII, 15: desiderio desideravi hoc Pascha manducare vobiscum. Et de mane in crastino fuit ductus ad praetorium. Quomodo ergo ut manducarent Pascha, cum esset in crastino Paschae? sed ad hoc quidam moderni Graeci dicunt, quod hoc factum fuit decima quarta luna, et crucifixus eo die quo Iudaei celebrabant Pascha, dicentes, quod christus una die praevenit Pascha, sciens sibi imminere occisionem in Pascha Iudaeorum, unde celebravit Pascha decimatertia luna ad vesperam. Et hoc dicunt, quia in lege praeceptum est, quod a quartadecima luna primi mensis usque ad vigesimum primum diem mensis, non inveniatur fermentatum apud Iudaeos. Unde dicunt, quod christus consecravit de fermentato corpus suum.

Sed hoc stare non potest propter duo. Primo quia numquam invenitur in veteri testamento quod alicui liceret praevenire celebrationem Paschae; sed si haberet impedimentum, liceret differre usque ad alium mensem. Num. IX, 10: homo qui fuerit immundus super anima, aut in via procul in gente vestra, faciat phase domino, mense secundo, quartadecima die mensis ad vesperam.

Cum ergo christus nil praetermiserit de observantiis legis, falsum dicunt, eum Pascha praevenisse. Secundo, quia Mc. XIV, 12; expresse habetur, quod christus venit die azymorum quando necesse erat occidi Pascha; et matthaeus dicit quod primo die azymorum accesserunt discipuli ad iesum dicentes: ubi vis paremus tibi comedere Pascha? non ergo dicendum est quod christus praevenit Pascha.

Et ideo chrysostomus aliter dicit scilicet quod christus legem per omnia implens, suo tempore Pascha celebravit, scilicet quartadecima luna ad vesperam; sed Iudaei sic intenti erant ad christi occisionem quod non celebraverunt Pascha die suo: sed in sequenti die, scilicet luna decimaquinta.

Unde de hoc dicit ut non contaminarentur, sed ut manducarent Pascha, quod praecedenti die omiserunt.

Sed nec hoc stare potest, quia Num. IX, V. 10 s., dicitur quod si quis propter impedimenta non potest celebrare Pascha decimaquarta luna primi mensis, celebrat illud non sequenti die, sed luna decimaquarta mensis secundi.

Et ideo dicendum est, secundum Hieronymum et Augustinum et alios doctores Latinos, quod decimaquarta luna est principium solemnitatis; sed Pascha non dicitur solum vespera, sed totum tempus septem dierum: per quod comedebant azyma, quae debebant manducari a mundis. Unde quia Iudaei alieni iudicis praetorio immunditiam contrahebant; ideo non introierunt in praetorium ut non contaminarentur, sed ut manducarent Pascha, idest panes azymorum.

Sed attende impiam caecitatem, quia timebant contaminari de homine gentili; sed sanguinem dei et hominis effundere non timebant.

Is. XLIX, 17: venerunt structores tui; destruentes te, et dissipantes a te exibunt.

Consequenter ponitur Pilati ad eos reverentia, cum dicit exivit ergo Pilatus ad eos foras, et tunc christum ab eis oblatum suscepit et dixit: quam accusationem affertis adversus hominem hunc? ubi ponitur christi examinatio, et primo quomodo examinatur a Pilato coram accusatoribus; secundo quomodo a se, ibi introivit ergo etc..

Circa primum duo facit.

Primo ponit Pilati examinationem; secundo liberalem eius concessionem, ibi accipite eum vos etc..

Circa primum, primo ponitur eius examinatio; secundo malitiosa Iudaeorum responsio.

Pilatus ergo videns eum ligatum, et a tot ductum ad damnandum dicit quam accusationem affertis adversus hominem hunc? responderunt, et dixerunt ei: si non esset hic malefactor, non tibi tradidissemus eum; quasi dicerent: nos examinavimus eum, et iam condemnatum tradidimus eum tibi iam puniendum, quasi Pilato sufficeret eorum iudicium.

Sed falsum dicunt, dicentes eum esse malefactorem, quia, ut dicitur Actor. X, 38: pertransit benefaciendo, et sanando omnes oppressos a diabolo. Sed faciunt secundum illud Ps. XXXIV, 12, retribuebant mihi mala pro bonis.

Sed contra hoc est quod dicitur Lc. XXIII, 5, quod imponebant christo multa crimina, unde dicebant commovit populum per universam Iudaeam, incipiens a Galilaea usque huc: hic autem nullum.

Respondeo. Dicendum, quod multa verba dixerunt Iudaei tunc Pilato, ut Augustinus dicit, sed potuit esse quod primo hoc quod hic ostendit ioannes, et postea fuit quod dicit Lucas.

Consequenter ponitur liberalis concessio Pilati, cum dicit accipite eum vos, et primo ponitur Pilati concessio; secundo Iudaeorum recusatio, ibi dixerunt ergo ei Iudaei; tertio recusationis ratio, ibi ut sermo iesu impleretur.

Dicit ergo accipite eum vos volens eis praestare gratiam. Sic et felix dixit Paulo: si velis iudicari apud Iudaeos, act.

C. XXIV. Vel hoc dixit arguens eos: nam ipsi examinaverant, et condemnaverant: unde volebat quod qui condemnaverant eum malefactorem, darent sententiam: quia, ut dicitur Act. XXV, 16: non est consuetudo Romanis damnare aliquem hominem, priusquam is qui accusatur praesentes habeat accusatores, locumque defendendi accipiat ad abluenda peccata. Et sic est sensus: nostrum iudicium petitis; sed vos eum accipite et damnate secundum legem vestram: ego autem nequaquam talis iudex efficiar.

Sed Iudaeorum recusatio ponitur consequenter, ibi dixerunt ergo ei Iudaei: nobis non licet interficere quemquam.

Sed contra. Ex. XXII, 18 dicitur: maleficos non patieris vivere. Iesum autem maleficum reputabant.

Sed, secundum Augustinum, dicunt nobis non licet interficere quemquam, in die festo, alio autem tempore sic. Vel, secundum chrysostomum, Iudaei amiserunt multum de potestate: quia iudicium de peccato contra rempublicam non pertinebat ad eos, ipsi autem potissime intendebant condemnare eum de hoc quod erat contra rempublicam; infra XIX, V. 12: omnis qui se regem facit contradicit caesari. Unde dicunt nobis non licet interficere quemquam, scilicet qui facit contra rempublicam; quamvis liceret pro aliquo peccato legis, cuius iudicium reservatum eis erat.

Vel aliter dicendum, quod aliquid non licet alicui, vel quia est divina lege prohibitum; et hoc modo non erat eis prohibitum: vel quia prohibitum erat eis lege humana; et hoc modo non licebat eis interficere quemquam, quia iam residebat haec potestas apud praesidem.

Sed tunc remanet quaestio: quia lapidaverunt stephanum, Actor. VII, 58.

Sed ad hoc respondet chrysostomus, quod Iudaeis concessum erat a Romanis quod uterentur legibus suis: unde quia poena lapidationis erat inflicta per legem, ideo concessa erat eis a Romanis. Sed mors crucis in lege exprobrabilis erat; Deut. XXI, 23: maledictus omnis qui pependit in ligno. Et ideo hoc genus mortis non erat eis servatum. Iudaei autem ex sua malitia non erant contenti si christum lapidarent; sed volebant eum morte turpissima condemnare, ut dicitur Sap. II, V. 20. Et ideo nunc dicunt non licet nobis interficere quemquam, scilicet morte crucis.

Vel dicendum, quod stephanus fuit lapidatus in magistratus mutatione: et tunc multa illicita usurpantur, quae non fierent in processu temporis.

Ratio recusationis subditur cum dicit ut sermo iesu impleretur: ut ly ut non referatur ad intentionem Iudaeorum, sed ad dispositionem divinae providentiae. Iesus enim dixit, Matth. XX, 19, quod occidendus erat a gentibus, et crucifigendus, traditus tamen a Iudaeis. Et ideo ut istud impleretur, ipsi noluerunt eum iudicare et occidere.