Lectio 4

Supra consolatus est dominus discipulos de suo recessu promittens eis accessum eorum ad patrem sed quia posset videri eis longum quod ad patrem accederent, et interim sine magistro esse dolerent, ideo consolatur eos, promittens eis spiritum sanctum. Et ponitur primo ad receptionem spiritus sancti praeparatio; secundo promittitur spiritus sancti donatio, ibi et alium Paraclitum dabit vobis; tertio exponitur spiritus sancti promissio, ibi ut maneat vobiscum in aeternum.

Praeparatio autem ad receptionem spiritus sancti una quidem erat necessaria ex parte discipulorum, alia ex parte christi.

Ex parte quidem discipulorum necessaria erat duplex praeparatio, scilicet amor cordis, et obedientia operis. Quorum unum dominus supponit eos habere. Et quantum ad hoc dicit si diligitis me; et hoc apparet, quia tristamini de meo recessu; infra XV, 27: vos me amastis, quia ab initio mecum estis. Aliud vero imperat futurum: et quantum ad hoc dicit mandata mea servate, quasi dicat: non ostendatis amorem quem habetis ad me in fletu, sed in obedientia mandatorum meorum: hoc enim est manifestum dilectionis signum; infra XIV, 23: si quis diligit me, sermonem meum servabit.

Haec ergo duo praeparant ad receptionem spiritus sancti. Cum enim spiritus sanctus sit amor, non datur nisi amantibus; Prov. VIII, V. 17: ego diligentes me diligo. Item datur obedientibus; Actor. III, 15: nos huius rei testes sumus etc.. Is. Lxvi, 2: super quem requiescit spiritus meus etc..

Sed numquid obedientia discipulorum et amor eorum ad christum praeparant ad spiritum sanctum? videtur quod non: quia dilectio qua diligimus deum, est per spiritum sanctum; Rom. V, 5: caritas dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus est nobis. Obedientia autem est nobis a spiritu sancto; rom.

C. VIII, 14: qui spiritu dei aguntur hi filii dei sunt; et in Ps. Cxviii, 32: viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum.

Sed posset aliquis dicere, quod per dilectionem filii promeremur spiritum sanctum; quo habito, amamus patrem. Sed huic repugnat, quia idem est amor patris et filii.

Et ideo aliter dicendum est, quod hoc est in donis dei, ut qui bene utitur dono sibi concesso, amplioris gratiae et doni acceptionem mereatur; et qui male utitur, hoc ipsum quod accepit, auferatur ab eo. Nam, ut legitur Matth. XXV, 24 ss., servo pigro ablatum est talentum quod acceperat a domino suo, quia non bene usus eo fuit, et datum est ei qui acceperat quinque, cum quibus lucratus fuerat alia quinque. Sic ergo est et de dono spiritus sancti. Nullus enim potest deum diligere nisi habeat spiritum sanctum; non enim nos praevenimus gratiam dei, sed ipsa praevenit nos. Ipse enim prior dilexit nos, ut dicitur I Io. IV, 10. Et ideo dicendum, quod apostoli primo quidem receperunt spiritum sanctum, ut diligerent deum, et obedirent mandatis eius; sed necesse erat ad hoc ut ampliori plenitudine spiritum sanctum reciperent, quod bene uterentur, diligendo et obediendo, dono spiritus sancti prius accepto. Et secundum hoc est sensus si diligitis me, per spiritum sanctum, quem habetis, et obeditis mandatis meis, recipietis spiritum sanctum, quem habebitis in ampliori plenitudine.

Alia praeparatio necessaria erat ex parte christi; et quantum ad hoc dicit ego rogabo patrem etc.. Ubi sciendum est, quod dominus noster iesus christus, inquantum homo, mediator est dei et hominum, ut dicitur I Tim. II, 5. Unde inquantum est homo, accedens ad deum, impetrat nobis dona caelestia, et veniens ad nos elevat nos, et reducit ad deum. Quia ergo iam ad nos venerat, et dando nobis mandata dei reduxit credentes ad ipsum, restabat ut rediret ad patrem, et impetraret dona spiritualia; Hebr. VII, 25: accedens per semetipsum ad deum salvare in perpetuum potest.

Et hoc facit rogando patrem. Et hoc est quod dicit ego rogabo patrem etc.; Eph. IV, V. 8: ascendens in altum, captivam duxit captivitatem; dedit dona hominibus.

Sed attende, quod idem est qui rogat ut detur, et qui dat Paraclitum. Rogat inquantum homo, dat inquantum deus. Dicit autem et rogabo, ut eorum repellat tristitiam de suo recessu, quoniam ipse recessus est ratio ut acciperent spiritum sanctum.

Hic ponitur spiritus sancti promissio.

Sed attende, quod hoc nomen Paraclitus est Graecum, et significat consolatorem; et ideo dixit alium Paraclitum dabit vobis, scilicet pater, non tamen sine filio, idest spiritum sanctum, qui est consolator, cum sit spiritus amoris; amor autem facit spiritualem consolationem et gaudium; Gal. V, V. 22: fructus spiritus est caritas, gaudium etc.. Ipse est interpellator etc., Rom. VIII, 26: nam quid oremus sicut oportet, nescimus; sed ipse spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus.

Hoc autem quod dixit alium, designat distinctionem personalem in divinis contra Sabellium.

Sed obiicitur: quia hoc quod dicitur Paraclitus, importat actionem spiritus sancti: ergo in hoc quod dixit alium Paraclitum, videtur designare alietatem naturae: nam alietas operationis designat alietatem naturae: est ergo spiritus sanctus alterius naturae a filio.

Responsio. Dicendum quod spiritus sanctus est consolator et advocatus, et filius similiter.

Quod enim filius sit advocatus, dicitur I Io. II, 1: advocatum habemus apud patrem iesum christum. Quod consolator, Is. Lxi, 1: spiritus domini... Misit me ut ponerem consolationem lugentibus sion. Tamen alia et alia ratione est consolator et advocatus, filius et spiritus sanctus, si accipiamus per appropriationem personarum: nam christus dicitur advocatus inquantum secundum quod homo interpellat pro nobis ad patrem; spiritus autem sanctus inquantum nos postulare facit. Item spiritus sanctus dicitur consolator inquantum est amor formaliter; filius vero inquantum est verbum. Et hoc dupliciter: quia per doctrinam, et inquantum ipse filius dat spiritum sanctum, et incendit amorem in cordibus nostris. Sic ergo ly alium non designat alietatem naturae in filio et spiritu sancto; sed designat alium modum, quo uterque est consolator et advocatus.

Hic ponitur promissio, et primo quantum ad ipsam dationem; secundo quantum ad ipsum donum; tertio quantum ad recipientes donum.

Sed donatio est vera, quia perpetua; unde dicit ut maneat vobiscum in aeternum spiritum veritatis. Alicui enim datur aliquid ad tempus tantum, et haec non est vera donatio; sed tunc est vera quando datur ad semper habendum; et ideo spiritus sanctus vere datur, quia ut maneat cum eis in aeternum: hic quidem illustrans et docens et suggerens, post ad videndam speciem introducens; I Reg. XVI, 13: directus est spiritus domini in David a die illa et deinceps.

Iudas autem licet acceperit eum, non tamen semper cum ipso mansit: quia non accepit ut maneret cum ipso in aeternum, sed tantum secundum praesentem iustitiam.

Secundum chrysostomum autem dici potest, quod dominus haec dicit ad excludendum carnalem quamdam suspicionem discipulorum.

Possent enim suspicari quod ille Paraclitus eis datus, postmodum per passionem ab eis recederet, sicut ipse; et hoc excludit dicens ut maneat vobiscum in aeternum; quasi dicat: non patietur mortem ut ego, nec a vobis recedet.

Sed contra. Supra I, 33, hoc dictum est ioanni baptistae: super quem videris spiritum descendere et manere, hic est qui baptizat. Ex quo videtur proprium christi ut spiritus sanctus semper maneat cum ipso; quod non est verum, si cum discipulis manet in aeternum.

Responsio. Secundum chrysostomum dicendum, quod spiritus sanctus dicitur in nobis manere per dona sua. Donorum autem spiritus sancti quaedam sunt necessaria ad salutem: et haec sunt communia omnibus sanctis, et semper in nobis manent, ut est caritas, quae numquam excidit, ut dicitur I Cor. XIII, 8, quia etiam in futuro erit. Quaedam autem non sunt de necessitate salutis, sed dantur fidelibus ad manifestationem spiritus; I Cor. XII, 7: unicuique datur manifestatio spiritus ad utilitatem. Sic ergo quantum ad prima dona. Spiritus sanctus manet cum discipulis et sanctis in aeternum; sed quantum ad secunda dona, sic est proprium christo ut maneat cum eo semper: quia semper in plenitudine potestatis suae habet ut possit miracula facere et prophetare, et alia huiusmodi. Sed non sic est de aliis; quia, ut dicit Gregorius, spiritus prophetarum non sunt prophetis subiecti.

Donum autem est excellentissimum, quia spiritus veritatis. Spiritum quidem dixit, ut ostendat naturae subtilitatem.

Spiritus enim dicitur aliquid occultum et invisibile, unde quod invisibile est, spiritus dici consuevit. Sic et spiritus sanctus occultus est et invisibilis: supra III, 8: spiritus ubi vult spirat, et vocem eius audis, sed nescis unde veniat aut quo vadat. Item ut ostendat eius virtutem, quia movet nos ad bene agendum et operandum. Spiritus enim impulsionem quamdam insinuat, unde et ventum spiritum appellamus; Rom. VIII, 14: qui spiritu dei aguntur, hi filii dei sunt; ps.

Cxlii, 10: spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam.

Addit autem veritatis, quia a veritate procedit, et veritatem dicit. Spiritus enim sanctus nihil aliud est quam amor. Quando ergo quis impellitur ad amandum terrena et mundum, tunc impellitur a spiritu mundi; I Cor. II, 12: nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed spiritum qui ex deo est. Quando vero impellitur ad opera carnis, tunc non impellitur a spiritu sancto; Ez. XIII, 3: vae prophetis insipientibus, qui sequuntur spiritum suum.

Sed iste spiritus ducit ad cognitionem veritatis, quia procedit a veritate, quae dicit supra eodem: ego sum via, et veritas, et vita. Nam, sicut in nobis ex veritate concepta et considerata sequitur amor ipsius veritatis, ita in deo concepta veritate, quae est filius, procedit amor. Et sicut ab ipsa procedit, ita in eius cognitionem ducit; infra c. XVI, 14: ille me clarificabit, quia de meo accipiet etc.. Et ideo dicit Ambrosius, quod omne verum a quocumque dicatur a spiritu sancto est. I Cor. XII, 3: nemo potest dicere, dominus iesus, nisi in spiritu sancto; infra XV, 26: cum venerit Paraclitus, quem ego mittam vobis spiritum veritatis. Manifestare autem veritatem convenit proprietati spiritus sancti. Est enim amor qui facit secretorum revelationem; infra XV, 15: vos autem dixi amicos, quia omnia quaecumque audivi a patre meo, nota feci vobis: iob c. XXXVI, 33: annuntiat de ea (scilicet veritate) amico suo.

Recipiunt autem spiritum sanctum credentes, et quantum ad hoc dicit quem mundus non potest accipere, et primo ostendit qui sunt quibus non datur; secundo ostendit quibus datur, ibi vos autem cognoscetis etc..

Primo autem ostendit quod non datur mundo; secundo autem assignat causam quare non detur.

Quantum ad primum dicit quem mundus non potest accipere. Mundum hic mundi dilectores vocat dominus. Hi quidem quamdiu mundum diligunt, spiritum sanctum non possunt accipere, est enim amor dei: non potest autem quis finali dilectione deum et mundum diligere: I Io. II, 15: si quis diligit mundum, non est caritas patris in eo.

Nam Gregorius dicit, V Moral. 20: spiritus sanctus omne quod repleverit ad desiderandum invisibilia accendit. Et quoniam mundana corda sola visibilia diligunt, hunc mundus non accipit, quia ad diligenda invisibilia non assurgit. Saeculares etenim mentes quanto se foras per desideria dilatant, tanto ad receptionem illius sinum cordis angustant.

Sap. I, 5: spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum.

Quantum ad secundum dicit quia non videt eum, nec scit eum. Nam dona spiritualia non accipiuntur nisi desiderata, Sap. VI, 14. Praeoccupat, scilicet divina sapientia, eos qui se concupiscunt, nec desiderantur nisi aliqualiter cognita.

Quod autem non cognoscantur, ex duobus contingit. Primo quidem ex hoc quod homo non ponit intentionem suam ad eorum cognitionem; secundo vero quia quis non potest esse capax illius cognitionis. Hoc autem mundani non habent. Nam primo non intendunt ad ea desideranda, et quantum ad hoc dicit quia non videt eum; idest, non ponit intentionem suam ad eum cognoscendum; Ps. XVI, 11: oculos suos statuerunt declinare in terram. Item non possunt ea cognoscere, unde dicit nescit eum: nam, ut Augustinus dicit, non habet invisibiles oculos mundana dilectio: per quos videri spiritus sanctus nisi invisibiliter non potest. I cor.

C. II, 14: animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus dei. Sicut lingua infecta non sentit bonum saporem propter corruptionem humoris, sic anima infecta a corruptione mundi, caelestium dulcedinem non gustat.

Vel, secundum chrysostomum, dico, quod alium Paraclitum dabit vobis, spiritum veritatis; sed hoc non assumet carnem, quia mundus non videt eum, nec scit eum, idest, non accipiet eum, sed solum vos.

Hic ostendit primo quibus datur spiritus sanctus; secundo rationem assignat.

Datur autem fidelibus: unde dicit vos autem, qui movemini a spiritu sancto, cognoscetis eum: I Cor. II, 12: nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed spiritum qui ex deo est. Et hoc ideo, quia mundum contemnitis; II Cor. IV, 18: non contemplantibus nobis quae videntur, sed quae non videntur.

Ratio autem huius est, quia apud vos manebit. Ubi primo nota spiritus sancti ad apostolos familiaritatem quia apud vos manebit, idest ad utilitatem vestram; Ps. Cxlii, V. 10: spiritus tuus bonus deducet me in viam rectam; Sap. XII, 1: o quam bonus spiritus tuus, domine, est in omnibus. Secundo quamdam eius intimam inhabitationem, quia in nobis erit, idest in intimo cordis nostri; Ez. XI, 19: et spiritum novum tribuam in visceribus eorum.