Lectio 1

Postquam dominus ostendit quod eius doctrina habet illuminativam virtutem, hic consequenter ostendit quod habet virtutem vivificativam, et primo ostendit hoc, verbo; secundo, miraculo: c. XI, ibi erat autem quidam languens etc..

Circa primum tria facit.

Primo ostendit se habere virtutem vivificativam; secundo ostendit vivificandi modum, ibi ego sum pastor bonus etc.; tertio ostendit vivificandi potestatem, ibi dissensio itaque facta est inter Iudaeos propter sermones hos.

Prima pars dividitur in tres: primo enim dominus proponit quamdam parabolam; secundo evangelista insinuat necessitatem expositionis ipsius: hoc proverbium dixit eis etc.; tertio dominus exhibet parabolae expositionem, ibi dixit eis iterum iesus etc..

Parabolam autem proponit eis dicens amen dico vobis. Quae quidem ex duobus est, scilicet de fure et pastore ovium. Unde circa eam tria facit.

Primo proponit conditionem furis et latronis; secundo pastoris, ibi qui autem intrat per Ostium, pastor est ovium; tertio effectum utriusque, ibi et oves illum sequuntur etc..

Ad intellectum autem huius, primo considerandum est quae sint oves, quae quidem sunt fideles christi, et qui sunt in gratia dei; Ps. Xciv, 7: nos autem populus eius et oves pascuae eius; Ez. XXXIV, V. 31: vos autem oves pascuae meae homines estis. Ovile ergo ovium est congregatio fidelis populi; Mich. II, 12: congregabo Iacob totum te; in unum conducam reliquias Israel; pariter ponam illum quasi gregem in ovili. Ostium autem ovilis aliter accipitur secundum chrysostomum, et aliter secundum Augustinum.

Nam secundum chrysostomum, Ostium vocat christus Scripturas sacras, secundum illud Col. IV, 3: orantes simul pro nobis, ut deus aperiat Ostium sermonis. Dicitur autem sacra Scriptura Ostium, ut chrysostomus dicit, primo quia per ipsam accessum habemus ad dei cognitionem; rom.

C. I, 2: quod autem promiserat per prophetas suos in Scripturis sanctis de filio suo, qui factus est ei ex semine David secundum carnem. Secundo, quia sicut Ostium oves custodit, ita sacra Scriptura conservat vitam fidelium; supra V, 39: scrutamini Scripturas: quia vos putatis vitam habere in ipsis.

Tertio quia Ostium lupos supervenire non permittit: sic sacra Scriptura arcet haereticos a nocumento fidelium; II Tim. III, 16: omnis Scriptura divinitus inspirata utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum in iustitia. Ille ergo non intrat per Ostium qui ad docendum populum non ingreditur per sacram Scripturam. Unde dominus de talibus dicit Matth. XV, 9: sine causa colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum; ibid. V. 6: irritum fecistis mandatum dei. Haec est ergo furis conditio ut non intret per Ostium, sed aliunde.

Addit autem ascendit: quod et parabolae congruit, dum fures non intrantes per Ostium, conscendunt parietes, et praecipitant se in ovili. Congruit etiam veritati: quia causa quare aliqui doceant aliter quam sapiat sacra Scriptura, praecipue ex superbia provenit; I Tim. VI, 3: si quis aliter docet, et non acquiescit sacris sermonibus, superbus est, nihil sciens. Et quantum ad hoc dicit ascendit, scilicet per superbiam. Qui, inquam, sic aliunde ascendit, ille fur est, rapiendo quod non est suum, et latro, occidendo quod rapit; Abdiae V: si fures intrassent ad te, si latrones per noctem, quomodo conticuisses? et secundum hanc expositionem, continuatur ad praecedentia hoc modo. Quia enim dominus dixerat: si caeci essetis, non haberetis peccatum, possent respondere Iudaei, et dicere: non est ex nostra caecitate quod tibi non credimus, sed ex tuo errore, propter quem a te avertimur. Et ideo dominus hoc excludens, vult ostendere quod non est erroneus, quia intrat per Ostium, idest per sacram Scripturam; idest, docet ea quae sacra Scriptura continet.

Sed contra hoc est, quod dominus, infra eodem, exponens, dicit: ego sum Ostium etc., ex quo videtur quod per Ostium debet intelligi christus.

Ad quod chrysostomus dicit, quod in hac parabola dominus dicit se esse et Ostium et pastorem; unde secundum quod ipse diversimode se vocat, diversimode dicitur Ostium, quia, secundum quod dicit se pastorem, oportet quod aliud sit Ostium quam ipse, quia non est idem pastor et Ostium. Nihil autem aliud a christo convenientius potest dici Ostium quam sacra Scriptura, propter rationes praedictas. Convenienter ergo sacra Scriptura Ostium dicitur.

Secundum Augustinum, hic per Ostium intelligitur christus: et hoc, quia per ipsum intratur; Apoc. IV, 1: post hoc vidi Ostium magnum etc.. Quicumque ergo intrat in ovile, oportet quod per Ostium, scilicet christum, intret, et non aliunde. Sed attendendum est, quod intrare in ovile competit pastori et ovi: ovi quidem, ut ibi conservetur; pastori autem, ut oves conservet. Si ergo velis intrare sicut ovis, ut ibi conserveris, vel sicut pastor, ut oves conserves, oportet te per christum intrare in ovile, non aliunde quam per christum; sicut philosophi, qui tractaverunt de principalibus virtutibus, et Pharisaei, qui caeremoniales traditiones statuerunt. Sed isti non sunt pastores neque oves, quia, ut dominus dicit qui non intrat per Ostium in ovile ovium, scilicet per christum, sed aliunde, fur est et latro; quia se et alios occidit. Nam christus est Ostium ovilis, idest congregationis fidelium, et non alius; Rom. V, 1: pacem habemus per christum ad deum, per quem et habemus accessum per fidem in gratiam istam in qua stamus, et gloriamur in spe gloriae filiorum dei; Act. IV, 12: non est aliud nomen sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri.

Et secundum hanc expositionem continuatur ad praecedentia hoc modo. Quia enim dicebant se videre sine christo, secundum quod dixit: nunc quia dicitis, videmus, peccatum vestrum manet, ideo dominus ostendit hoc esse falsum, quia non intrant per Ostium, dicens amen, amen dico vobis.

Sciendum autem, quod ut qui sicut ovis per Ostium non intrat, non potest conservari; ita nec qui ut pastor intrat, conservare potest, nisi per Ostium intret, scilicet per christum; per quod quidem Ostium intraverunt veri pastores, de quibus Hebr. V, 4: nemo sibi assumit honorem, sed qui vocatur a deo tamquam Aaron. Mali vero pastores non intrant per Ostium, sed per ambitionem, et potentiam saecularem, et simoniam; et isti sunt fures et latrones; Oseae VIII, 4: ipsi regnaverunt, et non cognovi; idest, non approbavi.

Et dicit sed ascendit aliunde, quia Ostium istud, scilicet christus, cum sit parvum per humilitatem, Matth. XI, 29: discite a me, quia mitis sum, non possunt intrare nisi qui christi humilitatem imitantur. Qui ergo non intrant per Ostium, aliunde ascendunt, idest superbi sunt, et non imitantur illum qui, cum deus esset, factus est homo; et humilitatem suam non recognoscunt.

Hic agit de pastore, et primo ponit pastoris conditionem; secundo ostendit per signa quod iste sit pastor, ibi huic ostiarius aperit.

Conditio autem veri pastoris est intrare per Ostium, idest testimonia sacrae Scripturae; unde dicebat, Lc. Ult., 44: oportet impleri omnia quae scripta sunt in lege Moysi, et prophetis, et Psalmis de me. Pastor dicitur, Ier. XVII, 16: ego non sum turbatus te pastorem sequens; Eccli. XVIII, V. 13: qui misericordiam habet, docet et erudit sicut pastor gregem suum.

Sed si christus intelligatur per Ostium, ut Augustinus exponit, sic intrans per Ostium, intrat per seipsum. Et hoc est proprium christi: nam nullus potest intrare Ostium, scilicet ad beatitudinem, nisi per veritatem, quia nihil aliud est beatitudo quam gaudium de veritate. Christus autem inquantum deus, veritas est: et ideo inquantum homo, intrat per seipsum, scilicet per veritatem, quae est ipse inquantum deus. Nos autem non sumus ipsa veritas, sed sumus filii lucis, per participationem lucis verae et increatae; et ideo oportet nos per veritatem, quae est christus, intrare; infra XVII, 17: sanctifica eos in veritate; infra: per me si quis introierit, salvabitur.

Sed si quis etiam intrare vult ut pastor, oportet quod intret per Ostium, idest christum, scilicet secundum eius veritatem, voluntatem et ordinationem; unde dicitur ez.

C. XXXIV, 23: dabo eis pastorem unum, qui pascat eas, servum meum David, quasi diceret: per me dari debent, et non per alios, seu per seipsos.

Hic ponit signa boni pastoris, quae sunt tria.

Primum sumitur ex parte ostiarii, scilicet quod ab eo introducatur; et quantum ad hoc dicit ostiarius aperit. Qui scilicet ostiarius, secundum chrysostomum, ille est qui viam aperit ad cognitionem sacrae Scripturae, qui primus fuit Moyses, qui sacras Scripturas primus accepit et instituit. Et hic aperit christo, quia, ut dicitur supra V, 46: si crederetis Moysi, crederetis forte et mihi: de me enim ille scripsit.

Vel, secundum Augustinum, ostiarius est ipsemet christus, quia ipsemet introducit homines ad seipsum; dicit: ipse se aperit, qui seipsum exponit, et non nisi per eius gratiam intramus; Eph. II, 8: gratia salvati estis.

Nec refert si christus, qui est Ostium, ipse idem sit ostiarius; nam quaedam in spiritualibus congruunt quae in corporalibus esse non possunt. Magis autem differre videtur pastor et Ostium quam Ostium et ostiarius.

Cum ergo christus dicatur pastor et Ostium, ut dictum est, multo magis potest dici Ostium et ostiarius. Sed si aliam personam ostiarii quaeris quam Moysem et christum, vide ostiarium spiritum sanctum, ut Augustinus dicit. Ad officium enim ostiarii pertinet ut Ostium aperiat, et de spiritu sancto dicitur infra XVI, 13: docebit vos omnem veritatem.

Christus enim est Ostium, inquantum est veritas.

Secundum signum sumitur ex parte ovium, scilicet quod ei obediant. Et hoc est quod dicit et oves vocem eius audiunt: quod quidem, si ex similitudine naturalis pastoris attenditur, rationabiliter dicitur, quia, sicut oves ex consueta imaginatione recognoscunt vocem pastoris, sic et fideles iusti vocem christi audiunt; Ps. Xciv, V. 8: hodie si vocem eius audieritis.

Sed contra. Multi sunt oves christi, qui tamen vocem eius non audierunt, sicut Paulus. Item aliqui audierunt, et non fuerunt oves, sicut Iudas.

Ad quod dici posset, quod Iudas pro tempore illo ovis christi erat, quantum ad praesentem iustitiam. Paulus autem quando vocem christi non audiebat, non erat ovis, sed lupus, sed vox christi adveniens mutavit lupum in ovem.

Haec autem responsio sustineri posset, si non contrariaretur ei quod dicit Ez. IV, 4: quod confractum fuerat non alligastis, et quod erroneum est, non reduxistis. Ex quo videtur quod adhuc quando confractae et erroneae erant, oves erant. Et ideo dicendum, quod loquitur hic dominus de ovibus suis, non solum secundum praesentem iustitiam, sed etiam secundum aeternam praedestinationem.

Est enim quaedam vox christi quam nullus nisi praedestinatus audire potest, scilicet, qui perseveraverit usque ad finem: Matth. X, 22. Ideo etiam dicit, et oves vocem eius audiunt, quia possent se excusare de eorum infidelitate, dicentes, quod non solum ipsi, sed etiam nullus ex principibus credit in eum. Unde, ad hoc respondens, dicit et oves vocem eius audiunt; quasi dicat: ideo ipsi non credunt, quia non sunt de ovibus meis.

Tertium signum sumitur ex actibus ipsius pastoris; et quantum ad hoc dicit proprias oves vocat nominatim. Ubi ponit quatuor actus boni pastoris. Primo quidem quod oves cognoscit. Unde dicit, quod proprias oves vocat nominatim: in quo ostendit cognitionem, et familiaritatem suam ad oves. Illos enim ex nomine vocamus quos familiariter cognoscimus; Ex. XXXIII, 17: ego novi te ex nomine. Et quidem ad officium boni pastoris pertinet, secundum illud prov.

C. XXVII, 23: diligenter considera vultum pecoris tui. Et hoc quidem convenit christo secundum praesentem cognitionem, vel magis secundum aeternam praedestinationem, quas ab aeterno nomine tenus novit; ps.

Cxlvi, 4: qui numerat multitudinem stellarum, et omnibus eis nomina vocat; II tim.

C. II, 19: novit dominus qui sunt eius.

Secundo vero quod eas educit, idest segregat a societate impiorum; Ps. Cvi, 14: eduxit eos de tenebris et umbra mortis.

Tertio, quia iam eductas ab impiis, et inductas in ovile, iterum eduxit eas ex ovili.

Primo quidem in salutem aliorum; Is. Ult., V. 19: mittam ex eis qui salvati fuerint in Lydiam; Matth. X, 16: ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum; ut scilicet de lupis faciatis oves. Secundo vero in directionem et viam salutis aeternae; Lc. I, 79: ad dirigendos pedes nostros in viam pacis.

Quarto vero eas praecedit exemplo bonae conversationis; unde dicit et ante eas vadit, quod quidem in pastore corporali non est ita, quin potius sequitur, secundum illud ps.

Lxxvii, 70: de post foetantes accepit eum.

Bonus autem pastor ante eas vadit per exemplum; I Petr. Ult., 3: neque ut dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animo.

Christus autem utraque missione ante eas vadit: quia primus pro doctrina veritatis mortem subiit, Matth. XVI, 24: si quis vult post me venire, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me, et praecessit omnes in vitam aeternam. Mich. II, V. 13: ascendit pandens iter ante eos.

Hic agit de effectu utriusque, furis scilicet, et pastoris in ovibus, et primo ponit effectum boni pastoris; secundo effectum lupi et furis, ibi alienum autem non sequuntur.

Dicit ergo quod dictum est de conditionibus utriusque, sed oves sequuntur illum, qui scilicet ante eas vadit. Et hoc quidem in promptu est, quia subditi sequuntur vestigia praelatorum, ut dicitur I Petr. II, V. 21: christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamini vestigia eius; iob XXIII, 11: vestigia eius secutus est pes meus. Et hoc ideo, quia sciunt vocem eius, idest cognoscunt et delectantur in ea; Cant. II, 14: sonet vox tua in auribus meis: vox enim tua dulcis.

Effectus autem furis est ut oves eum non diu sequantur, sed ad tempus; unde dicit alienum autem non sequuntur; idest, doctorem mendacem et haereticum non sequuntur; Ps. XVII, 46: filii alieni mentiti sunt mihi. Sic et Paulus doctores mendaces non diu secutus est. Sed fugiunt ab eo; et hoc ideo, quia, ut dicitur I Cor. XV, 33, corrumpunt bonos mores colloquia prava. Ideo autem fugiunt, quia non noverunt, idest non approbant, vocem alienorum, idest doctrinam eorum, quae serpit ut cancer.