Lectio 4

Postquam posuit dominus originis suae principium, hic consequenter insinuat suum terminum, quo scilicet iturus est per mortem, et primo insinuatur terminus viae christi; secundo ponitur admiratio turbarum de sermonibus eius, ibi dixerunt ergo Iudaei ad semetipsos etc..

Circa primum tria facit.

Primo insinuat suae vitae terminum; secundo praenuntiat futurum turbarum desiderium, ibi quaeretis me, et non invenietis; tertio subdit eorum defectum, ibi et ubi sum ego, vos non potestis venire.

Circa primum duo facit.

Primo praenuntiat mortis suae dilationem; secundo innuit quo iturus est per mortem, ibi et vado ad patrem etc.: et sic in primo ostendit suam potestatem; in secundo patiendi voluntatem.

Potestatem quidem suam ostendit in dilatione mortis, quia, licet Iudaei quaererent eum apprehendere, non tamen hoc possunt, nisi christus velit; infra X, 18: nemo tollit animam meam; sed ego pono eam. Et ideo dixit eis iesus: adhuc modicum tempus vobiscum sum; quasi dicat: vultis me interficere, sed hoc non est positum in voluntate vestra, sed in voluntate mea: et ego determino quod adhuc modicum tempus vobiscum sum; et ideo parum expectate tempus.

Hoc quod vultis modo facere, facturi estis: adhuc enim modicum tempus vobiscum sum.

In quo quidem dominus satisfacit primo quidem turbae quae eum reverebatur, faciens eam magis avidam ad audiendum, quasi parvo tempore derelicta, in quo possent hac doctrina potiri, ut chrysostomus dicit. Infra XII, V. 36: dum lucem habetis, credite in lucem.

Secundo vero turbae quae eum persequebatur, quasi dicat: non diu differtur desiderium vestrum de morte mea, unde patienter sustinete: quia adhuc modicum. Implere enim debeo dispensationem meam; praedicando scilicet, et miracula faciendo, et sic pervenire ad passionem; Lc. XIII, 32: ite, et dicite vulpi illi, quia hodie et cras operor, et tertia die consummor.

Est autem triplex causa, quare christus modico tempore voluit praedicare.

Prima ad demonstrandum suam virtutem, quod in tam modico tempore totum mundum immutaret; Ps. Lxxxiii, 11: melior est dies una in atriis tuis super millia.

Secunda est ad excitandum desiderium discipulorum, ut scilicet magis eum desiderarent quem modico tempore corporali praesentia habituri erant; Lc. XVII, 22: venient dies in quibus desiderabitis unam diem filii hominis.

Tertia est ad augmentandum discipulorum spiritualem profectum. Cum enim christi humanitas sit nobis via tendendi in deum, ut dicitur infra XIV, 6: ego sum via, veritas et vita, non debemus in ea quiescere ut in termino, sed per eam debemus in deum tendere.

Ne ergo corda discipulorum ad christum carnaliter affecta, in eo ut in homine quiescerent ideo christus corporalem sui praesentiam ab eis cito subtraxit: unde dicebat, infra XVI, 7: expedit vobis ut ego vadam; II Cor. V, 16: et si christum secundum carnem novimus, tunc scilicet quando corporaliter nobiscum erat, sed nunc iam non novimus.

Voluntatem suae passionis ostendit cum dicit et vado ad eum qui me misit, quasi spontaneus, scilicet per passionem; is.

C. LIII, 7: oblatus est, quia ipse voluit; eph.

C. V, 2: obtulit semetipsum hostiam deo in odorem suavitatis. Vado, inquam, ad patrem qui misit me. Et hoc convenienter: nam quaelibet res naturaliter redit ad suum principium; Eccle. I, 7: ad locum unde exeunt flumina, revertuntur. Infra XIII, 3: sciens quia a deo exivit, et ad deum vadit. Et iterum c. XVI, 5: vado ad eum qui misit me.

Consequenter cum dicit quaeretis me, et non invenietis, praenuntiat Iudaeorum desiderium, quasi dicat: modicum est quod potestis mea doctrina frui; sed hoc modicum, quod modo respuitis, quandoque quaeretis, et non invenietis; Is. LV, 6: quaerite dominum dum inveniri potest; et in Ps. Lxviii, 33: quaerite dominum, scilicet in praesenti, et vivet anima vestra.

Hoc autem quod dicit quaeretis me, et non invenietis, potest intelligi vel de inquisitione corporali christi, vel de spirituali.

Si vero intelligatur de corporali, sic, secundum chrysostomum, quaesierunt eum quando filiae ierusalem, scilicet mulieres, plangebant super eum, ut dicitur Lc. XXIII, 27, et credibile est hoc tunc multos alios passos esse. Nec est etiam a veritate remotum, quia imminente tribulatione Iudaeis, et praecipue cum civitas caperetur, memores christi et miraculorum eius, desiderarent eius praesentiam, qua liberarentur; et secundum hoc dicendum est quaeretis me, idest meam praesentiam corporalem, et non invenietis.

Si vero intelligatur de spirituali, dicendum est, secundum Augustinum, quod eum quem noluerunt cognoscere praesentem, tunc postea quaesierunt cum videntes multitudinem credentem, compuncti de scelere mortis christi, dixerunt Petro, Act. II, 37: quid faciemus, viri fratres? sic ergo quaesierunt christum quando crediderunt in eum suis sceleribus ignoscentem, quem viderunt ipsorum scelere morientem.

Consequenter cum dicit et ubi ego sum, vos non potestis venire, ostendit eorum defectum. Nec dicit quo vado, quod esset magis consequens ad praemissa, scilicet vado ad patrem qui me misit; sed dicit ubi ego sum, ut ostendat se deum et hominem. Hominem quidem, inquantum vadit, infra XVI, 5: vado ad eum qui me misit, sed inquantum semper ibi erat christus quo fuerat rediturus, ostendit se deum; supra III, 13: nemo ascendit in caelum nisi qui descendit de caelo. Sic ergo, secundum Augustinum, sicut christus rediit ut nos non relinqueret, sic ad nos per assumptionem visibilis carnis descendit ut secundum invisibilem maiestatem etiam esset in caelo.

Non autem dicit non invenietis, quia aliqui ituri erant; sed dicit non potestis venire, quamdiu scilicet sic dispositi estis. Nullus enim ad hereditatem caelestem pervenire potest, nisi sit heres dei. Heres autem dei aliquis efficitur per fidem christi; supra I, 12: dedit eis potestatem filios dei fieri, his qui credunt in nomine eius. Iudaei autem nondum in eum credebant; et ideo dicit non potestis venire. In Ps. XXIII, 3, requirit: quis ascendet in montem domini? et respondetur: innocens manibus, et mundo corde. Iudaei autem non erant mundo corde, nec innocentes manibus, quia volebant christum interficere, ideo dicit: non potestis ascendere in montem domini.

Consequenter cum dicit dixerunt ergo Iudaei ad semetipsos, ponitur Iudaeorum admiratio, qui licet carnaliter de christo saperent, tamen ex parte credebant.

Et tria faciunt.

Primo admirantur; secundo suspicantur; et tertio contra suspicionem argumentantur.

Admirantur quidem cum dicunt ad semetipsos quo iturus est hic, quia non invenerimus eum? ut enim dictum est, hoc carnaliter intelligebant; I Cor. II, 14: animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus dei.

Et ideo quod esset iturus, non quidem per mortem, sed corporaliter, ad aliquem locum quo eis non liceret ascendere, suspicantur super hoc, dicentes numquid in dispersionem gentium iturus est, et docturus gentes? nam gentes alienatae erant a conversatione Iudaeorum; Eph. II, 12: hospites testamentorum eratis alienati a conversatione Israel, promissionis spem non habentes, et sine deo in hoc mundo. Et ideo quasi eis exprobrantes, dicunt in dispersionem gentium, quae scilicet ubique disseminatae erant, et imperfecte ad invicem permixtae; Gen. X, 32: hae sunt familiae Noe iuxta populos et nationes suas, et ab his divisae sunt gentes in terra post diluvium. Sed populus Iudaeorum collectus erat loco, et cultu unius dei, et observatione legis; Ps. Cxlvi, 2: aedificans ierusalem dominus, dispersiones Israelis congregabit.

Nec dicunt quod iturus sit ad gentes quasi gentilis futurus, sed tamquam eas reducturus: unde subdunt et docturus gentes. Quod forte sumpserunt ex Is. XLIX, 6: parum est mihi ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Iacob, et faeces Israel convertendas: dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae. Quamvis autem isti non intelligerent ea quae dicunt, sicut nec caiphas intellexit cum dixit: expedit vobis ut unus homo moriatur, et non tota gens pereat, tamen verum dicunt, et salutem gentium praedixerunt, ut Augustinus dicit, quod iturus esset ad gentes, non praesentia corporis, sed pedibus suis, scilicet apostolis. Misit enim ad nos membra sua, et fecit nos sua membra; infra X, 16: alias oves habeo quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere...

Et fiet unum ovile, et unus pastor. Et ideo Is. II, 3, dicitur in persona gentium: docebit nos vias suas.

Obiiciunt autem contra ea quae suspicantur, dicentes quis est hic sermo quem dixit: quaeretis me? quasi dicant: si dixisset quaeretis me, et non invenietis, et ubi sum ego, vos non potestis venire, poterat quidem intelligi quod iturus esset ad gentes; sed per hoc quod addidit ubi ego sum non potestis venire, videtur excludere hunc intellectum.

Non enim impossibile est nobis ad gentes ire etc..