Lectio 6

Posita conversione gentium per viam doctrinae hic ponitur ipsorum conversio per viam miraculi: unde et quoddam miraculum a christo perpetratum evangelista inducit, circa quod primo ponitur locus; secundo describitur miraculum, ibi et erat quidam regulus etc.; tertio ponitur miraculi effectus, ibi cognovit ergo pater etc..

Circa primum duo facit.

Primo designat generalem locum miraculi, scilicet patriam; secundo specialem, ibi venit ergo iterum in cana Galilaeae.

Circa primum duo facit.

Primo designat generalem locum miraculi; secundo insinuat quomodo christus fuit ibi receptus, ibi cum ergo venisset in Galilaeam.

Circa primum duo facit.

Primo designat locum generalem; secundo rationem assignat, ibi ipse enim iesus testimonium perhibuit, etc..

Dicit ergo primo: dico quod mansit iesus apud Samaritanos per duos dies, et post duos dies exiit inde, id est de Samaria, et abiit in Galilaeam, ubi nutritus fuerat: per quod significatur quod in fine saeculi, confirmatis gentibus in fide et veritate, revertetur ad Iudaeos convertendos, secundum illud Rom. XI, 25: donec omnis plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus fieret.

Et rationem assignat, dicens ipse enim iesus testimonium perhibuit, quia propheta in sua patria honorem non habet.

Hic oritur dubitatio: una quidem de sententia litterae; alia vero de eius continuatione.

De sententia quidem litterae dubitatur, quia non videtur verum esse quod hic dicitur, scilicet quod propheta in patria sua honorem non habet: nam aliqui prophetae honorati leguntur in terra sua.

Sed, secundum chrysostomum, respondetur ad hoc, quia dominus hic loquitur prout in pluribus accidit. Unde licet in aliquo singulari habeat instantiam, non tamen propter hoc debet reputari falsum, nam in naturalibus et in moralibus, regula eorum quae ut in pluribus verificatur, est vera; et si in aliquo particulari aliter sit, non reputatur falsa.

Istud autem quod dominus dicit, in pluribus prophetarum verum erat, quia in veteri testamento vix invenitur aliquis prophetarum, qui a suis contribulibus persecutionem passus non fuerit, secundum illud Actor. VII, 52: quem prophetarum non sunt persecuti patres vestri? et Matth. XXIII, 37: ierusalem, ierusalem quae occidis prophetas, et lapidas eos qui ad te missi sunt.

Hoc etiam verbum domini verificatur non solum in prophetis apud Iudaeos, sed etiam, ut Origenes dicit, in pluribus apud gentiles, quia a suis civibus sunt habiti contemptui, et ad mortem deducti: nam consueta conversatio cum hominibus, et nimia familiaritas, reverentiam minuit, et contemptum parit. Et ideo quos familiares magis habemus, minus revereri consuevimus, et quos familiares habere non possumus, magis reputamus. Cuius contrarium contingit de deo: nam quanto aliquis deo per amorem et contemplationem familiarior efficitur, tanto eum excellentiorem reputans, magis reveretur, et seipsum minorem reputat: iob XLII, 5: auditu auris audivi te, nunc autem oculus meus videt te: idcirco ipse me reprehendo, et ago poenitentiam in favilla et cinere. Et huius ratio est, quia in homine, cum sit infirmae et fragilis naturae, quando cum alio diu conversatur, cognoscit in eo aliqua infirma, et ex hoc diminuitur reverentia eius ad eum. Sed cum deus sit immense perfectus, quanto plus homo in cognitione eius proficit, tanto magis perfectionis eius excellentiam admiratur, et ex hoc eum magis reveretur.

Sed numquid christus propheta fuit? videtur quod non, quia prophetia importat aenigmaticam cognitionem. Num. XII, 6: si quis fuerit inter vos propheta domini, in visione apparebo ei. Christus autem non habuit aenigmaticam cognitionem.

Quod autem propheta fuerit, patet per illud quod dicitur Deut. XVIII, 15: prophetam suscitabit dominus de fratribus tuis et de gente tua sicut me; ipsum audies: quod exponitur de christo.

Respondeo dicendum, quod propheta duplex habet officium: scilicet visionis, I Reg. IX, 9: qui nunc vocatur propheta, olim dicebatur videns, item Annuntiationis, et quantum ad hoc christus propheta fuit, quia veritatem de deo annuntiavit; infra XVIII, 37: ad hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati. Sed quantum ad primum, sciendum est, quod christus fuit simul viator et comprehensor. Viator quidem, quantum ad humanae naturae passibilitatem, et ad omnia quae ad eam pertinent; comprehensor vero quantum ad unionem divinitatis, secundum quam deo perfectissime fruebatur.

Sed in visione prophetiae duo sunt. Scilicet lumen intellectuale mentis; et quantum ad hoc non habuit rationem prophetiae: quia non habuit lumen defectivum, sed comprehensoris.

Item est ibi visio imaginaria; et quantum ad hoc habuit similitudinem cum prophetis, secundum quod viator fuit, et poterat diversa formare in imaginatione sua.

De continuatione dubitatur: non enim videtur evangelista recte continuare hoc quod dicit post duos autem dies abiit iesus in Galilaeam, cum hoc quod dicitur: ipse enim testimonium perhibuit etc.. Videtur enim quod non abiit in Galilaeam, quia ipse iesus testimonium perhibuit. Si enim sine honore erat ibi, videtur ratio esse quod non iret illuc.

Ad hoc, uno modo respondet Augustinus dicens, hoc evangelistam dixisse respondendo quaestioni quae posset fieri: quare ibat illuc, cum in Galilaea diu moratus fuisset, et non fuerunt ad eum conversi Galilaei; et Samaritani in duobus diebus conversi sunt? quasi dicat: licet conversi non fuerint nihilominus tamen ipse illuc abiit quia ipse testimonium perhibuit, quod propheta in sua patria honorem non habet.

Alio modo respondet chrysostomus sic: post duos dies exiit inde, et abiit, non in capharnaum, quae erat patria sua propter continuam commorationem, bethlehem autem propter originem, Nazareth vero propter educationem.

Non ergo abiit in capharnaum; unde Matth. XI, 23, hoc exprobrat eis, dicens: et tu, capharnaum, numquid usque in caelum exaltaberis? usque in infernum descendes.

Sed in cana Galilaeae. Et rationem assignat hic, quia male se habebant ad eum. Et hoc est, quod dicit ipse enim iesus testimonium perhibuit, quod propheta in sua patria honorem non habet.

Sed numquid christus quaerebat gloriam ab hominibus? videtur quod non, quia infra VIII, 50, dicit: ego non quaero gloriam meam.

Respondeo dicendum, quod solus deus est qui sine vitio gloriam suam quaerit. Homo autem ab hominibus quaerere non debet gloriam suam, sed gloriam dei. Christus autem quaerebat inquantum deus convenienter gloriam suam, et inquantum homo gloriam dei in seipso.

Consequenter cum dicit cum ergo venisset in Galilaeam etc., ostendit quod honorifice fuerit christus a Galilaeis receptus magis quam ante, cum dicit cum ergo venisset in Galilaeam iesus, exceperunt eum Galilaei honorifice. Et huius ratio est, quia viderunt omnia quae fecerat ierosolymis in die festo: et ipsi enim venerant ad diem festum, secundum quod mandabatur in lege.

Sed contra hoc est quia supra non legimus christum aliquod miraculum ierosolymis fecisse.

Respondeo dicendum, secundum Origenem, quod Iudaei maximum miraculum reputaverunt hoc quod christus cum tanta auctoritate expulit ementes et vendentes de templo. Vel dicendum, quod forte fecit ibi plura miracula quae non scripta sunt, secundum illud infra ult., 25: multa quidem et alia signa fecit iesus...

Quae non sunt scripta in libro hoc.

Mystice autem per hoc datur nobis exemplum, quod si volumus in nobis recipere christum iesum, oportet nos ascendere in ierusalem in die festo; idest, captare quietem mentis, et videre singula quae peragit ibi iesus. Is. XXXIII, 20: respice sion civitatem solemnitatis nostrae; Ps. Cxlii, 5: meditatus sum in omnibus operibus tuis.

Attende autem, quod secundum quod homines inferiores erant in ordine dignitatis, meliores erant quo ad deum. Iudaei autem digniores erant quam Galilaei; infra c. VII, 52: scrutamini Scripturas, quia propheta a Galilaea non surrexit. Galilaei vero digniores erant quam Samaritani; supra eodem: non coutuntur Iudaei Samaritanis.

Sed e converso Samaritani meliores erant quam Galilaei, quia plures ex eis crediderunt in christum in duobus diebus et sine miraculo, quam de Galilaeis in multis diebus, et etiam cum miraculo vini: non enim crediderunt in eum nisi eius discipuli. Iudaei vero peiores erant ipsis Galilaeis; quia nullus ex eis crediderat, nisi forte Nicodemus.

Consequenter dicit venit ergo iterum in cana Galilaeae: quod, secundum chrysostomum, ponitur ut conclusio praemissorum; quasi dicat: quia non honorabatur in capharnaum, ideo noluit ire illuc, ubi dehonorabatur.

Sed in cana Galilaeae ire debebat: nam primo erat invitatus ad nuptias, modo autem venit iterum non invitatus. Ideo autem de duplici adventu in cana mentionem facit, ut ostendat eorum duritiam: nam in primo miraculo, scilicet de vino, soli discipuli eius crediderunt in eum; in secundo vero solus regulus, et domus eius tota. Sed Samaritani ad solum verbum crediderunt.

Mystice autem per duplicem adventum in cana, signatur duplex effectus verbi dei in mentem. Primo enim laetificat: quia, ut dicitur Matth. XIII, 20: cum gaudio suscipiunt verbum. Et hoc signatur in miraculo vini, quod laetificat cor hominis, ut dicitur in Ps. Ciii. Secundo sanat; Sap. XVI, 12: neque herba, neque malagma sanavit eos, sed sermo tuus, domine, qui sanat omnia. Et hoc significatur in cura infirmi.

Item per hoc significatur duplex adventus filii dei. Scilicet primus, qui fuit mansuetudinis ad laetificandum; Is. XII, 6: exulta et lauda, habitatio sion, quia magnus in medio tui sanctus Israel. Unde et Angelus ad pastores ait, Lc. II, 10: annuntio vobis gaudium magnum, quia natus est vobis hodie salvator.

Et hoc signatur per vinum. Secundus adventus eius in mundum erit maiestatis, quando veniet tollere infirmitates et poenalitates nostras, et configurare nos corpori claritatis suae; et hoc signatur in cura infirmi.