Lectio 7

Postquam posuit diabolicam conditionem, hic consequenter ostendit Iudaeos esse diabolicae conditionis imitatores.

Duas autem malitiae conditiones dominus diabolo ascripsit, homicidium scilicet et mendacium. Sed de homicidio quidem, in quo isti diabolum imitabantur, reprehendit eos; supra eodem: nunc autem quaeritis me interficere, hominem, qui veritatem vobis locutus sum, quam audivi a deo. Et ideo, hoc praetermisso, redarguit eos de aversione eorum a veritate, et primo ostendit eos esse aversos a veritate; secundo causam quam allegare poterant, excludit, ibi quis ex vobis arguet me de peccato? tertio veram causam aversionis concludit, ibi si veritatem dico, quare non creditis mihi? dicit ergo primo: dictum est, quod diabolus mendax est, et pater eius, quem quidem vos imitamini, quia veritati non vultis adhaerere. Unde dicit ego autem si veritatem dico vobis, non creditis mihi.

Lc. XXII, 67: si autem dixero, non credetis mihi; supra III, 12: quomodo si dixero vobis caelestia, credetis? unde et Is. LIII, 1, conqueritur dicens: domine, quis credidit auditui nostro? causa autem suae infidelitatis, quam poterant Iudaei allegare est peccatum in christo; nam peccatori etiam in veritate non de facili creditur. Unde Ps. XLIX, 16: peccatori autem dixit deus: quare tu enarras iustitias meas? poterant ergo dicere: non credimus, quia peccator es.

Et ideo hanc causam excludit, dicens quis ex vobis arguit me de peccato? quasi dicat: non habetis iustam causam quare mihi veritatem dicenti non creditis, cum in me nullum peccatum inveniri possit; I Petr. II, 22: qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius. Secundum Gregorium, pensanda est dei mansuetudo, qui non dedignatur ex ratione ostendere se peccatorem non esse, qui ex virtute divinitatis poterat peccatores iustificare; iob XXXI, 13: si contempsi subire iudicium meum cum servo meo et ancilla mea, cum disceptarent adversum me.

Admiranda est etiam christi singularis puritatis excellentia, quia, ut chrysostomus dicit, hoc nullus hominum fiducialiter potuit dicere quis ex vobis arguet me de peccato? nisi solus deus noster, qui peccatum non fecit; Prov. XX, 9: quis potest dicere: mundum est cor meum, purus sum a peccato? quasi dicat, nullus nisi solus deus. Et in Ps. XIII, V. 3: omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt: non est qui faciat bonum, non est usque ad unum, idest christum.

Veram autem causam aversionis concludit, dicens si veritatem dico, quare non creditis mihi? et primo ponit eam; secundo Iudaeorum contradictionem excludit, ibi responderunt ergo Iudaei etc..

Circa primum tria facit.

Primo ponit quaestionem; secundo assumit rationabilem propositionem; tertio infert intentam conclusionem.

Dicit ergo primo: ex quo ergo non potestis dicere, quod ideo non creditis mihi quia peccator sum, nunc restat quaerere quare si veritatem dico, non creditis mihi, ex quo non sum peccator; quasi dicat: si me, quem exosum habetis, non potestis arguere de peccato, manifestum est quoniam propter veritatem me odio habetis, quoniam dico me filium dei; Prov. XVIII, 2: non recipit stultus verba prudentiae, nisi ea dixerit quae versantur in corde eius.

Rationabilem autem propositionem et veram assumit, dicens qui ex deo est, verba dei audit. Ut enim dicitur eccli.

C. XIII, 19, omne animal diligit sibi simile, quicumque ergo est ex deo, inquantum huiusmodi, similitudinem habet horum quae sunt dei, et eis inhaeret. Unde qui ex deo est, verba dei libenter audit; infra XVIII, 37: omnis qui est ex veritate, audit meam vocem.

Praecipue autem verbum dei libenter audiri debet ab his qui ex deo sunt, cum ipsum sit semen per quod in filios dei generamur; infra X, 35: illos dixit deos ad quos sermo dei factus est.

Et ideo ex hoc intentam conclusionem infert, dicens propterea vos non auditis, quia ex deo non estis; quasi dicat: non ergo peccatum meum est causa incredulitatis vestrae, sed malitia vestra; Eccli. VI, V. 21: quam aspera est nimium indoctis hominibus sapientia. Et, ut dicit Augustinus, ex deo quidem sunt secundum naturam, sed ex deo non sunt vitio et prava affectione: nam eis hoc verbum dictum est qui non solum peccato vitiosi erant, hoc enim commune omnibus erat, sed etiam praecogniti quod non fuerant credituri ea fide qua possent a peccatorum obligatione liberari.

Notandum est autem, quod triplex est gradus male affectorum, ut dicit Gregorius. Nam quidam sunt qui praecepta dei nec aure corporis, idest exteriori auditu, dignantur audire: de quibus dicitur in Ps. LVII, 5: sicut aspidis surdae, obturantis aures suas. Quidam vero sunt qui haec quidem corporis aure percipiunt, sed nullo ea mentis desiderio complectuntur, non habentes voluntatem implendi: Ez. XXXIII, 31: audiunt sermones, et non faciunt eos. Quidam autem sunt qui libenter verba dei suscipiunt, ita ut etiam in fletibus compungantur; sed post lacrymarum tempus, vel tribulationibus oppressi, aut allecti deliciis, ad iniquitatem redeunt; cuius exemplum habetur Matth. XIII, 18 ss., et Lc. VIII, 11 ss., de verbo a sollicitudinibus suffocato. Ez.

III, 7: domus Israel nolunt audire te, quia nolunt audire me. Est ergo signum quod homo sit a deo, si libenter audit verba dei, sed qui recusant audire affectu vel effectu, ex deo non sunt.

Hic excludit Iudaicam contradictionem, et primo ponit evangelista Iudaeorum contradictionem; secundo domini exclusionem, ibi respondit iesus: ego Daemonium non habeo.

Duo autem imponunt Iudaei christo in eorum contradictione. Primo quidem quod sit Samaritanus, cum dicunt nonne bene dicimus nos, quia Samaritanus es? secundo vero quod Daemonium habeat; unde subdunt et Daemonium habes.

In hoc autem quod dicunt nonne bene dicimus nos? datur intelligi quod hoc verbum frequenter domino improperabant. Et quidem de secundo quod sit daemoniacus, legimus Matth. IX, 34; et XII, 24, cum dicebant: in beelzebub principe Daemoniorum eiicit Daemones. Sed quod dixerunt eum Samaritanum, nusquam nisi hic in evangelio invenitur, licet forte hoc multoties dixerunt: multa enim dicta et facta sunt erga iesum et a iesu quae non sunt scripta in evangeliis, ut dicitur infra XX, 25.

Duplex autem causa assignari potest quare Iudaei hoc christo dicebant. Una quidem, quia Samaritani gens odiosa erat pro populo Israelitico, eo quod decem tribubus in captivitatem ductis, terram eorum possidebant; supra IV, 9: non enim coutuntur Iudaei Samaritanis. Quia ergo christus Iudaeos arguens, credebatur a Iudaeis quod hoc ex odio faceret, ideo eum Samaritanum et quasi adversarium reputabant etc.. Alia ratio, quia Samaritani partim quidem servabant ritus Iudaicos, partim vero non. Videntes ergo Iudaei christum in aliquo legem servantem, et in aliquo dissolventem, utpote sabbatum, vocabant eum Samaritanum.

Similiter autem duplici de causa dicebant eum Daemonium habere. Una quidem, quia miracula quae faciebat, et cogitationes eorum quas revelabat, non attribuebant virtuti divinae in christo; sed arte Daemonum ipsum ea facere suspicabantur. Unde dicebant: in beelzebub principe Daemoniorum eiicit Daemones. Alia vero ratio est propter eius sermones transcendentes capacitatem humanam, dicens, deum patrem suum esse, et descendisse de caelo etc.. Consuetudo autem rudium est, quod cum talia audiunt, diabolica reputant: et sic isti credebant quod christus quasi Daemonio plenus loqueretur; infra X, 20: alii dicebant: Daemonium habet, et insanit; quid eum auditis? dicunt autem haec verba, ut arguant de peccato, contra illud quod dixerat: quis ex vobis arguet me de peccato? consequenter cum dicit respondit iesus: ego Daemonium non habeo, repellit dominus Iudaeorum contradictionem.

Duo autem imposuerant christo: scilicet quod Samaritanus esset, et quod Daemonium haberet. Et de primo quidem dominus non se excusat; et hoc duplici de causa. Una quidem, secundum Origenem, quia Iudaei semper volebant se a gentilibus separare.

Iam autem venerat tempus quo removenda erat distinctio gentilium et Iudaeorum, et omnes ad viam salutis revocandi: et ideo dominus, ut ostendat se venisse pro salute omnium ut, magis quam Paulus, omnia factus, omnes nanciscatur, I Cor. IX, ideo non negavit se esse Samaritanum. Alia ratio est, quia Samaritanus interpretatur custos: et quia ipse praecipue custos noster est, secundum illud Ps. Cxx, 4: ecce non dormitabit neque dormiet qui custodit Israel: ideo se Samaritanum esse non negavit.

Negat autem se Daemonium habere, dicens ego Daemonium non habeo, et primo quidem repellit illatam iniuriam; secundo arguit iniuriantium pertinaciam, ibi et vos inhonorastis me.

Circa primum duo facit.

Primo repellit illatam iniuriam; secundo manifestat hoc per oppositum, ibi sed honorifico patrem meum.

Notandum est autem circa primum, quod dominus Iudaeos corrigendo, frequenter eis dure locutus est: vae vobis, Scribae et Pharisaei hypocritae: et multa quae leguntur in evangeliis.

Sed non invenitur, quod dominus Iudaeis sibi dura verba vel facta inferentibus, iniuriose vel dure locutus fuerit; sed, ut dicit Gregorius, iniuriam suscipiens deus, non contumeliosa verba respondet, sed simpliciter dicit ego Daemonium non habeo. Ex qua re quid nobis innuitur, nisi ut eo tempore quo a proximis ex falsitate contumelias accipimus, etiam eorum verba mala taceamus, ne ministerium iustae correctionis in arma vertatur furoris? et quod quae ad deum pertinent, vindicare debemus; quae vero ad nos, despicere.

Hoc autem verbum, scilicet ego Daemonium non habeo, solus christus dicere potest, ut Origenes dicit: nam ille nihil quod Daemonis est, leve videlicet, aut grave, in se habet; unde infra XIV, 30: venit princeps huius mundi, et in me non habet quidquam; II Cor. VI, 15: quae conventio christi ad belial? manifestat autem hoc quod dixit, per oppositum dicens sed honorifico patrem meum. Diabolus enim honori dei resistit: qui ergo quaerit dei honorem, alienus est a diabolo. Christus ergo qui honorificat patrem suum, scilicet deum, Daemonium non habet. Est autem proprium christo et singulare quod honorificet patrem suum, ut dicitur Mal. I, 6: filius honorificat patrem. Christus autem singulariter est dei filius.

Consequenter cum dicit et vos inhonorastis me, arguit iniuriantium pertinaciam, et primo arguit iniuriantes; secundo excludit causam inopinatam arguitionis; tertio praedicit eis debitam damnationem.

Dicit ergo primo: ego honorifico patrem meum, et vos inhonorastis me; quasi dicat: ego facio quod debeo; vos facitis quod non debetis; immo in hoc quod inhonorastis me, inhonoratis patrem meum; supra V, 23: qui non honorificat filium, non honorificat patrem, qui misit illum.

Sed quia possent dicere: nimis durus es, nimis de gloria tua curas, sic nos arguens; ideo hoc excludens, subdit loquens inquantum est homo, ego gloriam meam non quaero. Solus enim deus est qui potest gloriam suam absque culpa quaerere; alii autem non nisi in deo; II Cor. X, 17: qui gloriatur, in domino glorietur; infra (hoc cap.): si ego glorifico meipsum, gloria mea nihil est.

Sed numquid christus inquantum homo non habet gloriam? immo magnam per omnem modum: quia licet ipse eam non quaerat, est tamen qui quaerat, scilicet pater.

Nam dicitur in Ps. VIII, 7: gloria et honore coronasti eum, scilicet christum hominem.

Et alibi, XX, 6: gloriam et magnum decorem imposuisti super eum.

Et non solum gloriam meam quaeret in operantibus vivas veritatis causas, sed et puniet et condemnabit contradicentes gloriae meae; unde subdit et iudicet.

Sed contra; supra V, 22, dicitur: pater non iudicat quemquam; sed omne iudicium dedit filio.

Respondeo. Pater non iudicat quemquam seorsum a filio: quia etiam hoc iudicium quod faciet de eo quod iniuriamini mihi per filium faciet. Vel dicendum, quod iudicium quandoque pro condemnatione accipitur; et hoc iudicium pater dedit filio, quia ipse solus apparebit in forma visibili in iudicium, ut dictum est supra. Quandoque accipitur pro discretione; et de hoc loquitur hic. Unde dicit in Ps. XLII, 1: iudica me, deus, et discerne causam meam; quasi dicat: est pater qui gloriam meam a vestra discernet.

Vos enim, pro saeculo gloriari, discernit, et gloriam filii sui, quem unxit prae participibus suis, et qui sine peccato est; vos vero homines cum peccato.