Lectio 5

Postquam proposuit evangelista quid dominus exhibuit Petro, hic narrat quid exhibuit ioanni, scilicet sibi ipsi, et primo ponitur commendatio discipuli; secundo commendatio sui evangelii, ibi sunt autem et alia multa quae fecit iesus.

Circa primum primo ponitur commendationis occasio; secundo subditur ipsius discipuli commendatio, ibi conversus Petrus vidit illum discipulum quem diligebat iesus.

Occasio autem commendationis ioannis fuit invitatio christi invitantis Petrum ad sequendum: quia cum haec dixisset, scilicet de officio et martyrio, dixit, iesus Petro, sequere me, secundum Augustinum, quantum ad martyrium, patiendo scilicet pro me: quia non sufficit qualitercumque pati, sed solum sequendo christum, idest propter ipsum. Lc. VI, 22: beati eritis cum vos oderint homines propter filium hominis; I petr.

C. II, 21: christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum.

Sed cum alii multi qui ibi aderant passi fuerint propter christum, et praecipue Iacobus, qui prius occisus fuit, actor.

C. XII, 2: occidit autem Iacobum fratrem ioannis gladio, quare specialiter Petro dicitur sequere me? ideo scilicet, secundum Augustinum, quia non solum mortem passus est pro christo, sed etiam in specie mortis, scilicet crucis, secutus est christum. Matth. XVI, 24: si quis vult post me venire, abneget semetipsum, tollat crucem suam, et sequatur me. Vel, secundum chrysostomum, dicitur sequere me, in praelationis officio; quasi dicat: sicut habeo a deo patre curam ecclesiae, Ps. II, 8: postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam, ita ut loco mei sis super totam ecclesiam.

Sed quare post christum Iacobus habuit primatum in ierusalem post ascensionem christi? ad quod dicendum, quod habuit quidem specialem loci illius. Petrus autem universale dominium totius ecclesiae fidelium.

Hic ponitur commendatio ioannis, et primo quantum ad praeterita; secundo quantum ad futura, ibi hunc ergo cum vidisset etc..

Commendatur ioannes quantum ad praeterita ex triplici privilegio.

Primo specialis dilectionis christi; unde dicit conversus Petrus, qui iam sequi etiam specialiter corporaliter inceperat iesum, vidit illum discipulum quem diligebat iesus: in quo datur intelligi quod Petrus iam pastor effectus, ad curam aliorum intendebat.

Lc. XXII, 32: et tu aliquando conversus confirma fratres tuos. Diligebat autem ioannem iesus non exclusis aliis, quia supra XV, 9 dixit: sicut dilexit me pater, et ego dilexi vos.

Sed eum speciali dilectione prae ceteris dilexit: et hoc propter tria. Primo propter intellectus eius perspicacitatem; magistri enim specialiter diligunt intelligentes discipulos.

Prov. XIV, 35: acceptus est regi minister intelligens.

Secundo propter munditiae puritatem, quia virgo fuit. Prov. XXII, 2: qui diligit cordis munditiam, propter gratiam labiorum habebit amicum regem. Tertio propter teneram aetatem: pueris enim et deficientibus magis compatimur, et signa familiaritatis ostendimus, sic et christus ioanni iuveni converso. Oseae XI, 1: puer Israel, et dilexi eum. In quo datur intelligi quod deus specialiter diligit illos qui a iuventute serviunt ei. Mich. VII, 1: praecoquas ficus desideravit anima mea.

Sed contra. Prov. VIII, 17: ego diligentes me diligo. Sed Petrus diligebat plus christum; supra: diligis me plus his? ergo christus plus debuit Petrum diligere quam ioannem.

Responsio. Posset dici, quod ioannes quia plus dilectus, fuit felicior, sed Petrus quia plus diligens, fuit melior. Sed hoc esset contra iustitiam. Et ideo hoc refertur ad mysterium: nam per hos duos duplex vita significatur, scilicet activa et contemplativa, et utriusque finis et obiectum est christus. Sed vita activa, quae signatur per Petrum, plus diligit deum quam vita contemplativa, quae significatur per ioannem: quia magis sentit praesentis vitae angustias, et aestuantius ab eis liberari desiderat et ad deum ire. Contemplativam vero vitam deus plus diligit, quia eam magis conservat; non enim simul finitur cum vita corporis, sicut vita activa. Ps.

Lxxxvi, 2: diligit dominus portas sion super omnia tabernacula Iacob.

Sed aliqui secundum litteram hoc solvere volentes distinguunt in christo duplicem dilectionem, secundum duplicem voluntatem, divinam scilicet et humanam, et dicunt quod christus dilexit plus Petrum dilectione divina, ioannem vero plus dilectione humana. Sed contra hoc est quod voluntas humana in christo totaliter conformis erat voluntati divinae: unde quem plus diligebat voluntate divina, plus etiam dilexit voluntate humana.

Dicendum ergo, quod illum plus diligebat cui magis bonum volebat. Petrum autem plus diligebat ad hoc ut faceret eum magis suum dilectorem; ioannem autem diligebat ad aliud, scilicet ad perspicacitatem intellectus. Eccli.

C. XV, 5: implevit eum dominus spiritu sapientiae et intellectus. Et secundum hoc Petrus est melior, quia caritas supereminet scientiae, I Cor. XIII, 8; ioannes vero melior secundum perspicacitatem intellectus. Sed merita ipsorum ponderare solius dei est. Prov.

C. XVI, 1: spirituum ponderator est dominus.

Et ideo alii dicunt, et melius, quod Petrus plus dilexit christum in membris, et sic etiam fuit plus a christo dilectus, et ideo ei ecclesiam commendavit, ioannes vero plus christum in seipso, et sic ab eo plus fuit dilectus, unde ei matrem commendavit.

Vel dicendum, quod Petrus dilexit christum quantum ad promptitudinem et fervorem, ioannes vero plus fuit dilectus quantum ad familiaritatis indicia, quae ei christus magis demonstrabat propter eius iuventutem et puritatem.

Et ideo consequenter cum subiungit qui et recubuit in coena super pectus eius, commendatur ex secundo privilegio, scilicet specialis familiaritatis ad christum; et hoc est supra expositum.

Tertio commendatur ex privilegio specialis fiduciae quam habebat de christo, ita ut confidentius prae omnibus aliis eum interrogaret; unde dicit et dixit ei: domine, quis est qui tradet te? quod similiter expositum est.

Causam autem quare ioannes commemorat huiusmodi privilegia sua, dixit chrysostomus esse ad commendationem Petri. Posset enim credi quod Petrus propter hoc quod christum negaverat, non fuisset admissus ad pristinam familiaritatem, et ideo ut hoc excludat, ostendit quod ad maiorem admissus est.

Qui in coena non audebat interrogare, sed ioanni interrogationem commisit, post passionem fratrum praepositura committitur, et non solum pro se interrogat, sed pro ioanne.

In quo datur intelligi, quod lapsi in peccatum quandoque in maiorem gratiam resurgunt.

Bar. IV, 28: sicut enim fuit sensus vester ut erraretis a deo, decies tantum iterum convertentes requiretis eum.

Et ideo statim evangelista primo subdit interrogationem, dicens hunc ergo cum vidisset Petrus, dixit iesu: hic autem quid? ubi ponitur commendatio ioannis quantum ad futura, et primo ponitur interrogatio Petri; secundo responsio christi, ibi dixit ei iesus: sic eum volo manere donec veniam; tertio ponitur intellectus huius responsionis, ibi exivit ergo sermo inter fratres etc..

Sciendum est autem circa primum, quod domino dicente Petro sequere me, Petrus gressu corporali coepit eum sequi, et ioannes etiam secum: quem videns Petrus sequentem, interrogat pro eo christum, dicens hic autem quid? quasi dicat: ecce ego sequor te in passione, sed hic numquid morietur? de quo etiam ioannes interrogasset, sed non audebat.

Secundum autem chrysostomum Petrus non intendebat quaerere de passione, sed de praelatione. Petrus enim super omnes alios condiscipulos diligebat ioannem, et semper leguntur esse simul et in evangelio et act.

C. III, 1, et ideo volebat eum habere socium in officio praedicationis per orbem: unde dicit hic autem quid, supple: faciet? veniat mecum.

Consequenter ponitur responsio christi, cum dicit dicit ei iesus: sic eum volo manere donec veniam. Sed sciendum, quod in Graeco non habetur sic, sed si eum volo manere etc.. Sed non multum refert: qualitercumque enim dicatur, occurrit a principio sensus ille horum verborum, qui ipsis apostolis visus est, scilicet quod non moritur.

Dicit enim sic eum volo manere donec veniam, quasi dicat: non morietur usque ad adventum meum. Sed hoc excluditur per hoc quod subditur et non dixit iesus, quia non moritur: sed, sic eum volo manere donec veniam: quid ad te? sed quidam hunc sensum sustinere volentes, dicunt quod ioannes hoc subdit, non ut excluderet praedictum intellectum, sed ut ostenderet quod dominus hunc intellectum per haec verba non expressit, sed per illa tantum sic eum volo manere. Et propter hoc dicunt, quod ioannes nondum est mortuus.

Sed diversimode opinatum est de eius sepultura.

Verum est enim, secundum omnes, quod sepulcrum intravit, et adhuc illud apparet.

Quidam autem dicunt, quod sepulcrum vivens intravit, et divina virtute exivit translatus ad locum enoch et eliae, ubi reservatur usque ad finem mundi. Et secundum hoc exponitur sic: sic eum, vivum, volo manere, usque ad finem mundi; et tunc pro me patietur martyrium ab Antichristo cum illis duobus.

Nam inconveniens est quod non moriatur: quidquid enim oritur, moritur. Hebr.

C. IX, 27: statutum est omnibus hominibus semel mori. Alii vero dicunt, quod sepulcrum suum, quod est apud ephesum, vivens intravit, et in eo adhuc vivit dormiens donec veniat christus; habentes in argumentum huiusmodi, quod illic terra sursum quasi ebulliens scaturit quod eius anhelitu fieri dicunt.

Sed hoc excludit Augustinus, dicens, quod minus est si dormiens vivit, quam si viveret beatus. Cur ergo christus discipulo quem prae ceteris diligebat, pro magno munere longum donasset somnum, et privasset eum tanto bono, pro quo apostolus cupiebat dissolvi et cum christo esse? Phil. I, 23.

Et ideo non est hoc credendum; sed quod mortuus fuit, et resurrexit etiam in corpore.

Et huiusmodi signum est, quia corpus eius non invenitur, et sic beatus manet cum christo, secundum quod invitavit eum. Apoc.

C. Ult., 20: dicit qui testimonium perhibet istorum: etiam venio cito.

Est ergo exponendum mystice, secundum Augustinum, ut intelligatur per hoc quod dicit manere, idest permanere, sive expectare, secundum illud Lc. XXIV, 49: manete in civitate donec induamini virtute ex alto. Et sic dominus de ioanne, idest de vita contemplativa dicit sic eum volo manere, idest expectare, donec veniam, vel in fine mundi, vel in morte cuiuslibet contemplativi: quia contemplativa hic inchoata non perficitur; sed inchoata manet, et expectat donec christus veniat, perficienda cum venerit. Apoc.

C. VI, 11: dictum est illis ut requiescerent tempus adhuc modicum donec compleatur numerus conservorum eorum; Lc. X, 43: maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea; Prov. III, 16: longitudo dierum in dextera eius, et in sinistra illius divitiae et gloria. Sed activa vita perfecta, et informata eius passionis exemplo, interim sequitur christum, patiendo pro eo.

Sed, secundum chrysostomum, legitur sic: sic eum volo manere, idest remanere in Iudaea, et in hac terra ad praedicandum, et te volo me sequi habendo sollicitudinem totius orbis, et patiendo pro me, et hoc donec veniam, ad delendum Iudaeos, quid ad te? quasi dicat: meum est ordinare.

Nam, sicut habetur in historiis, ioannes non recessit de Iudaea usque ad tempus quo vespasianus veniens in Iudaeam cepit ierusalem, et tunc inde discedens venit ad Asiam.

Vel, secundum Hieronymum, tu me sequere, idest per passionem, et sic scilicet ioannem, volo manere, absque passione martyrii et mortis, donec veniam, ad vocandum eum ad me; supra XIV, 3: iterum veniam, et accipiam vos ad meipsum.

Quid ad te? scilicet de hoc privilegio. Unde in legenda beati ioannis dicitur, quod cum nonaginta esset annorum, apparuit ei dominus iesus christus, et invitavit eum ad convivium suum.

Consequenter cum dicit exiit ergo sermo iste inter fratres quia discipulus ille non moritur, ponitur quomodo discipuli praedicta verba domini intellexerunt, scilicet quod non moreretur. Et hoc est quod dicit exiit sermo, idest vulgatum est, inter fratres, idest inter discipulos, Ps. Cxxxii, 1: ecce quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum, quod discipulus ille, scilicet ioannes, non moritur. Sed hunc intellectum corrigit, dicens et non dixit iesus, non moritur; Matth. XV, 16: adhuc et vos sine intellectu estis? alia omnia exposita sunt.