Lectio 6

Post egressum Iudae ad mortem domini procurandam, agit dominus de recessu suo ad gloriam, et primo annuntiat eis gloriam ad quam vadit, ut inde consolentur; secundo praenuntiat eis suum recessum, ibi filioli, adhuc modicum vobiscum sum etc..

Gloria autem ad quam vadit est glorificatio et exaltatio christi inquantum est filius hominis: et hoc est quod dicit cum ergo exisset, scilicet Iudas, dixit iesus, discipulis suis, nunc clarificatus est filius hominis etc..

Ubi sciendum est, quod clarificari idem est quod glorificari: gloria enim dicitur quasi claria. Unde secundum Ambrosium, gloria est clara cum laude notitia. Unde expositores ubi in Graeco est clarificare, transferunt glorificare, et e converso. Et sic idem est quod hic dicitur nunc clarificatus est filius hominis, quod glorificatus.

Potest ergo exponi quadrupliciter, scilicet referendo ad quadruplicem gloriam christi.

Primo quidem ad gloriam crucis; secundo ad gloriam iudiciariae potestatis; tertio ad gloriam resurrectionis; quarto ad gloriam cognitionis christi in fide populorum.

Hanc enim quadruplicem gloriam Scriptura attribuit christo.

Primo ergo christus clarificatus fuit in crucis exaltatione, unde etiam Paulus in ipsa cruce gloriam suam dicit esse, Gal. Ult., 14: mihi absit gloriari, nisi in cruce domini nostri iesu christi. Et de hac gloria exponit chrysostomus. Unde circa hoc dominus quatuor tangit de gloria crucis.

Primo ipsam gloriam, secundo gloriae fructum, tertio gloriae auctorem, quarto gloriae tempus.

Quantum ad primum dicit nunc clarificatus est filius hominis etc.. Sciendum est enim, quod quando aliquid incipit fieri, videtur quasi esse factum. Iuda autem exeunte ad ducendum milites, videtur negotium passionis christi, per quam glorificandus erat, inchoatum esse, et ideo dicit nunc clarificatus est filius hominis etc., idest incipit passio in qua glorificabitur. Clarificatus est enim christus per passionem crucis, quia per eam de inimicis, scilicet morte et diabolo, triumphavit; Hebr. II, 14: ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium.

Item quia per eam coniunxit terrena caelestibus; Coloss. I, 20: pacificans per sanguinem crucis sive quae in terris, sive quae in caelis sunt. Item quia per eam omnia regna obtinuit. Ps. Xcv, 9, secundum aliam litteram: dicite in gentibus, quia dominus regnavit a ligno. Item quia in ea multa miracula ostendit: nam velum templi scissum est, mota est terra, petrae sunt scissae, et sol obscuratus est, et multa corpora sanctorum surrexerunt, ut dicitur Matth. XXVII, 51 s..

Propter hoc ergo imminente passione dicit nunc clarificatus est filius hominis: quasi, nunc incipit passio mea, quae est mea glorificatio.

Fructus autem huius gloriae est quod inde deus glorificetur; et ideo dicit et deus clarificatus est in eo; idest, in filio hominis glorificato: quia gloria passionis ad hoc tendit, ut deus inde glorificetur. Si enim deus glorificatur de morte Petri, infra ult., 19, hoc dixit significans qua morte clarificaturus esset deum, multo magis clarificatus est per mortem christi.

Auctor autem huius gloriae non est Angelus neque homo, sed ipsemet deus: et ideo dicit si deus glorificatus est in eo; idest, si tanta est gloria quod deus inde glorificetur, non debuit per alium clarificari; sed ipse deus clarificavit ipsum in semetipso, idest per semetipsum; infra XVII, 5: clarifica me, pater, claritate quam habui priusquam mundus esset, apud te.

Tempus autem huius gloriae est festinum, quia continuo, idest statim, clarificabit eum; idest, dabit ei clarificationem crucis. Crux enim, licet gentibus et his qui pereunt sit stultitia, nobis tamen credentibus est maxima dei sapientia, et dei virtus: I Cor. I, 30.

Secunda autem gloria christi, est gloria iudiciariae potestatis; Mc. XIII, 26: tunc videbunt filium hominis venientem in nubibus, cum virtute multa et gloria. Et de hac gloria exponit Augustinus, ut in Glossa tangitur. Unde secundum hoc quatuor hic facit. Primo ponit gloriam iudiciariae potestatis; secundo ostendit meritum quo ad hanc pervenitur; tertio hoc exponit; quarto demonstrat huius gloriae principium.

Dicit ergo quantum ad primum nunc clarificatus est filius hominis. Ubi sciendum est, quod in sacra Scriptura res significatae appellantur nomine rerum significantium, significatione non expressa, secundum illud I Cor. X, 4: petra autem erat christus. Ubi non dicit, petra significat christum. In hoc autem facto quod Iudas exivit ab apostolis repraesentatur figura futuri iudicii, ubi mali separabuntur a bonis, cum statuet oves a dextris, haedos autem a sinistris, ut habetur Matth. XXV, 33. In hoc ergo quod Iudas exivit, quia futurum iudicium figurabatur; ideo dominus post exitum Iudae agit de gloria iudiciariae potestatis, qua iudicaturus est, dicens nunc clarificatus est filius hominis, idest, per eius exitum repraesentata est gloria filii hominis quam habebit in iudicio, ubi malorum nullus erit ubi bonorum nullus perit. Non autem dicitur: nunc significata est glorificatio filii hominis; sed nunc clarificatus est filius hominis, more Scripturae sacrae praedicto.

Meritum autem huius glorificationis est ut deus glorificetur in eo. In illis enim clarificatur deus qui quaerunt facere voluntatem eius, non suam; talis autem erat christus; supra VI, 38: non veni facere voluntatem meam, sed eius qui misit me. Et ideo deus clarificatus est in eo.

Exponit autem hoc cum dicit si deus clarificatus est in eo, idest, si voluntatem dei faciens, deum clarificat, merito deus clarificabit eum in semetipso, ut scilicet natura humana quae a verbo aeterno suscepta est, etiam immortali aeternitate donetur; et ideo in semetipso, idest in gloria sua; Phil. II, 9: propter quod exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen. Ipsa ergo glorificatio qua deus glorificatus est in christo, est meritum in quo christus secundum quod homo glorificatus est in semetipso, idest in gloria dei. Et hoc fuit quando humana natura, deposita infirmitate per mortem crucis, accepit gloriam immortalitatis in resurrectione.

Inde ipsa resurrectio fuit principium quo inchoata est ista gloria. Ideo dicit et continuo clarificabit eum, in resurrectione, quae scilicet statim erit, secundum illum Ps. Cvii, 3: exurgam diluculo. Et alibi, Ps. XV, 10: non dabis sanctum tuum videre corruptionem.

Tertia christi gloria, est gloria resurrectionis de qua dicitur Rom. VI, 4: quomodo surrexit christus per gloriam patris; ita et nos in novitate vitae ambulemus. Et de hac gloria exponit hic Hilarius, et etiam partim Augustinus.

Et secundum hoc primo praenuntiat christus hanc suam gloriam, dicens nunc clarificatus est filius hominis. Et loquitur de futuro per modum praeteriti: quia quae statim fieri credimus, quasi facta habemus. Gloria autem resurrectionis in proximo imminebat; et ideo dicit nunc clarificatus est, quasi corpus naturae divinae consociatione, gloriam quodammodo divinitatis adeptum est.

Secundo subiungit causam huius glorificationis, et valde subtiliter: nam, ut ipse dicit, humanitas christi in resurrectione glorificata est ex coniunctione divinae naturae eam assumentis in persona verbi, quia hoc dicitur in Ps. XV, 10: non derelinques animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum, qui est sanctus sanctorum, videre corruptionem. Debetur etiam christo homini talis gloria inquantum est deus. Nos etiam intantum gloriam resurrectionis habebimus, inquantum participes sumus divinitatis; Rom. VIII, 11: qui suscitavit iesum christum a mortuis, resuscitabit et mortalia corpora vestra propter inhabitantem spiritum eius in vobis. Et ideo dicit, quod filius hominis, scilicet christus, secundum humanam naturam, clarificatus est, per resurrectionem. Et quis clarificabit eum? deus, inquit, clarificabit eum in semetipso, ut scilicet christus homo, qui regnat in gloria quae ex dei gloria est, et ipse exinde in dei gloriam transeat, scilicet mansurus totus in deo; quasi deificatus ex ea qua homo est dispensatione. Sicut si dicerem: lampas clara est, quia ignis clarescit in ea. Illud ergo quod emittit radios claritatis ad humanitatem christi, est deus: et sic humanitas christi clarificatur a gloria divinitatis eius, et humanitas christi inducitur in gloriam divinitatis, non per transmutationem naturae, sed per participationem gloriae, inquantum ipse christus homo adoratur tamquam deus; Phil. II, 9: propter quod et deus exaltavit illum, et dedit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine iesu omne genu flectatur. Et ideo dicit et deus clarificatus est in eo; idest, si ita est quod gloria divinitatis ad gloriam humanitatis redundet, deus clarificavit eum, idest, fecit eum participem suae gloriae, eum ad suam gloriam assumendo.

Phil. II, 11: omnis lingua confiteatur quia dominus iesus in gloria est dei patris.

Et sic duplex est gloria christi. Una quae est in humanitate eius a divinitate derivata; alia est divinitatis, ad quam quodammodo assumitur humanitas, ut dictum est: sed aliter et aliter. Nam prima gloria habuit principium temporis, et ideo de ipsa loquitur in praeterito dicens et deus clarificavit eum in semetipso, quod fuit in die resurrectionis.

Secunda gloria est perpetua, quia ab aeterno verbum dei est deus, ad quam humanitas christi assumpta in perpetuum glorificabitur; unde de ista loquitur in futuro dicens et continuo clarificabit eum; idest, semper faciet eum in illa gloria in perpetuum esse.

Quarta gloria christi est gloria cognitionis in fide populorum; et de hac exponit Origenes. Ubi notandum est, quod gloria, secundum eum, aliter accipitur in communi usu hominum, et aliter in Scriptura.

Nam secundum communem usum, gloria nihil aliud est quam a pluribus collata praeconia, vel clara cum laude notitia, ut Ambrosius dicit; in sacra Scriptura gloria importat aliquod divinum indicium super homines.

Unde Ex. XL, 32: gloria domini apparuit super tabernaculum, idest, aliquod divinum indicium requievit super ipsum. Et similiter illud quod dicitur de facie Moysi, quod glorificata esset. Et sicut gloria corporaliter dicit aliquod divinum indicium super homines, ita etiam et spiritualiter intellectus hominis dicitur glorificari quando ita deificatus, et transcendens omnia materialia, elevatur ad dei cognitionem: per hoc enim efficitur particeps gloriae ipsius, II Cor. III, 18: nos autem revelata facie gloriam domini speculantes in eamdem imaginem transformamur.

Si ergo quicumque cognoscit deum, glorificatur, et particeps gloriae effectus est, manifestum est quod christus, qui perfectissime deum cognovit, utpote totius divinae gloriae splendor existens, Hebr. I, 3, et totius gloriae divinae fulgorem capere valens; si, inquam, ita est; christus perfectissime est glorificatus, et etiam omnes qui deum cognoscunt, hoc a christo habent.

Sed christum sic glorificatum esse in perfectissima cognitione et participatione divinitatis nondum homines cognoscebant: et ideo, licet in se glorificatus esset, non tamen glorificatus erat in notitia hominum. Sed hanc gloriam incepit habere in resurrectione et in passione, in quibus homines cognoscere coeperunt suam virtutem et suam divinitatem.

De hac ergo sua glorificatione dominus hic loquens, dicit nunc clarificatus est filius hominis, scilicet, secundum humanitatem, in sua passione, quae imminebat, clarus effectus est in notitia hominum; et deus, scilicet pater, glorificatus est in eo. Filius enim non solum revelat se, sed etiam patrem; infra XVII, 6: pater, manifestavi nomen tuum: et ideo non solum clarificatus est filius, sed etiam pater; Matth. XI, 27: patrem nemo novit nisi filius, et cui voluerit filius revelare. Et dicit in eo, quia qui videt filium, videt et patrem: infra XIV, 9. Maioris autem est ut aliquid maius rependat, et ideo subdit et si deus clarificatus est in eo, idest si ex claritate filii hominis quodammodo crescit gloria deo patri, inquantum magis ab omnibus cognoscitur, et deus clarificavit eum in semetipso, idest, notificavit, quod christus iesus est in sua gloria. Et hoc non differtur, quia continuo clarificabit eum, idest statim etc..