Lectio 5

Postquam dominus oravit pro suis discipulis, hic rogat communiter pro fidelibus omnibus, et primo proponit orationem; secundo subiungit exauditionis rationem, ibi pater iuste, mundus te non cognovit.

In oratione autem duo petit a patre discipulis suis.

Primo quidem unitatis perfectionem; secundo gloriae visionem, ibi pater quod dedisti mihi, volo ut ubi ego sum et illi sint mecum.

Circa primum duo facit.

Primo petit quasi homo unitatis perfectionem; secundo ostendit quod ipse ut deus fecerit eis potestatem ad hanc unitatem consequendam, ibi et ego claritatem quam dedisti mihi, dedi eis.

Circa primum duo facit.

Primo proponit pro quibus petit; secundo subdit quid petit, ibi ut omnes unum sint etc..

Petit autem pro toto coetu fidelium, unde dicit: dixi, quod conserves discipulos a malo, et quod sanctifices eos in veritate; sed non pro eis rogo tantum, sed etiam pro eis qui credituri sunt, idest pro illis quorum fides confirmabitur: et hoc per verbum eorum, idest apostolorum. Et iuste rogat, quia nullus salvatur, nisi per intercessionem christi. Ne autem solum apostoli salvarentur, sed etiam alii, ideo etiam pro aliis orandum erat; Deut. IV, 37: dilexit patres tuos, et elegit semen eorum post eos; eccli.

C. XLIV, 11: cum semine eorum permanebo, et haereditas sancta nepotes eorum.

Sed contra. Videtur quod non oravit pro omnibus fidelibus suis. Nam pro his hic orat qui convertendi erant per verba apostolorum: sed antiqui patres et ioannes baptista non fuerunt conversi per verba eorum.

Ad quod dicendum, quod ipsi iam pervenerant ad consummationem; et licet non fruerentur dei visione, cum non esset solutum pretium, tamen cum meritis suis hinc abierant, ita ut statim aperta ianua introducendi essent: et ideo oratione non indigebant.

Sed adhuc iterum quaeritur de aliquibus, qui non per apostolorum verba crediderunt, sed immediate per christum, sicut Paulus; Gal. I, 12: non ab hominibus neque per hominem accepi illud neque didici, sed per revelationem iesu christi. Et latro in cruce, Lc. XXIII, 43. Non videtur ergo quod pro eis oraverit.

Sed ad hoc dicendum, secundum Augustinum, quod per verbum apostolorum dicuntur credere non solum qui ab ipsis audierunt, sed quicumque credunt per verbum quod apostoli praedicaverunt, quod est verbum fidei, Rom. X, 8, quod dicitur verbum apostolorum, quia ipsis principaliter commissum et praedicatum: quod etiam Paulo et latroni in cruce est revelatum divinitus.

Vel dicendum, quod qui immediate a christo et per christum conversi sunt, sicut Paulus, et latro in cruce, et si qui alii, computantur in parte orationis qua dominus pro discipulis oravit. Unde dominus dixit (supra hoc cap.): quos dedisti mihi, seu daturus es.

Sed adhuc quaeritur de nobis, qui non credimus per apostolos.

Sed ad hoc dicendum, quod licet non crediderimus per apostolos, credimus tamen per discipulos eorum.

Petit autem unitatis perfectionem, unde dicit ut omnes unum sint. Ubi primo proponit unitatem quam petit; secundo unitatis exemplum et causam, ibi sicut tu, pater, in me, et ego in te; tertio unitatis fructum, ibi ut mundus credat quia tu me misisti.

Dicit ergo hoc rogo ut omnes unum sint. Nam, ut Platonici dicunt ab hoc quaelibet res habet unitatem a quo habet bonitatem.

Bonum enim est quod est rei conservativum; nulla autem res conservatur nisi per hoc quod est una. Et ideo dominus petens discipulorum perfectionem in bonitate, petit quod sint unum; quod quidem impletum est; Act. IV, 32: multitudinis credentium erat cor unum et anima una; Ps. Cxxxii, 1: ecce quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum.

Sed unitatis exemplum et causam subdit, dicens: sicut tu, pater, in me, et ego in te. Aliqui enim sunt unum, sed in malo. Unde hanc unitatem deus non petit, sed illam secundum quam homines uniuntur ad bonum, scilicet in deum; et ideo dicit: sicut tu, pater, in me, et ego in te; idest hoc modo uniantur quod credant in me et in te; Rom. XII, 5: multi unum corpus sumus in christo; Eph. IV, 3: solliciti servare unitatem spiritus... Qui est unus deus, una fides, unum baptisma. Et quidem in patre et filio qui sunt unum, sumus unum: quia si diversa quaerimus credendo et desiderando, affectus noster diversificatur ad multa.

Sed Arius ex hoc arguit, quod eodem modo filius est in patre et pater in filio, quo nos sumus in deo: sed nos non sumus per unitatem essentiae, sed per conformitatem voluntatis et amoris: ergo et similiter pater non est in filio per unitatem essentiae.

Sed dicendum, quod in patre et filio est duplex unitas, scilicet essentiae et amoris; et secundum utramque pater est in filio, et filius in patre. Quod ergo hic dicit sicut tu, pater, in me, et ego in te, potest referri uno modo ad unitatem amoris, secundum Augustinum, ut sit sensus: sicut, te, pater, es in me per amorem, quia caritas facit unum esse cum deo; quasi diceret: sicut pater diligit filium, et e converso; ita ipsi diligant patrem et filium. Et sic ly sicut non dicit aequiparantiam, sed quamdam remotam similitudinem.

Vel secundum Hilarium, potest referri ad unitatem naturae: non quidem quod eadem natura numero sit in nobis cum patre et filio, sicut est in eis; sed quod unitas nostra per hoc sit quod assimilamur illi divinae naturae, per quam pater et filius sunt unum.

Hoc etiam modo ly sicut dicit imitationem quamdam. Et inde est quod invitamur ad imitationem dilectionis divinae: Eph. V, 1: estote imitatores dei sicut filii carissimi, et ambulate in dilectione, sicut et christus dilexit nos; et perfectionis, seu bonitatis; Matth. V, 48: estote perfecti sicut pater vester perfectus est.

Fructum autem unitatis ponit cum dicit ut mundus credat: per nihil enim aliud sic manifestatur veritas evangelii, sicut per caritatem fidelium; supra XII, 35: in hoc cognoscent omnes quia mei estis discipuli, si dilectionem habueritis ad invicem.

Erit ergo hic unitatis fructus: quia, per hoc quod sint unum, mundus credat, quod doctrina quam dedi eis sit a te, et cognoscat quia tu me misisti. Non enim est deus dissensionis causa, sed pacis.

Sed hic est quaestio: quia unum perfecte erimus in patria, ubi non erit tempus credendi: inconvenienter ergo post unitatem subdit ut mundus credat quia tu me misisti.

Sed dicendum, quod hic non loquitur de unitate consummata, sed inchoata.

Item est alia quaestio: quia ipse orat ut sint unum illi qui credunt in eum: ergo et mundus credens est unum. Quomodo ergo dicit, postquam sunt unum, mundus credat? ad quod potest mystice responderi, quod uno modo dominus petit pro omnibus credentibus quod sint unum: qui tamen non simul credituri erant, sed quidam prius, per quos alii convertendi erant. Quod ergo dicit ut mundus credat, intelligitur quantum ad illos qui non a principio crediderunt, qui, cum crediderunt, facti sunt unum, et similiter alii credentes post eos: et sic usque ad finem mundi.

Alio modo, secundum Hilarium, ut ly mundus credat sit finis unitatis et perfectionis; quasi diceret: perfice eos, ut sic sint unum, ad hoc scilicet ut mundus credat quia tu me misisti. Unde ly ut importat causam finalem.

Tertio modo, secundum Augustinum, ut ly mundus credat sit alia petitio: et tunc oportet repeti quod dixit rogo; quasi diceret: rogo ut sint unum, et rogo ut mundus credat.

Quid autem christus ad hanc unitatem operatus sit, subdit dicens et ego claritatem quam dedisti mihi, dedi eis, quasi, hoc quod petit ut homo, facit ut deus. Et primo ostendit quod ipse operatus est ad hoc quod sint unum; secundo ponit unitatis modum et ordinem, ibi ego in eis, et tu in me; tertio ostendit unitatis finem, ibi ut cognoscat mundus quia tu me misisti.

Dicit ergo: etsi ut homo petam eorum perfectionem, nihilominus tamen simul tecum hoc facio quia et ego claritatem, idest gloriam resurrectionis, quam tu, pater, dedisti mihi, aeterna praedestinatione, et daturus es statim in re: ego dedi illis, scilicet discipulis. Et claritas est immortalitas, quam in resurrectione fideles accipient etiam quantum ad corpus; Phil. III, 21: reformabit corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae; I Cor. XV, 43: seminatur in ignobilitate, surget in gloria. Et hoc ut sint unum: quia per hoc quod habebunt gloriam, efficientur unum, sicut et nos unum sumus.

Sed videtur distinguere operationem suam ab operatione patris. Dicit, quod pater sibi claritatem dedit, et christus eam dedit fidelibus.

Sed si bene intelligatur, non ponitur hoc ad distinguendum operationem, sed personas.

Nam filius, inquantum filius, simul cum patre claritatem dat christo homini, et simul etiam cum eo fidelibus. Sed tamen inquantum hanc claritatem specialiter per humanitatem suam eis tribuit; ideo hanc attribuit sibi, illam patri. Et sic accipitur hic claritas, secundum Augustinum.

Vel, secundum chrysostomum, ego claritatem, scilicet gratiae, quam dedisti mihi, homini, quantum ad excellentem cognitionem, perfectionem et miraculorum operationem, dedi eis in parte, et adhuc perfectius dabo: II Cor. III, 18: transformamur a claritate in claritatem; Ps. Lxvii, 19: dedit dona hominibus.

Et hoc, ut sint unum sicut et nos sumus.

Hic enim est finis divinorum donorum ut uniamur illa unitate, quae est conformis unitati patris et filii.

Ordo autem unitatis subditur, cum dicit ego in eis, et tu in me. Nam per hunc ordinem perveniunt ad unitatem, quia vident quod ego sum in eis per gratiam, sicut in templo; I Cor. III, 16: nescitis quia templum dei estis, et spiritus dei habitat in vobis? quae est quasi quaedam similitudo eius essentiae, qua tu es in me per unitatem naturae; supra XIV, 10: ego in patre, et pater in me est. Et hoc ut ipsi sint consummati, idest perfecti, in unum.

Sed attende, quod cum supra dixisset ut sint unum, hic addit quod consummati: ideo est, quia illud refertur ad unitatem gratiae, hoc autem ad eius complementum.

Vel aliter, secundum Hilarium, ego in eis, supple: sum per unitatem naturae humanae quam eamdem habeo cum illis, et quia etiam do eis corpus meum in cibum, et tu in me, per unitatem essentiae.

Sed secundum primam expositionem, quia per gratiam non solum filius est in eis, sed et pater, supra XIV, 23: ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus: quare dicit ego in eis, sine patre? responsio. Dicendum, secundum Augustinum, quod hoc non dicit ut ostendat filium in eis esse sine patre, sed quia per filium accessum habeant ad patrem; Rom. V, 1: iustificati igitur ex fide per christum, pacem habeamus ad deum, per quem et habemus accessum.

Vel, secundum chrysostomum, supra dixit ad eum veniemus, ut ostendat pluralitatem personarum divinarum contra Sabellium; hic autem dicit ego in eis ut ostendat aequalitatem patris ad filium contra Arium. Per hoc enim datur intelligi quod sufficit fidelibus, si solus filius inhabitet.

Finis autem unitatis ponitur, ibi ut cognoscat mundus quia tu me misisti.

Et quidem si consummata unio referatur ad perfectionem viae, tunc ly cognoscat mundus, idem est quod supra dixit ut mundus credat. Tunc dicitur propter inchoationem; hic autem dicit cognoscat, quia imperfectam cognitionem non sequitur fides, sed plena cognitio.

Et dicit cognoscat mundus, non quod nunc sit mundus, sed quod fuit mundus; ut sit sensus: mundus, iam credens, cognoscat.

Vel mundus, idest amatores mundi, cognoscat quia tu me misisti: quia tunc mali per manifesta indicia cognoscent christum esse filium dei; Apoc. I, 7: videbitis eum omnis oculus; et infra XIX, 37: videbunt in quem transfixerunt; Lc. XXI, 27: videbunt filium hominis venientem in nubibus caeli cum potestate magna et maiestate.

Et non solum cognoscat hoc; sed et sanctorum claritatem, quia dilexisti eos, scilicet fideles. Nunc enim non possumus cognoscere dilectionem dei ad nos quanta sit: quia bona quae deus daturus est nobis, cum excedant appetitum et desiderium nostrum, non possunt cadere in cor nostrum.

I Cor. II, 9: oculus non vidit nec auris audivit nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit deus iis qui diligunt illum.

Et ideo mundus credens, idest sancti cognoscent per experientiam quantum diligat nos; sed mundi amatores, idest mali, cognoscent hoc videndo et admirando gloriam sanctorum; Sap. V, 3: hi sunt quos aliquando habuimus in derisum et in similitudinem improperii; et infra 5: ecce quomodo computati sunt inter filios dei, et inter sanctos sors illorum est.

Sed dicit sicut tu me dilexisti: quod non importat parilitatem dilectionis, sed rationem et similitudinem. Quasi dicat: dilectio qua dilexisti me, est ratio et causa quare eos dilexisti: nam per hoc quod me diligis, diligentes me et membra mea diligis; supra XVI, 27: ipse pater amat vos, quia vos me amastis.

Sciendum est autem, quod deus diligit omnia quae fecit, dando eis esse; Sap. XI, V. 25: nihil odisti eorum quae fecisti; nec enim odiens aliquid constituisti aut fecisti.

Maxime autem diligit unigenitum filium suum, cui totam naturam suam per aeternam generationem dedit. Medio autem modo diligit membra unigeniti sui, scilicet fideles christi, dando eis gratiam qua christus inhabitat nos; Deut. XXXIII, 3: dilexit populos: omnes sancti in manu illius sunt.