Lectio 3

Supra posuit evangelista quid dominus discipulis communiter exhibuit; hic ostendit quid specialiter duobus praedilectis, et primo ponit quid exhibuit Petro; secundo quid exhibuit ioanni, ibi conversus Petrus vidit illum discipulum quem diligebat iesus.

Circa primum duo facit.

Primo iniungit sibi pastorale officium; secundo praenuntiat sibi passionis martyrium, ibi amen, amen dico tibi etc..

Pastorale autem officium iniungit, examinatione praemissa: et ideo qui ad hoc officium assumuntur, primo examinantur. I Tim. V, 22: manus nemini cito imposueris. Sed ter examinat eum et ideo secundum hoc, pars ista dividitur in tres partes secundum tres examinationes.

Partes patent. In prima autem primo ponitur quaestio domini; secundo responsio Petri, ibi dixit ei: etiam, domine, tu scis quia amo te; tertio iniunctio officii, ibi dixit ei: pasce oves meas.

Circa primum tria consideranda occurrunt.

Primo ordo examinationis; secundo modus allocutionis; tertio de quo est examinatio.

Ordo quidem, quia cum prandissent: in quo signatur spirituale convivium in quo etiam simul cum corpore anima per spiritualia dona reficitur. Apoc. III, 20: intrabo ad eum, et coenabo cum illo. Et ideo conveniens est ut qui ad hoc assumitur officium, primo sit isto felici convivio refectus, alias enim ipsi famelici quomodo alios reficere possent? Ier. XXXI, 14: inebriabo animas sacerdotum pinguedine: illa, inquam, de qua in Ps. Lxii, 6: dicitur: sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea.

Modus autem allocutionis ponitur cum dicit dixit simoni Petro: ubi tria ponuntur quae necessaria sunt praelato.

Obedientia, cum dixit simoni, qui interpretatur obediens, quae est praelatis necessaria: nam qui nescit superioribus obedire, inferioribus nescit imperare. Prov. XXI, 28: vir obediens loquetur victorias etc..

Item scientia cum dixit Petro, qui interpretatur agnoscens: quod necessarium est praelato, quia ponitur ut speculator; qui autem caecus est, malus speculator est. Is. LVI, V. 10: speculatores eius omnes caeci; Oseae c. IV, 6: quia tu scientiam repulisti, repellam te ego, ne sacerdotio fungaris mihi.

Item gratia, cum dicit ioannis, idest filius ioannis: et haec est necessaria praelatis, quia sine ea nihil habent. I Cor. XV, 10: gratia dei sum id quod sum; Gal. II, 9: cum cognovissent gratiam dei, quae data est mihi, Petrus, Iacobus et ioannes, qui videbantur columnae esse, dexteras dederunt mihi, et barnabae societatis.

Examinatio autem est de dilectione: diligis me, inquit, plus his? et hoc quidem satis convenienter. Petrus prius in peccatum ceciderat, ut patet supra, nec idoneus erat ut praeferretur, nisi prius eius culpa aboleretur: quod non fit nisi per caritatem.

I Petr. IV, 8: caritas operit multitudinem peccatorum; Prov. X, 12: universa delicta operit caritas. Et ideo oportuit ut per examinationem manifestaretur eius caritas, non sibi qui scrutatur renes et corda, sed aliis: et ideo non quasi ignorans dicit diligis me plus his? sed quia, ut dicitur I Io. IV, 18, perfecta caritas foras mittit timorem. Inde est quod Petro, qui cum dominus moreretur, timuit et negavit, resurgens dominus amorem inseruit, et fugavit timorem. Ideo qui tunc negavit timens mori, resurgente domino nil timuit. Quid enim timeret, cum iam mortem mortuam reperiret? congruit etiam haec examinatio officio. Multi enim pastorale officium assumentes, utuntur eo sicut seipsos amantes.

II Tim. III, 1: instabunt tempora periculosa, et erunt homines seipsos amantes. Et qui non amat dominum, non est idoneus praelatus; sed magis ille qui non quaerit quae sua sunt, sed quae iesu christi, et hoc amore eius.

II Cor. V, 14: caritas christi urget nos.

Congruit etiam officio quantum ad utilitatem proximorum: ex abundantia enim caritatis est quod aliqui diligentes interdum quietem propriae contemplationis intermittant, ut procurent proximorum utilitatem. Cum enim apostolus diceret, Rom. VIII, 39: certus sum enim, quod neque mors poterit nos separare a caritate dei, subdit: optabam ego ipse anathema esse pro fratribus meis. Et ideo necessaria est examinatio de dilectione ad praelatum.

Addit autem plus his, quia, ut etiam ex philosopho habetur in politica sua, naturali ordine ille qui praesidet et gubernat, debet excellentior esse: unde dicit, quod sicut anima se habet ad corpus quod regit, et ratio ad inferiores, similiter etiam homo ad animalia bruta. Sic se debet habere praelatus ad subditos. Unde secundum Gregorium, talis debet esse vita pastoris quod in comparatione eius subditi sint sicut sunt animalia ad comparationem sui pastoris. Et ideo dicit plus his, quia quanto plus diligit, tanto maior est. I Reg. X, 24: certe videtis quem elegit dominus, quoniam non sit similis ei in omni populo.

Sed numquid necessarium est in electione semper eligere simpliciter meliorem etsi iura determinent quod sufficit bonum eligere? ad quod dicendum, quod duplici distinctione opus est. Nam aliquid sufficit secundum iudicium humanum quod tamen non sufficit secundum iudicium divinum. Secundum iudicium humanum sufficit illud de quo homo non potest accusari, nec eius electio improbatur. Constat autem difficile esse fieri electiones, si possent reprobari ex hoc quod alius melior est quam ille qui electus est. Unde sufficit secundum iudicium humanum, ut habetur in decretali, quod electio sit recta, et eligatur idoneus.

Secundum vero iudicium divinum et conscientiam, necessarium est eligere meliorem.

Sed tamen aliquis dicitur melior simpliciter, et sic ille dicitur melior qui est sanctior, sanctitas enim facit bonum, sed non est melior quantum ad ecclesiam. Et quo ad hoc aliquis est melior, inquantum est litteratior, competentior et discretior, et magis concorditer eligitur. Sed si, ceteris paribus, quae sunt ad utilitatem ecclesiae et melioritatem quantum ad hoc, aliquis minus bonum simpliciter praeeligat alicui, peccat, quia de necessitate aliquid eum movet ad hoc. Aut ergo hoc pertinet ad honorem dei et utilitatem ecclesiae, aut ad aliquid privatum. Si quidem utilitas ecclesiae et honor dei movet eum, hoc bonum intelligitur in conditione electi, et facit meliorem quantum ad hoc. Si vero aliquid privatum, puta affectio carnalis, spes beneficii et commodi temporalis, est fraudulenta electio, et acceptio personarum.

Hic ponitur responsio Petri: ex qua evidens signum correctionis de sua negatione apparet, et quod praedestinati semper corriguntur in melius, si quando labantur.

Nam antequam negaret, Petrus superbivit contra ceteros apostolos, dicens: etsi omnes scandalizati fuerint, ego numquam in te scandalizabor. Item contra dominum: quia domino dicente: ter me negabis, ille subdit: si oportuerit me mori tecum, non te negabo. Sed modo de propriis viribus victus, non audet confiteri suum amorem, nisi sub testimonio et protestatione domini, humilians se christo, et dicens domine, tu scis quia amo te. Iob XVI, 20: ecce in caelo est testis meus, et conscius meus in excelsis. Item humilians se apostolis, non dicit plus his sed simpliciter amo te. In quo instruimur quia non debemus nos aliis praeponere, sed alios nobis; Phil. II, 3: sed in humilitate superiores sibi invicem arbitrantes.

Notandum etiam secundum Augustinum, quod domino quaerente diligis me, non respondit Petrus diligo sed amo te; quasi idem sit amor et dilectio.

Quod est verum secundum rem; sed differunt secundum nomen. Amor enim est motus appetitus, et si quidem reguletur appetitus ratione, sic est amor voluntatis, qui proprie est dilectio, quia sequitur electionem: et inde est quod bruta proprie non dicuntur diligere; si vero motus non reguletur ratione, dicitur amor.

Hic iam examinato Petro, iniungit ei officium, dicens pasce agnos meos, idest fideles meos, a me agno agnos vocatos; supra I, 29: ecce agnus dei, ecce qui tollit peccata mundi; ut sic non possit dicit christianus qui dicit se non esse sub cura istius pastoris, scilicet Petri. Ez. XXXVII, 24: pastor unus erat omnium vestrum; Oseae I, 11: ponent sibi caput unum.

Congrue autem hoc officium, omnibus intermissis, Petro commisit, qui secundum chrysostomum, eximius apostolorum erat, et os discipulorum, et vertex collegii.

Hic ponitur secunda examinatio.

Ut autem non repetantur pluries eadem verba, nota, quod ter dicit pasce oves meas; quia ter debet pascere. Scilicet doctrinae verbo; Ier. III, 15: dabo vobis pastores secundum cor meum, qui pascent vos scientia et doctrina. Item vitae exemplo; I Tim. IV, 12: exemplum esto fidelium in verbo, in conversatione, in caritate, in fide, in castitate; ez.

C. XXXIV, 14: in montibus Israel, idest in sublimitate magnorum virorum, erunt pascua vestra. Item temporali subsidio; ibid. 2: vae pastoribus Israel qui pascebant semetipsos.

Nonne greges pascuntur a pastoribus? sed attende quod tertia vice dicit ei pasce oves meas. Cuius ratio est, quia in ecclesia sunt tria genera hominum, scilicet incipientium, proficientium et perfectorum.

Et primi quidem duo sunt agni, quasi adhuc imperfecti; alii autem sicut perfecti dicuntur oves. Ps. Cxiii, 4: montes, scilicet perfecti, exultaverunt ut arietes, et colles, idest alii, sicut agni ovium. Et inde est quod omnes praelati debent custodire subditos ut oves christi, et non proprias. Sed heu, quia, ut dicit Augustinus in sermone paschali, extiterunt quidam servi infideles, qui dimiserunt gregem christi, et furtis suis peculia gregem sibi fecerunt, et audis eos dicere: oves meae sunt illae. Quid quaeris oves meas? non te inveniam ad oves meas. Sed si nos dicamus meas, et illi dicunt suas: perdidit christus oves suas.

Notandum etiam, quod sicut ter iniungit, ita ter examinat. Primo quidem quia ter eum negaverat; et ideo exigitur trina confessio, ne minus amori lingua serviat quam timori, et plus vocis elicuisse videatur mors imminens, quam vita praesens, ut dicit Augustinus.

Secundo, quia Petrus tenebatur christum ex triplici causa diligere. Primo ex peccato dimisso: Lc. VII, 42: cui plus dimittitur, plus diligit. Secundo ex honore promisso, quia magnum, scilicet super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, Matth. XVI, 18. Tertio ex officio commisso, ut hic, cum commisit sibi curam ecclesiae; vel cum dicit pasce, propter hoc quod dominus praecepit, deut.

C. VI, 5: diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo, ut scilicet totam intentionem tuam ad deum dirigas, ex tota anima, scilicet ut tua voluntas tota in deum per amorem quiescat, et ex tota fortitudine tua, ut tota executio operum tuorum deo serviat.

Notandum etiam, quod Petrus tertio interrogatus, contristatus est. Quia cum ante passionem prompte assereret christum diligere, reprehensus fuit a domino, ut dictum est. Videns ergo quod toties de dilectione interrogatur, timet ne reprehendatur a domino, et contristatur. Et ideo dicit tu omnia nosti: tu scis quia amo te, quasi dicat: ego diligo te, quantum mihi videtur; sed tu omnia nosti, et forte scis an aliquid aliud debeat contingere. Et ideo Petro sic humiliato fit finalis commissio ecclesiae. Et secundum quemdam doctorem Graecum, dicitur, quod ideo ter interrogantur baptizandi in baptismo.