Lectio 5

Posita salvatoris apparitione, hic agit evangelista de discipuli dubitatione, et primo ponitur discipuli absentia; secundo ponitur sibi facta denuntiatio, ibi dixerunt ergo ei alii discipuli vidimus dominum; tertio obstinata eius dubitatio, ibi ille autem dixit etc..

Absens autem discipulus describitur primo ex nomine, quia thomas, qui interpretatur abyssus, sive geminus. In abysso autem duo sunt: scilicet profunditas et obscuritas.

Abyssus ergo thomas propter obscuritatem infidelitatis, quam habet ex se.

Item abyssus ex profunditate miserationis, quam habet a christo: unde de hoc dicitur in Ps. XLI, 8: abyssus profunditatis, scilicet christus, abyssum obscuritatis, scilicet thomam, invocat miserando; et abyssus obstinationis, scilicet thomas, abyssum profunditatis, scilicet christum, invocat confitendo.

Secundo ex dignitate, quia unus ex duodecim: non quod tunc duodecim essent, quia iam Iudas interierat, Matth. XXVII, 5, sed dicitur unus de duodecim, quia erat electus ad eam dignitatem quam deus sacraverat duodenario numero; Lc. VI, 13: elegit duodecim, quos apostolos nominavit. Et hunc numerum deus voluit semper esse integrum.

Tertio ex interpretatione qui dicitur didymus.

Thomas enim est nomen syrum vel Hebraeum, et habet duas interpretationes, scilicet geminus et abyssus. Geminus autem Latine, Graece dicitur didymus: et ideo quia ioannes in Graeco scripsit evangelium, posuit didymus. Dicitur autem geminus, quia forte fuit de tribu beniamin, in qua aliqui vocabantur gemini; vel etiam omnes. Vel potest hoc referri ad eius dubitationem: quia qui certus est, firmatus est in unam partem, sed qui dubitat, accipit unam partem cum formidine alterius.

Iste ergo thomas non erat cum eis, scilicet discipulis, quando venit iesus: tardius enim rediit quam alii qui de die dispersi erant, et sic amisit solatium dominicae visionis, pacis eulogium, et sancti spiritus afflatum. Instruimur autem per hoc a societate separari non debere. Hebr. X, 25: non deserentes collectionem nostram, sicut est consuetudinis quibusdam. Sed, ut Gregorius dicit, non hoc casu, sed divina gestum est voluntate, ut electus discipulus tunc deesset; sed divinae pietatis dispensatione, ut scilicet discipulus dubitans, dum in magistro suo vulnera palparet carnis, in nobis vulnera sanaret infidelitatis.

Unde in hoc apparent potissima signa altissimae pietatis dei. Et primo in hoc quod intantum diligit genus humanum, quod aliquando permittit aliquas tribulationes fieri electis suis, ut inde aliquod bonum humano generi proveniat. Propter hoc enim apostolos, prophetas et sanctos martyres permisit affligi. Oseae VI, 5: propter hoc dolavi in prophetis, occidi eos in verbis oris mei; II Cor. I, 6: sive tribulamur pro vestra exhortatione et salute, sive consolamur pro vestra consolatione, quae operatur tolerantiam earumdem passionum quas et nos patimur.

Sed, quod adhuc mirabilius est, permittit aliquem sanctum labi in peccatum propter instructionem: ut quid enim permisit aliquos sanctos et iustos viros graviter peccasse (sicut quod David adulter fuit et homicida) nisi quod ex hoc instructi cautiores simus et humiliores? ut qui existimat stare, videat ne cadat; et qui cecidit, adiiciat ut resurgat.

Unde Ambrosius dixit theodosio imperatori: secutus es errantem, sequi studeas poenitentem.

Et ideo dicit Gregorius, quod plus profuit nobis thomae infidelitas ad fidem, quam fides credentium discipulorum.

Consequenter cum dicit dixerunt ergo ei alii discipuli, vidimus dominum, ponit denuntiationem. Quia statim non venit thomas, dixerunt autem ei alii discipuli: vidimus dominum. Et hoc est ex ordinatione divina, ut quod unus accipit a deo, communicet aliis. I Petr. IV, 10: unusquisque gratiam quam accepit, in alterutrum illam administrantes; et Is. XXII, 10: quae audivi a domino exercituum deo Israel, annuntiavi vobis; Gen. XXXII, 30: vidi dominum, et salva facta est anima mea.

Consequenter cum dicit ille autem dixit eis etc., ponitur obstinata thomae dubitatio. Et quidem satis fuisset excusabilis, quod non statim credidit: quia, ut dicitur Eccli. XIX, 4: qui cito credit, levis est corde.

Sed multum investigare, praesertim ubi de secretis dei agitur, grossities mentis est.

Prov. XXV, 27: sicut qui mel multum comedit, non est ei bonum; sic qui perscrutator est maiestatis, opprimetur a gloria: Eccli. III, V. 22: altiora te ne quaesieris, et fortiora te ne scrutatus fueris. Sed quae praecepit deus tibi, illa cogita semper, et in pluribus operibus eius ne fueris curiosus.

Circa thomam considerandum est, quod durus fuit ad credendum, et irrationabilis ad petendum. Durus quidem, quia noluit credere nisi sensibili argumento; et non tamen unius sensus, sed duorum, scilicet visus, quia nisi videro in manibus eius fixuram clavorum, et tactus, et mittam manum meam in latus eius, non credam.

Irrationabilis vero fuit, quia petebat vulnera videre ad comprobationem fidei; cum maius videret, scilicet totius hominis resuscitati reparationem.

Et licet hoc thomas propter sui dubietatem diceret, tamen hoc divinitus factum est propter nostram utilitatem et aedificationem.

Certum est enim quod qui se totum hominem reparavit resurgendo, potuit etiam vulnerum cicatrices extergere; sed servatae sunt propter nostram utilitatem.