Lectio 5

Postquam egit de crucifixione, et consequentibus eam, hic narrat venerandam christi mortem, et primo ponit moriendi opportunitatem; secundo describit mortem, ibi et inclinato capite, tradidit spiritum; tertio exprimit mortui vulnerationem, ibi Iudaei ergo, quoniam parasceve erat... Rogaverunt Pilatum ut frangerentur eorum crura.

Opportunitas autem moriendi ostenditur in hoc quod iam omnia consummata sunt. Unde circa consummationem primo praemittitur scientia christi de ipsa consummatione; secundo consummatur id quod consummandum restabat, ibi cum ergo accepisset iesus acetum etc..

Dicit ergo quantum ad primum postea, idest post omnia quae praemissa sunt, sciens iesus quia consummata sunt omnia, quae prophetae et lex praedixerant de eo.

Lc. Ult. 44: oportet impleri omnia quae scripta sunt in lege et prophetis et Psalmis de me. Ps. Cxviii, 96: omnis consummationis vidi finem.

Sed quia adhuc aliud in Scriptura praedicta consummandum erat, ideo subdit ut consummaretur Scriptura, dixit, sitio, et primo ponitur verbum christi quod protulit; secundo opportunitas implendi quod petiit; tertio administratio eius quod noluit.

Dicit ergo ut consummaretur Scriptura. Ubi sciendum est, quod ly ut non ponitur causative, sed consecutive. Non enim ideo petiit ut Scriptura, veteris testamenti, consummaretur, sed ideo sunt dicta quia consummanda erant per christum. Si enim dicamus quod christus ideo hoc fecit, quia Scripturae hoc praedixerunt, sequeretur quod novum testamentum esset propter vetus et eius impletionem, cum tamen sit e converso.

Sic ergo ideo praedicta sunt, quia implenda erant per christum.

Per hoc vero quod dicit sitio, ostendit mortem suam esse veram, non phantasticam.

Item ostenditur eius ardens desiderium de salute generis humani. I Tim. II, 4: vult omnes salvos fieri; Lc. XIX, 10: venit filius hominis quaerere et salvum facere quod perierat.

Vehemens autem desiderium consuevimus exprimere per sitim; Ps. XLI, 3: sitivit anima mea ad deum vivum.

Opportunitas implendi quod petiit, ostenditur ex hoc quod vas positum erat aceto plenum. Per hoc igitur vas Iudaeorum synagoga significatur, quae a vino patriarcharum et prophetarum degeneraverat in acetum, idest in malitiam et crudelitatem pontificum.

Ministratio autem ponitur: quia illi spongiam plenam aceto obtulerunt ori eius.

Ex quo oritur quaestio litteralis, quomodo scilicet obtulerant spongiam ori christi in altum pendentis.

Sed hoc solvitur Matth. XXVII, 48 quia imposuerunt eam arundini. Vel, secundum quosdam, imposuerunt hyssopo, quae magna erat, unde et a matthaeo arundo vocatur.

Mystice autem per haec tria signantur tria mala quae in Iudaeis erant: scilicet invidia per acetum, dolositas per spongiae concavitatem, malitia per amaritudinem hyssopi.

Vel hyssopus significat humilitatem christi, quae est herba mundans pectus, quod praecipue per humilitatem mundatur. Ps. L, 9: asperges me, domine, hyssopo, et mundabor.

Finalis consummatio ponitur cum dicit cum ergo accepisset iesus acetum, dixit: consummatum est, quod potest referri vel ad consummationem mortis, hebr.

C. II, 10: decebat in gloriam auctorem salutis eorum per passionem consummari, item ad consummationem sanctificationis quae est per passionem et crucem eius, Hebr. X, 14: una enim oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos, vel ad consummationem Scripturarum, Lc. XVIII, 31: consummabuntur omnia quae scripta sunt per prophetas de filio hominis.

Consequenter cum dicit et inclinato capite, tradidit spiritum, describit evangelista mortem christi.

Et primo ponitur causa mortis: quia inclinato capite. Non enim est intelligendum quia tradidit spiritum, ideo inclinavit caput; sed e converso: nam inclinatio capitis obedientiam designat, pro qua mortem sustinuit.

Phil. II, 8: factus est obediens usque ad mortem.

Secundo ponitur morientis potestas: quia tradidit spiritum, scilicet propria potestate.

Supra, X, 18: nemo tollit a me animam meam; sed ego pono eam a meipso. Nam, ut Augustinus dicit, nullus sic habet in potestate dormire cum velit, sicut christus mori cum voluit.

Sed attendendum, quod ex hoc quod tradidit spiritum, aliqui dicunt in homine esse duas animas: scilicet intellectualem, quam vocant spiritum, et aliam animalem, puta vegetativam et sensitivam, quae corpus animat, et praecipue anima dicitur.

Unde dicunt, quod christus tradidit solum animam intellectualem.

Sed hoc est falsum: tum quia duas esse animas in homine inter errores computatur in libro de ecclesiasticis dogmatibus; tum quia si tradidisset spiritum, remanente adhuc anima, non fuisset mortuus. Quia ergo nihil est aliud spiritus in homine quam anima, dicendum, quod tradidit spiritum, idest animam.

Per quod etiam excluditur error quorumdam dicentium, animas hominum mortuorum non ire statim post mortem ad Paradisum vel infernum seu Purgatorium, sed in tumulis usque ad diem iudicii remanere. Nam dominus statim tradidit spiritum patri: per quod datur intelligi, quod iustorum animae in manu dei sunt: Sap. III, 2.

Hic ponitur vulneratio corporis christi, et primo ponitur narratio vulnerationis; secundo narrationis certitudo, ibi et qui vidit, testimonium perhibuit.

Circa primum tria facit.

Primo ponitur conatus Iudaeorum et intentio; secundo impletio conatus quantum ad partem; tertio quomodo hoc impletur in christo.

Dicitur ergo quantum ad primum, quod Iudaei, quoniam parasceve erat, ut non remanerent in cruce corpora sabbato...

Rogaverunt Pilatum ut frangerentur eorum crura et tollerentur.

Sciendum est enim, quod, sicut habetur Deut. XX, 22 s., praeceptum est in lege, quod cadavera suspensorum propter delicta, non dimitterentur suspensa usque mane, ne pollueretur terra; et etiam ad delendam ignominiam eorum qui suspendebantur, nam huiusmodi mors turpissima reputabatur. Unde dicitur ibidem: maledictus omnis qui pendet in ligno, scilicet maledictione poenae.

Licet autem huius poenae infligendae iam non esset in Iudaeorum potestate, tamen quod in eis erat, facere nitebantur. Et ideo quia parasceve erat, ut corpus christi et etiam aliorum non remanerent in cruce in die sabbati, qui valde solemnis erat et propter ipsum sabbatum in festum azymorum, rogaverunt Pilatum ut frangerentur eorum crura et tollerentur.

Hi quidem in parvis diligentes sunt ad servandam legem, sed in magnis contempserunt Matth. XXIII, 24: excolantes culicem, camelum autem glutientes.

Quomodo autem hoc in parte impleatur subdit venerunt ergo milites: et primi quidem, scilicet latronis, fregerunt crura, ad quem primo venerunt, et alterius qui crucifixus est cum eo, scilicet iesu; in quo eorum crudelitas ostenditur. Mich. III, V. 3: carnem populi mei comederunt.

Sed quid est quod subdit: ad iesum autem cum venissent, ut viderunt eum iam mortuum, non fregerunt eius crura? nonne in medio crucifixus erat? responsio. Dicendum, quod duorum militum singuli ad singulum latronem confringendum venerunt: quibus confractis, unus ab uno et alius ab alio, ad iesum venerunt.

Unde inde signatur occasio vulnerandi, quia cum vidissent eum iam mortuum, non fregerunt eius crura.

Sed ut certificarentur de morte, unus militum lancea latus eius aperuit. Et signanter dicit aperuit, non vulneravit; quia per hoc latus, aperitur nobis Ostium vitae aeternae. Apoc. IV, 1: post hoc vidi Ostium apertum. Hoc est Ostium in latere arcae, per quod intrant animalia diluvio non peritura: Gen. VII.

Sed hoc Ostium est causa salutis, unde continuo exivit sanguis et aqua, quod est valde miraculosum, ut de corpore mortui, in quo est congelatus sanguis, sanguis exeat.

Sed si quis dicat, quod hoc contigit propter calorem aliquem qui adhuc in corpore remanserat, fluxus autem aquae inficiari non potest, quin miraculosus existat, cum aqua exiens purissima fuerit.

Quod quidem factum est ut christus ostenderet id quod erat, scilicet verus homo. In homine enim est duplex compositio: una scilicet ex elementis, alia ex humoribus. Unum elementorum est aqua; inter humores autem praecipuus est sanguis.

Item hoc factum est ad ostendendum quod per passionem christi plenam ablutionem consequimur, a peccatis scilicet et maculis.

A peccatis quidem per sanguinem, qui est pretium nostrae redemptionis. I Petr. I, 18: non corruptibilibus auro et argento redempti estis de vana vestra conversatione; sed pretioso sanguine quasi agni incontaminati et immaculati christi. A maculis vero per aquam quae est lavacrum nostrae regenerationis. Ez.

C. XXXVI, 25: effundam super vos aquam mundam; et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris; Zach. XIII, 1: erit fons patens domui David et habitatoribus ierusalem in ablutionem peccatoris et menstruatae.

Et ideo haec duo specialiter pertinent ad duo sacramenta: aqua ad sacramentum baptismi, ad eucharistiam sanguis. Vel utrumque pertinet ad eucharistiam, quia in sacramento eucharistiae miscetur aqua cum vino; quamvis aqua non sit de substantia sacramenti.

Competit etiam hoc figurae: quia sicut de latere christi dormientis in cruce fluxit sanguis et aqua, quibus consecratur ecclesia; ita de latere Adae dormientis formata est mulier, quae ipsam ecclesiam praefigurabat.

Hic ponitur certitudo narrationis, et primo ex apostolico testimonio; secundo ex Scripturae vaticinio, ibi facta sunt enim haec ut Scriptura impleretur.

Circa primum tria facit. Primo describit testis idoneitatem: quia qui vidit testimonium perhibuit, hoc est ipse ioannes.

I Io. I, 3: quod vidimus et audivimus, annuntiamus vobis. Secundo astruit testimonii veritatem, quia verum est testimonium eius. Rom. IX, 1: veritatem dico, non mentior: supra VIII, 32: cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos. Tertio exposcit fidem et ille scit quia vere dicit, ut et vos credatis; infra XX, 31: haec autem scripta sunt ut credatis etc..

Et non solum ex testimonio apostolico certificatur, sed additur vaticinium Scripturae, unde dicit facta sunt enim haec ut Scriptura impleretur: ut ly ut accipiatur consecutive, sicut iam dictum est supra.

Et ponit duas auctoritates veteris testamenti.

Unam quae refertur ad hoc quod dicit non fregerunt eius crura etc., et habetur Ex. XII, V. 46 os non comminuetis ex eo scilicet agno paschali qui praefigurabat christum.

Quia, ut dicitur I Cor. V, 7: Pascha nostrum immolatus est christus. Ideo a deo ordinatum est ut non comminuerentur ossa agni paschalis, ut daretur intelligi quod fortitudo veri agni et incontaminati iesu christi nullo modo erat commovenda per passionem. Unde Iudaei putabant per passionem virtutem doctrinae christi destruere; sed potius corroborata est. I Cor. I, 18: verbum crucis pereuntibus quidem stultitia est; sed nobis virtus dei est. Ideo supra VIII, 28, dixit: cum exaltaveritis filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum.

Secunda auctoritas refertur ad hoc quod dicit lancea latus eius aperuit, et habetur Zach. XII, 10: videbunt in quem transfixerunt: ubi nostra littera habet: aspicient ad me, quem confixerunt. Unde si nos coniungimus verbum prophetae, manifestum est quod christus crucifixus est deus. Nam quod propheta dicit in persona dei, evangelista attribuit christo. Videbunt, inquit, ad iudicium venientem: Apoc. I, 7, vel aspicient conversi per fidem etc..