Lectio 4

Posita similitudine vitis et palmitum, et explanata quantum ad inhaesionem palmitum ad vitem, hic consequenter explanat eam quantum ad ipsorum purgationem, quae futura erit per tribulationes.

Consolatur eos ergo dominus contra tribulationes quas passuri erant, et primo rationes ex quibus eos consolatur proponit; secundo ipsas rationes exponit, ibi mementote sermonis mei etc.; tertio excusationes persequentium excludit, ibi si non venissem, et eis locutus non fuissem, peccatum non haberent.

Ponit autem duas rationes ad eorum consolationem, quarum una sumitur ex exemplo; secunda ex causa, ibi si de mundo fuissetis etc..

Consolatur ergo eos dominus exemplo sui, qui et passus est persecutiones tyrannorum; unde dicit si mundus vos odit, scitote quia me priorem vobis odio habuit.

Sciendum est enim, quod sicut omnium beneficiorum principium est amor, ita et persecutionum omnium principium est odium: et ideo dominus praenuntiat eis odium futurum; Matth. XXIV, 9: odio eritis omnibus hominibus; Lc. VI, 22: beati eritis cum vos oderint homines etc..

Dicit ergo: si mundus vos odit idest futurum est quod mundus vos odio habeat, et manifestabit odium suum persequendo vos; scitote quia me priorem odio habuit, supra c. VII, 7: non potest mundus odisse vos; me autem odit. Sed haec est grandis consolatio iustis ad fortiter sustinendum persecutiones; Hebr. XII, 3: recogitate eum qui talem sustinuit a peccatoribus adversus semetipsum contradictionem, ut ne fatigemini, animis vestris deficientes; I Petr. II, 21: christus passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamini vestigia eius.

Et ideo, secundum Augustinum, non debent se membra supra verticem extollere, nec recusare se in corpore esse, nolendo mundi odium sustinere cum capite.

Mundus autem dupliciter accipitur.

Quandoque quidem in bonum, pro his qui bene vivunt in mundo; II Cor. V, 19: deus erat in christo, mundum reconcilians sibi. Quandoque autem in malum, scilicet pro amatoribus mundi; I Io. V, 19: mundus totus in maligno positus est. Sic ergo totus mundus totum odit mundum: quia amatores mundi, qui sunt per totum mundum diffusi, odiunt mundum totum, idest ecclesiam bonorum per totum mundum roboratam.

Si de mundo fuissetis, hic ponitur secunda ratio sumpta ex causa odii.

Quando enim quis odium alicuius sustinet propter culpam suam, dolendum est et tristandum; sed quando propter virtutem, gaudendum.

Primo ergo ostendit quae sit causa quare aliqui diliguntur a mundo; secundo ostendit quare apostoli a mundo odio habentur, ibi quia vero de mundo non estis... Propterea odit vos mundus.

Causa autem quare aliqui diliguntur, est similitudo eorum ad mundum; unde dicit si de mundo fuissetis, mundus quod suum erat diligeret. Omne simile sibi simile diligit; Eccli. XIII, 20: omnis caro ad simile sibi coniungetur. Et ideo mundus, idest amatores mundi diligunt mundi amatores; unde dicit si de mundo fuissetis, idest sequentes mundum, mundus quod suum erat diligeret, sicut suos, et sibi similes; supra VII, 7: non potest mundus odisse vos; me autem odit; I Io. IV, 5: de mundo sunt: ideo de mundo loquuntur, et mundus eos audit.

Sed contra. Per mundum intelligit hic dominus principes mundi, qui persecuturi erant apostolos; sed ipsi iidem principes persequuntur aliquod mundanos inventos, puta homicidas et latrones: ergo mundus non diligit quod suum est, sicut nec apostolos.

Respondeo. Dicendum est quod est reperire aliquid pure bonum, sed pure malum nihil invenitur, cum subiectum mali sit bonum.

Malum ergo culpae fundatur in bono naturae. Unde non potest aliquis homo esse peccator et malus, quin habeat aliquid boni.

Sic ergo secundum malum quod habent, scilicet infidelitatem, pertinent ad mundum, et odiunt apostolos et eos qui de mundo non sunt; sed secundum bonum quod habent, non sunt de mundo, et odio habent eos qui de mundo sunt, scilicet fures et latrones, et cetera huiusmodi. Erant tamen aliqui in mundo bene viventes: qui apostolos diligebant, eorum facta approbando.

Sed adhuc magis videtur dubium esse: quia ad mundum pertinet omne peccatum, et sic secundum quodlibet peccatum aliquis est de mundo. Sed videmus quod aliqui homines convenientes in aliquo peccato, se invicem odio habent, sicut superbi; Prov. XIII, 10: inter superbos semper iurgia sunt: et avarus odit avarum. Unde, secundum philosophum, figuli conrixantur adinvicem.

Mundus ergo odit mundum. Non ergo videtur verum esse quod dominus dicit mundus quod suum erat diligeret.

Responsio. Dicendum, quod duplex est amor: amicitiae scilicet et concupiscentiae, sed differunt: quia in amore concupiscentiae, quae sunt nobis extrinseca, ad nos ipsos trahimus, cum ipso amore diligamus alia, inquantum sunt nobis utilia vel delectabilia; sed in amore amicitiae est e converso, quia nosmetipsos trahimus ad ea quae sunt extra nos; quia ad eos quos isto amore diligimus, habemus nos sicut ad nosmetipsos, communicantes eis quodammodo nosmetipsos. Unde in amore amicitiae similitudo est causa amoris, non enim sic diligimus aliquem nisi inquantum sumus unum cum eo: similitudo autem est unitas quaedam. Sed in amore concupiscentiae, sive sit utilis, sive delectabilis, similitudo est causa separationis et odii.

Cum enim isto amore aliquem diligam inquantum est mihi utilis vel delectabilis, quidquid est impeditivum utilitatis seu delectationis, habeo odio contrarium. Et inde est quod superbi iurgantur adinvicem, inquantum unus usurpat sibi gloriam quam alius amat, et in qua delectatur; figuli etiam, inquantum unus trahit ad se lucrum, quod alius pro se volebat.

Sed sciendum, quod amor concupiscentiae non est rei concupitae, sed concupiscentis: propter hoc enim quis hoc amore aliquem diligit, inquantum est sibi utilis, ut dictum est. Et ideo magis diligit in hoc se quam illum: sicut qui diligit vinum quia est sibi delectabile, se potius quam vinum diligit.

Sed amor amicitiae est potius rei amatae quam amantis, quia diligit aliquem propter ipsum dilectum, non propter ipsum diligentem.

Sic ergo, quia in amore amicitiae similitudo causa est amoris, dissimilitudo causa odii, inde est quod mundus odio habet quod suum non est et sibi dissimile, et diligit, idest dilectione amicitiae, quod suum est. Sed de dilectione concupiscentiae est e converso. Et ideo dicit si de mundo fuissetis, mundus quod suum erat diligeret, scilicet amore amicitiae.

Hic ponit causam quare apostoli habentur odio a mundo, quae est dissimilitudo.

Dicit ergo quia vero de mundo non estis, mentis scilicet elevatione, quamvis sitis per originem; supra VIII, 23: vos de deorsum estis: ego autem de supernis sum.

Et hoc quidem, quia elevati estis a mundo, non ex vobis, sed ex gratia mea, quia scilicet, ego elegi vos de mundo; supra eodem: ego elegi vos; propterea, quia scilicet de mundo non estis, odit vos mundus, idest mundi amatores, ut eis dissimiles: prov.

C. XXIX, 27: abominantur iusti impios, et abominantur impii eos qui in recta sunt via.

Et ibid. 10: viri sanguinum oderunt etc..

Potest autem triplex ratio assignari quare mundus odit sanctos. Prima est diversitas conditionis: quia scilicet mundus in morte est, sed sancti sunt in statu vitae; I Io. III, 13: nolite mirari, fratres, si odit vos mundus. Nos scimus quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres. Et ideo dicit Sap. II, 15: gravis est nobis etiam ad videndum. Secunda ratio est displicentia correctionis. Nam sancti viri et verbis et factis mundi facta reprehendunt; et ideo mundus odit eos; Amos V, V. 10: odio habuerunt corripientem in porta; supra VII, 7: me autem odit, scilicet mundus, quia testimonium perhibeo de illo, quod opera eius mala sunt. Tertia ratio est iniquitas aemulationis, qua mali invident viris iustis, cum eos vident crescere et multiplicari in bonitate et sanctitate; sicut Aegyptii videntes crescere filios Israel, habebant eos odio, et persequebantur, Ex. I, 9 ss., et Gen. XXXVII, 4, dicitur, quod videntes fratres ioseph quod a cunctis plus amaretur, oderant eum.

Hic explicat rationes supradictas, et primo primam, quae pertinet ad exemplum; secundo secundam, quae pertinet ad causam odii, ibi sed haec omnia facient vobis propter nomen meum.

Circa primum duo facit.

Primo commemorat diversitatem gradus sui ad discipulos; secundo ostendit similitudinem factorum, ibi si me persecuti sunt, et vos persequentur.

Diversitas gradus christi ad discipulos erat, quia ipse dominus erat, illi autem servi; unde supra XIII, 16, dicit: non est servus maior domino suo. Hanc ergo diversitatem commemorat, dicens mementote sermonis mei, quem ego dixi vobis, supra c. XIII, 16, scilicet quod non est servus maior domino suo. Ergo non debet esse vobis indignum, si patiamini ea quae passus est dominus vester; immo debetis vobis reputare hoc ad magnam gloriam. Unde matth.

C. XX, 22, discipulis petentibus sedere unus ad dexteram et alius ad sinistram, dixit: potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum? Eccli. XXIII, 38: gloria magna est sequi dominum; Matth. X, 25: sufficit discipulo ut sit sicut magister eius.

Sed contra. Supra eodem, dixit: iam non dicam vos servos, hic autem: non est servus maior domino suo.

Respondeo dicendum, quod duplex est servitus.

Una procedens ex timore servili, scilicet poenae: et secundum hanc apostoli non erant servi; alia ex timore casto, et talis servitus erat in apostolis; Lc. XII, 37: beati servi illi quos cum venerit dominus invenerit vigilantes.

Si ergo estis servi, et ego dominus, debetis esse contenti quod ea fiant vobis quae facta fuerunt mihi. Me autem quidam contempserunt, et quidam receperunt; supra I, 11: in propria venit, et sui eum non receperunt: quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios dei fieri: et vos similiter si aliqui contemnent, aliqui tamen honorabunt.

Unde dicit si me persecuti sunt, et vos persequentur: ubi ponitur similitudo sanctorum, quia eadem est ratio persecutionis quam exercebant in discipulos et in christum, quia in discipulis christum persequebantur; Act. IX, 4, in persecutione discipulorum christus dicebat se persequi: Saule, Saule, quid me persequeris? et ideo propter identitatem causae sequitur consequentia si me persecuti sunt, et vos persequentur; Matth. X, 25: si patrem familias beelzebub vocaverunt, quanto magis domesticos eius? de ista persecutione dicitur Matth. XXIII, V. 34: ecce mitto ad vos sapientes et Scribas, et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex eis flagellabitis in synagogis vestris, et persequemini de civitate in civitatem.

Et similiter eadem ratio est honorationis; et ideo dicit si sermonem meum servaverunt, et vestrum servabunt: quia verba vestra sunt mea verba; II Cor. Ult., 3: an experimentum quaeritis eius qui in me loquitur christus? Matth. X, 20: non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus patris vestri qui loquitur in vobis; et ideo Lc. X, V. 16, dicit: qui vos audit, me audit. Quod autem recepti sint ab aliquibus apostoli, et honorati, patet I Thess. II, 13: et vos cum accepissetis a nobis verbum auditus dei, accepistis illud non ut verbum hominum, sed sicut est vere, verbum dei.

Hic explicat rationem consolationis, quae sumitur ex causa odii. Apostoli enim electi erant et elevati supra mundum, inquantum erant effecti participes divinitatis, et coniuncti deo et ideo mundus eos odio habebat: ex quo sequitur quod potius deum in eis quam ipsos mundus odiret. Et huius odii causa erat, quia non habebant veram dei notitiam, scilicet per veram fidem et devotum amorem: alias si cognovissent eos dei amicos, eos non fuissent persecuti. Et ideo dicit haec omnia, quod odiunt et persequuntur vos, facient vobis propter nomen meum, et ideo debet vobis esse gloriosum; I Petr. IV, 15: nemo nostrum patiatur quasi fur aut homicida aut maledicus aut alienorum appetitor: si autem ut christianus, non erubescat; glorificet autem deum in isto nomine.

Non autem propter nomen meum, quasi ipsum ament, sed quia ipsum odio habent.

Sicut e contrario vos patiemini propter nomen meum, quia ipsum amatis. Et haec facient, quia nesciunt eum qui me misit; supra VIII, 19: si me sciretis, et patrem meum utique sciretis. Nesciebant enim deo esse acceptum, quod christo adhaererent.

Sed attendendum, quod hic loquitur de cognitione perfecta, quae consistit in fide perficiente intellectum, et coniungente deo affectum: de qua cognitione dicitur Ier. IX, V. 24: in hoc glorietur qui gloriatur, scire et nosse me; Sap. XV, 3: nosse te, sensus est consummatus etc..