Lectio 5

Posita praenuntiatione futurae proditionis hic ponitur consummatio ipsius rei praenuntiatae, scilicet perpetratio proditionis, et primo permittit Iudae adimplere quod dixerat; secundo ostendit quomodo adimpleretur, ibi cum ergo accepisset ille buccellam, exivit continuo.

Circa primum tria facit.

Primo ponit verba domini permittentis; secundo manifestat ipsorum verborum obscuritatem; tertio subdit quomodo illa verba fuerunt ab apostolis intellecta.

Verba autem domini sunt ista quod facis, fac citius. Quae quidem verba non sunt praecipientis, seu consulentis, cum peccatum cadere non possit sub praecepto et consilio divino, quia dicitur in Ps. XVIII, 9: praeceptum domini lucidum illuminans oculos, sed sunt verba permittentis. Nam, ut dictum est, diabolus miserat in cor Iudae ut traderet eum, scilicet iesum, quod iam tractaverat cum principibus; sed implere non poterat nisi ipse christus permitteret: quia supra X, 18: nemo tollet a me animam meam: sed ego pono eam a me ipso; Is. LIII, 7: oblatus est quia ipse voluit.

Sunt etiam verba crimen proditionis exprobrantis, ut ostenderet quod dum ille conferret beneficia, iste intentaret mortem; ps.

C. XLIX, 21: arguam te et statuam contra faciem tuam.

Sunt etiam verba ad opus nostrae redemptionis anhelantis, ut Augustinus dicit. Non tamen praecepit facinus, sed praedixit, non tam in perniciem perfidi saeviendo, quam ad salutem fidelium festinando; Lc. XII, 50: baptismo habeo baptizari, et quomodo coarctor donec perficiatur? verba autem domini obscura erant tantum ad discipulos; et ideo dicit hoc autem nemo scivit discumbentium ad quid dixerit. In quo datur intelligi quod verba christi adeo profunda sunt et humanum intellectum excedentia, quod non plus inde capere possumus nisi quantum ipse revelat; Prov. XXV, 2: gloria domini est celare verbum.

Sed hic oritur quaestio. Cum enim ioanni dominus personam proditoris designasset, dicens: ille cui intinctum panem porrexero, et dedisset panem intinctum Iudae: nimium videntur rudes fuisse discipuli, quod verbum domini non intellexerunt.

Ad quod dicendum est, quod dominus verba illa occulte dixerat ioanni tantum, ut non fieret proditor manifestus. Cuius ratio est, quia Petrus ita fervidus erat in amore christi quod si pro certo scivisset Iudam fuisse christum traditurum, statim occidisset eum.

Sed cum ioannes unus esset ex discumbentibus, adhuc incidit alia quaestio, cur dixerit, quod nemo scivit discumbentium.

Ad quod dicendum est, quod consuetudo boni animi et innocentis est ut etiam alios procul ab iniquitate esse credat, a qua seipsos noverunt immunes. Quia igitur ioannes innocentissimus erat, et a proditionis iniquitate semotus, nequaquam suspicabatur quod discipulus in tantum iniquitatis prodiret.

Quid autem discipuli veram causam verborum ignorantes de ipsis verbis aestimarent, subdit evangelista, dicens quidam autem ex ipsis, scilicet discipulis, putabant, quia loculos habebat Iudas etc..

Ubi sciendum est, quod dominus deus caeli, qui dat escam omni carni, loculos habuit, non quod possideret aliquid terrenum, sed a fidelibus oblata conservans, suis necessitatibus et aliis indigentibus subveniret: quos quidem loculos Iudas conferebat.

In quo datur exemplum, ut Augustinus dicit, quod ecclesia potest habere pecuniam et reservare pro necessitatibus imminentibus.

In quo etiam instruimur, quod ecclesiastica pecunia sit expendenda solum in duobus.

Primo quidem in his quae pertinent ad cultum divinum; unde dicit eme ea quae opus sunt nobis ad diem festum, idest quibus deum colere possumus in die festo; malach.

C. III, 10; inferte omnem decimam in horreum meum, et sit cibus in domo mea. Deinde vero in his quae pertinent ad pauperum sustentationem, ut subdit aut egenis aliquid daret.

Sed si obiicias contra id quod dicit dominus, Matth. VI, 34: nolite cogitare in crastinum, ad hoc respondet Augustinus, et dicit, quod hoc non fuit praeceptum a domino ad hoc ut nihil pecuniae seu aliarum rerum unius diei a sanctis servetur in crastinum; sed ideo dominus dixit, nolite cogitare in crastinum, ne scilicet praedicaremus et alia dei servitia faceremus ut provideatur nobis in posterum: vel ne desistamus ab his quae virtutis sunt, propter diei crastini sollicitudinem. Ex quo patet quod dominus dicens, nolite solliciti esse de crastino, duo prohibet. Unum, ut non faciamus bona propter crastinum; aliud, ut non retrahamur a bonis propter timorem crastinae inopiae etc..

Chrysostomus autem planius exponit dicens: nolite cogitare de crastino; idest, curam quae incumbit diei crastino, nolite anticipare in diem hodiernum: sufficit enim diei malitia sua.

Dubitatur etiam hic, quod dominus praecepit discipulis suis, Lc. X, 4: nolite portare in via sacculum, neque peram neque calceamenta. Quomodo ergo ipse loculos habebat? sed, secundum chrysostomum, dominus loculos ferebat ad inopum ministerium, ut hinc discas quod quantumcumque pauperem et mundo crucifixum, oportet de pauperibus curam habere: secundum illud Ps. Cxi, 9: dispersit, dedit pauperibus etc.. Vel dicendum, quod hoc quod dicit, nihil tuleritis in via etc., referendum est ad singulares praedicatores et apostolos, qui nihil portare debent quando ad praedicandum vadunt. Non autem referendum est ad totum collegium, quod oportet aliquid habere et pro seipsis et pro egenis.

Consequenter cum dicit cum ergo accepisset ille buccellam, exivit continuo, ponitur adimpletio rei praenuntiatae, et primo ponitur executio; secundo temporis determinatio.

Executio quidem festina: quia cum buccellam accepisset, exivit continuo.

Ubi attende, secundum Origenem, quod non dicit evangelista, cum comedisset buccellam, sed accepisset: quod potest dupliciter intelligi. Uno modo quod proditor in hoc tantum sollicitus obedire magistro, accepto pane non comederit eum; sed forte in mensa dimisso, nullam traxit moram, vadens ad proditionem perpetrandam. Cuius quidem ratio esse potest, quod diabolus, qui iam intraverat in cor Iudae, timens ne si panem comederet, eum cedere oporteret, non valentem in eodem loco cum iesu esse, non permisit Iudam panem comedere; II Cor. VI, 15: quae conventio christi ad belial? I Cor. X, V. 21: non potestis simul esse participes mensae domini et mensae Daemoniorum.

Alio modo potest intelligi, quod panem acceptum comedit; et sic est sensus cum ergo accepisset ille buccellam, non solum in manu, sed etiam comedendo, sic exivit continuo, male utens bono. Sicut et qui indigne manducat panem domini, aut bibit eius calicem, in praeiudicium sibi manducat atque bibit et magis aggravatur peccatis; sic panis a iesu datus Iudae, fuit in damnum, ut post panem intraret in eum Satanas.

Tempus autem seu hora determinatur tenebrosa; unde dicit erat autem nox: quod quidem determinat propter duo.

Primo ad eius malitiam aggravandam, quae intantum invaluerat in cor eius, ut nec propter temporis inopportunitatem usque mane perstitisset; iob XXIV, 14: mane primo consurgit homicida... Et de nocte efficitur fur.

Secundo ad designandam mentis qualitatem erat enim nox: quia mens Iudae proditoris obscura erat a luce divina. Supra XI, 9: qui ambulat in die, non offendit, quia lucem huius mundi videt; qui autem ambulat in nocte, offendit, quia lux non est in eo.