Lectio 2

Posito signo visibili de nutrimento corporali, hic ponitur effectus signi in turbis triplex.

Primo quantum ad fidei confessionem; secundo quantum ad intentatam honoris exhibitionem, ibi iesus ergo cum cognovisset etc.; tertio quantum ad diligentem inquisitionem, ibi ut autem sero factum est etc..

Sciendum est circa primum, quod quasi ex ore Iudaeorum dictum est in ps.

Lxxiii, 9: signa nostra non vidimus, iam non est propheta. Erat autem olim consuetudo ut prophetae multa signa facerent, unde, deficientibus signis, videbatur prophetia cessasse.

Cum vero signa vident, redditam sibi prophetiam confitentur. Unde iam tantum de viso miraculo profecerant, quod dominum prophetam dicebant. Dicitur ergo illi homines, qui satiati fuerant ex quinque panibus, cum vidissent quod iesus fecerat signum, dicebant, quia hic est vere propheta. Sed tamen nondum ad perfectam fidem pervenerant, quia eum prophetam credebant qui etiam est dominus prophetarum. Nec tamen ex toto falluntur, quia etiam ipse dominus se prophetam nominat.

Sciendum est autem, quod propheta dicitur videns. I Reg. IX, 9: qui nunc dicitur propheta, olim vocabatur videns. Visio autem ad vim cognoscitivam pertinet. In christo autem fuit triplex cognitio. Scilicet sensitiva: et secundum hanc habuit aliquam similitudinem cum prophetis, inquantum in imaginatione christi formari poterant aliquae species sensibiles, quibus futura vel occulta praesentarentur, praecipue propter passibilitatem, quae sibi conveniebat propter statum viatoris.

Item cognitio intellectiva: et quantum ad hanc non habet similitudinem cum prophetis; sed etiam est supra Angelos, quia erat comprehensor excellentius quam aliqua creatura.

Item cognitio divina: et quantum ad hanc fuit prophetarum et Angelorum inspirator, cum omnis cognitio causetur per participationem verbi divini.

Videntur tamen in christo excellentiam prophetiae cognoscere in hoc quod dicunt vere propheta. Licet enim multi prophetae inter Iudaeos fuerint, unus tamen expectabatur, in eis praecipuus, secundum illud Deut. XVIII, V. 15: prophetam suscitabit vobis dominus: et de hoc loquuntur; unde signanter dicit qui venturus est in mundum.

Deinde cum dicit iesus ergo cum cognovisset, etc., ponitur secundus effectus quantum ad intentatam honoris exhibitionem, quam tamen christus refugit. Et ideo primo ponitur conatus plebis; secundo fuga christi.

Conatus quidem, cum dicitur ut raperent eum, et facerent eum regem. Illud enim rapi dicitur quod praeter voluntatem et opportunitatem accipitur. Verum autem erat quod dispositio dei patris ab aeterno fuerat de regno christi manifestando, sed manifestatio haec nondum opportuna erat secundum tempus; nam venerat tunc, sed non regnare, quomodo regnans est in eo quod dicimus Matth. VI, 10: adveniat regnum tuum, ubi regnabit etiam secundum illud quod homo factus est. Et ideo huic manifestationi aliud tempus est ordinatum, quando scilicet erit aperta claritas sanctorum eius, post iudicium ab eo factum. De ista manifestatione quaerebant discipuli, Act. I, 6: domine, si in tempore hoc restitues regnum Israel? credentes ergo turbae eum regnaturum venisse, volebant eum facere regem. Cuius ratio est, quia homines frequenter talem in dominum volunt qui eos in temporalibus pascat.

Unde quia christus paverat eos, eum regem facere voluerunt; Is. III, 6: vestimentum tibi est: esto princeps noster. Unde chrysostomus dicit: vide quanta est gulae virtus. Non eis ultra cura est sabbati transgressionis, nec ultra zelant pro deo, sed omnia remota sunt, ventre repleto: sed et propheta iam erat apud eos, et regem eum inthronizare volebant.

Fuga autem christi ponitur, cum dicit fugit iterum in montem ipse solus.

Ubi datur intelligi, quod dominus videns turbas, de monte descenderat, et circa inferiora loca paverat turbas: nisi enim de monte descendisset, non diceretur iterum fugere in montem.

Sed cum ipse sit vere rex, quare fugit? ad quod triplex ratio assignatur. Una, quia derogasset dignitati eius, si regnum ab homine recepisset, qui sic rex erat ut eius participatione reges omnes essent; Prov. VIII, 15: per me reges regnant. Alia ratio, quia praeiudicasset suae doctrinae, si claritatem aut robur ab hominibus accepisset. Sic enim operabatur et docebat ut totum virtuti divinae ascriberetur, et non favori humano; supra V, 41: claritatem ab hominibus non accipio. Tertia ratio est, ut erudiret nos mundanas dignitates contemnere; infra XIII, 15: exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis; Eccli. VII, 4: noli quaerere ab homine ducatum. Sic ergo gloriam mundi recusavit, ut tamen poenam sponte subiret, secundum illud Hebr. XII, 2: proposito sibi gaudio sustinuit crucem, confusione contempta.

Sed huic videtur contrarium quod dicitur Mt. XIV, 23, scilicet quod ascendit solus in montem orare.

Sed, secundum Augustinum, haec non sunt contraria, quia causa fugiendi coniuncta est causae orandi. Tunc enim docet nos dominus magnam causam esse orandi, cum imminet causa fugiendi.

Mystice autem tunc ascendit in montem quando turbae refectae paratae erant ei subiici, quia tunc ascendit in caelum quando populi parati erant se veritati fidei subiicere, secundum illud Ps. VII, 8: synagoga populorum circumdabit te; et propter hanc in altum regredere; idest, ut circumdet te synagoga populorum, regredere in altum.

Sed dictum est fugit, ut signaret quod non potuit intelligi altitudo eius: quod enim non intelligimus, dicimus a nobis fugere.

Hic agitur de tertio effectu, scilicet de diligenti inquisitione, et primo quantum ad discipulos; secundo vero quantum ad turbas, ibi altera autem die etc..

Circa primum duo facit.

Primo ponit studium discipulorum; secundo explicat, ibi et tenebrae iam factae erant etc..

Circa primum duo facit.

Primo describit descensum discipulorum ad mare; secundo transitum maris, ibi et cum ascendissent navim, etc..

Sciendum ergo circa primum, quod christus ascendit montem nescientibus discipulis, unde expectaverunt usque ad vesperam, eum venturum esse putantes ad se. Facta autem vespera, non ultra sustinent eum non inquirere: tantus eos detinebat amor. Et ideo dicit ut autem sero factum est, descenderunt discipuli eius ad mare, requirentes eum.

Mystice autem per sero, dominica passio, seu ascensio designatur: quamdiu enim christus praesentia corporali cum discipulis fuit, nulla eos deprimebat turbatio, amaritudo nulla vexabat; Mt. IX, 15: non possunt filii sponsi lugere quamdiu sponsus est cum illis. Sed christo recedente ab eis, descendunt ad mare, idest ad turbationes saeculi; Ps. Ciii, 25: hoc mare magnum.

Sed quia amor quo igniti erant, non sinebat eos diutius domini praesentia carere, ideo subdit eorum transitum, cum dicit et cum ascendissent navim, venerunt trans mare in capharnaum.

Consequenter cum dicit et tenebrae iam factae erant etc., explicat quod summatim posuerat, et primo de perventione ad mare; secundo de transitu, ibi mare autem, vento magno flante, exurgebat.

Quantum ad primum dicit tenebrae iam factae erant, et non venerat ad eos iesus: quod non sine causa evangelista exprimit, ut per hoc ferventem eorum ostendat amorem. Non enim vespera nec nox eos detinuit.

Mystice autem tenebrae, caritatis defectum designant; lux enim caritas est, secundum illud I Io. II, 10: qui diligit fratrem suum, in lumine est. Tenebrae ergo in nobis sunt quando non venit ad nos iesus lux vera, ut dicitur supra I, in cuius praesentia omnes tenebrae propulsantur.

Subtraxit autem christus se tamdiu discipulis, primo quidem ut sentirent quid esset eius absentia; quod quidem experti sunt in tempestate maris. Ier. II, 19: scito, et vide quia malum et amarum est dereliquisse te dominum.

Secundo ut diligentius quaererent; Cant. V, 17: quo abiit dilectus tuus, o pulcherrima mulierum?... Et quaeremus eum tecum.

Quantum ad transitum dicit mare autem, vento magno flante, exurgebat. Et primo ponitur maris tempestas; secundo christi apparitio et tempus apparitionis, ibi et cum remigassent etc.; tertio apparitionis effectus, ibi et timuerunt etc..

Tempestas autem in mari causabatur a flatu exorti venti; et ideo dicit mare autem, vento magno flante, exurgebat, in altum.

Per ventum illum figuratur tentatio et persecutio quae futura est ecclesiae propter defectum caritatis. Nam, sicut Augustinus dicit, unde caritas refrigescit, inde fluctus augentur, et turbatur navis. Nec tamen venti illi et tempestas et fluctus et tenebrae id agebant ut vel navis non promoveretur, vel soluta frangeretur, quia qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit, Mt. XXIV, 13; et ibid.

C. VII, 27: flaverunt venti, et irruerunt flumina et non cecidit domus.

Apparitio autem christi non fuit statim a principio tempestatis, sed post aliquod spatium; et ideo dicit cum remigassent ergo quasi stadia vigintiquinque aut triginta, vident iesum. Et hoc ideo ut daretur intelligi, quia dominus patitur nos ad tempus tribulari, ut virtus nostra probetur; finaliter tamen in necessitate non deserit, sed nobis proximus fit; I Cor. X, 13: fidelis deus, qui non patietur vos tentari supra id quod potestis; sed faciet etiam cum tentatione proventum, ut possitis sustinere.

Secundum Augustinum vigintiquinque stadia, quae remigant, sunt quinque libri Moysi.

Nam huiusmodi numerus est quadratus, de hoc numero quinque consurgens in multiplicatione sui in seipsum: quinquies enim quinque sunt vigintiquinque; numerus autem multiplicatus retinet significationem suae radicis: unde sicut per quinque signatur vetus lex, ita per vigintiquinque signatur perfectio novi testamenti.

Per triginta autem signatur perfectio novi testamenti, quae deerat legi: nam si ipsa quinque multiplicentur per sex, qui est numerus perfectus, consurgit numerus terdenarius.

Ad eos ergo qui remigant vigintiquinque aut triginta stadia, idest qui implent legem, vel perfectionem evangelicam, venit iesus, calcans omnes tumores mundi, altitudines saeculi praesentis. Ps. Lxxxviii, 10: tu dominaris potestati maris, motum autem fluctuum eius tu mitigas. Et tunc videbimus christum proximum navi, quia divinum auxilium approximat.

Ps. Cxliv, 18: prope est dominus omnibus timentibus eum. Apparet ergo quod qui recte christum quaerunt, eum habent praesentem.

Isti autem ferventissime christum desiderabant: quod patet ex temporis tenebrositate, ex maris tempestate et ex distantia portus, quibus non obstantibus ad eum ire conabantur.

Et ideo christus adfuit eis.

Effectus autem apparitionis ponitur cum dicit et timuerunt. Ille autem dixit eis: ego sum, nolite timere, et primo ponitur effectus interior; secundo exterior, ibi et statim navis fuit ad terram.

Effectus autem interior fuit timor; et ideo ponitur discipulorum timor conceptus ex subita christi apparitione, cum dicit et timuerunt, bono timore, quia causatum ex humilitate; Rom. XI, 20: noli altum sapere, sed time. Vel malo timore, quia, ut dicitur mt.

C. XIV, 26, aestimabant eum phantasma esse.

Ps. XIII, 5: trepidaverunt timore ubi non erat timor. Quoniam timor praecipue carnalibus competit, qui spiritualia expavescunt.

Secundo ponitur christi confortatio contra duplex periculum. Scilicet contra periculum fidei in intellectu, et quantum ad hoc dicit ego sum, quasi dubitationem omnem repellens; Lc. Ult., 39: videte manus meas et pedes meos, quia ego ipse sum. Secundo contra periculum timoris in affectu; et quantum ad hoc dicit nolite timere; Ier. I, 8: ne timeas a facie eorum; Ps. XXVI, 1: dominus illuminatio mea et salus mea, quem timebo? tertio ponitur discipulorum assecutio, quia voluerunt eum accipere in navim: quo significatur quod quando timor servilis excluditur a cordibus nostris, tunc recipimus christum, amando et contemplando. Apoc. III, 20: ego sto ad Ostium et pulso: si quis aperuerit mihi, intrabo.

Effectus autem exterior fuit quantum ad duo. Primo, quia sedata est tempestas; secundo, quia statim navis fuit ad terram, cum multum ab ea distaret: non enim fallacem, sed tranquillam praebuit eis navigationem; et volens maius miraculum operari, navem non ascendit.

Sic ergo triplex hic concurrit miraculum: scilicet ambulatio supra mare, subita tempestatis cessatio, et distantis navis ad portum deductio: ut discamus, quod fideles in quibus est christus, tumorem mundi premunt, fluctus tribulationum calcant, et velociter ad terram viventium transeunt, secundum illud ps.

C. Cxlii, 10: spiritus tuus bonus deducet me in terram.

Sed hic est multiplex quaestio.

Una est circa litteram, in qua videtur matthaei contrarium dicere: nam, Mt. XIV, 22, dicitur quod discipuli venerunt ad mare de mandato domini; hic autem, quod descenderunt quaerentes eum. Alia quaestio est, quod matthaeus ibidem dicit, quod discipuli mare transfretantes venerunt in terram Genesareth; hic autem dicitur, quod venerunt capharnaum. Tertia quaestio est, quod matthaeus dicit quod christus intravit navem; hic autem, quod non.

Sed de his tribus breviter expediens se chrysostomus dicit, istud non fuisse idem miraculum cum illo matthaei. Nam, ut ipse dicit, christus frequenter huiusmodi miraculum fecit ambulans supra mare, non tamen coram turbis, sed coram discipulis suis, ne turbae crederent eum non verum corpus habere.

Secundum Augustinum autem dicitur, et verius, idem miraculum fuisse quod hic ioannes narrat, et ibi matthaeus. Et ideo ad primam quaestionem respondens dicit, quod non refert quod dicit matthaeus eos praecepto christi ad mare descendisse. Potuit enim esse quod dominus hoc eis mandasset, et ipsi descenderint credentes christum cum eis navigaturum: unde expectarent eum usque ad noctem.

Et quia christus non venit, tunc ipsi transierunt mare.

Ad secundam quaestionem est duplex responsio.

Una est, quia capharnaum et Genesareth ex eodem littore sunt, et vicinae. Et forte discipuli pervenerunt trans mare in confinio utriusque, ideo matthaeus nominat unam, et ioannes aliam. Vel potest dici, quod matthaeus non dicit quod statim venerunt in Genesareth, et ideo forte primo venerunt capharnaum, et postea in Genesareth etc..