Lectio 6

Hic agitur de secunda apparitione dominica, qua apparuit omnibus discipulis praesente thoma, et primo ponit christi apparitionem; secundo discipuli confirmationem, ibi deinde dixit thomae etc.; tertio eorum quae dicta sunt in evangelio, recapitulationem, ibi multa quidem et alia signa fecit iesus etc..

Circa primum tria facit.

Primo describit apparitionis tempus; secundo manifestat personas quibus apparuit; tertio modum apparitionis ostendit.

Tempus quidem, quia post dies octo, scilicet a die resurrectionis dominicae, in cuius sero facta fuit prima apparitio. Cuius quidem una ratio litteralis est, ut ostenderet etiam evangelista quod licet christus pluries apparuisset discipulis, non tamen continue conversatus est cum eis, cum non ad eumdem vivendi modum surrexerit, sicut nec nos ad eamdem vitam resurgemus. Iob XIV, V. 14: cunctis diebus quibus nunc milito, expecto donec veniat immutatio mea. Secundo ut thomas interim audiens a discipulis apparitionem praecedentem, accendatur ad maius desiderium, et fidelior fieret ad credendum.

Alia ratio mystica est, quia huiusmodi apparitio illam designat qua nobis apparebit in gloria; I Io. III, 2: cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est.

Quae quidem apparitio erit in octava aetate resurgentium.

Quibus autem apparuit ostendit subdens iterum erant discipuli eius intus, et thomas cum eis. Ubi notandum, quod thomas solus hac apparitione indigebat; non tamen ei singulariter dominus apparuit, sed in congregatione existenti, ad designandum quod singularitates non sunt multum deo acceptae, sed hi qui in communitate caritatis existunt. Matth. XVIII, 20: ubi fuerint duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. Similiter etiam hi quibus nunc apparet non sunt collecti simul in unum; sic nec in ipsa apparitione simul omnes fuerunt; sed in futura simul omnes erunt, ita quod nullus deerit. Matth. XXIV, 28: ubi fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae.

Et infra: mittet Angelos suos cum tuba et voce magna, et congregabunt electos eius a quatuor ventis, a summis caelorum usque ad terminos eorum.

Modum autem apparendi ostendit dicens venit iesus ianuis clausis, et stetit in medio, et dixit eis, pax vobis: quod supra est expositum. Nihilominus tamen ponit circa hoc tria: nam primo ponit modum veniendi, quia ianuis clausis; quod miraculose factum est, ut dicit Augustinus, ex virtute qua super mare siccis pedibus ambulavit.

Secundo modum standi, quia in medio, ut ab omnibus videretur, et decebat ut in medio staret. Tertio modum loquendi, quia pax vobis, scilicet reconciliationis, quam annuntiavit factam ad deum. Rom. V, 10: reconciliati sumus deo per mortem filii eius; Col. I, 20: pacificans per sanguinem crucis eius sive quae in caelis sive quae in terris sunt. Item aeternitatis et immortalitatis futuram, quam promisit eis habendam. Ps. Cxlvii, V. 14: qui posuit fines tuos pacem. Item caritatis et unitatis, quam praecepit eis servandam.

Mc. IX, 49: pacem habete inter vos.

Hic ponitur confirmatio et revocatio discipuli dubitantis: in quo apparet secundum signum divinae pietatis, quod electis suis in casu cito subvenit, licet cadant.

Cadunt enim electi aliquando, sicut et reprobi, sed differenter: quia reprobi franguntur; electis vero cito dominus supponit manum suam, ut resurgant. Ps. XXXVI, 24: cum ceciderit iustus, non collidetur, quia dominus supponit manum suam. Item: si dicebam, motus est pes meus, misericordia tua, domine, adiuvabat me.

Et ideo statim supponit thomae lapso manum, ita ut cum diceret nisi videro non credam, revocat dicens infer digitum tuum huc.

Et circa hoc tria ponuntur.

Primo cicatricum exhibitio; secundo thomae confessio, ibi respondit thomas etc.; tertio tarditatis eius reprehensio, ibi quia vidisti me, thoma, credidisti.

Notandum autem circa primum, quod thomas petiit conditiones ut crederet, scilicet videre et palpare cicatrices, ut dictum est: et si hoc sibi fieret, promisit se crediturum.

Et ideo dominus, cum haec diceret, praesentia suae divinitatis assistens, servatis illis conditionibus revocat eum. Unde primo exhibet conditionem; secundo petit promissi solutionem, ibi noli esse incredulus, sed fidelis.

Conditio fuit palpare cicatrices, et ideo dicit infer digitum tuum.

Sed hic oritur dubitatio: quia in corporibus glorificatis nullus potest esse defectus, cicatrices autem sunt defectus quidam: quomodo ergo fuerunt in corpore christi? ad hoc respondet Augustinus in libro de symbolo, sic dicens: posset autem de corpore suscitato et glorificato omnem maculam cuiuslibet cicatricis in suo corpore abstergere; sed sciebat quare cicatrices in suo corpore servaret. Primo quidem ut demonstraret thomae non credenti, nisi tangeret et videret; deinde vero ad exprobrandum infidelibus et peccatoribus in iudicio. Non ut eis dicat sicut thomae: quia vidisti me, credidisti: sed ut convincens eos dicat: ecce hominem quem crucifixistis, videte vulnera quae infixistis, agnoscite latus quod pupugistis: quoniam et propter vos apertum est, nec tamen intrare voluistis.

Iuxta hoc etiam quaeritur, utrum in corporibus martyrum remaneant vestigia vulnerum? sed ad hoc similiter respondet Augustinus, XXII de civitate dei, quod remanebunt quidem, non ad turpitudinem, sed ad immensum decorem, sic dicens: non hoc in eis deformitas, sed dignitas erit; et quidem in corpore, non corporis, sed virtutis pulchritudo fulgebit. Nec ideo tamen si aliqua martyribus amputata vel ablata sunt membra, sine ipsis membris erunt in resurrectione mortuorum, quibus dictum est: capillus de capite vestro non peribit: sed ubi membra, ut praeciderentur, percussa sunt vel secta, ibi cicatrices, sed in eisdem membris redditis, non perditis apparebunt.

Sed, secundum Gregorium, cum quod incorruptibile est, palpari non possit, quomodo dominus corpus suum, quod incorruptibile erat, palpandum praebuit? Rom. VI, V. 9: christus resurgens ex mortuis iam non moritur. Unde hac ratione motus eutyches haereticus dixit, quod corpus christi et corpora omnium resurgentium non erunt palpabilia, sed subtilia et spiritualia ad modum venti et spirituum.

Sed quia hoc est contra illud quod dominus dicit Lc. Ult., 39: palpate et videte quia spiritus carnem et ossa non habet, incorruptibilem ergo et palpabilem se dominus demonstravit, ut ostenderet corpus suum esse post resurrectionem eiusdem naturae, quod fuerat corruptibile, et induerat incorruptionem, I Cor. XV, 53, et alterius gloriae: quia quod crassum et ignobile fuerat, surrexit in gloria et subtile per effectum spiritualis potentiae.

Sed addit et vide manus, quae pependerunt in cruce, et mitte in latus, lancea perforatum, et cognosce me illum eumdem esse qui pependit in cruce. Mystice autem per digitum discretio designatur, per manus opus nostrum. Monet ergo et digitum et manus in latus suum mittere, ut quidquid nobis est discretionis, et operis, in christi servitium expendamus: Gal. Ult., 14: mihi autem absit gloriari nisi in cruce domini nostri iesu christi.

Et petit promissi solutionem, dicens et noli esse incredulus, sed fidelis.

Apoc. II, 10: esto fidelis usque ad mortem.

Consequenter cum dicit respondit thomas etc., ponitur thomae confessio: ubi apparet quod statim factus est thomas bonus theologus, veram fidem confitendo: quia humanitatis christi, cum dicit dominus meus. Sic enim vocabant eum ante passionem; supra XIII, 13: vos vocatis me magister et domine. Item divinitatis: quia deus meus.

Ante enim non vocabant eum deum, nisi quando Petrus dixit Matth. XVI, 16: tu es christus filius dei vivi. I Io. Ult., 20: hic est verus deus, et vita aeterna; Ps. Xcvii, V. 28: deus meus, et confitebor tibi.

Tarditatem autem thomae dominus arguit dicens quia vidisti me, thoma, credidisti, et primo reprehendit eius tarditatem; secundo commendat aliorum ad credendum facilitatem, ibi beati qui non viderunt et crediderunt.

Dicit ergo quia vidisti me.

Ubi est una dubitatio, quia cum fides sit substantia sperandarum rerum, argumentum non apparentium, ut dicitur Hebr. XI, 1, quomodo hic dominus dicit quia vidisti me, credidisti? sed dicendum, quod aliud vidit, et aliud credidit. Vidit hominem et cicatrices, et ex hoc credidit divinitatem resurgentis.

Sed secunda dubitatio est, quia thomae petenti nisi videro et tetigero, deus utrumque exhibuit, scilicet tactum et visum; ergo debuit dicere, quia vidisti et tetigisti, credidisti.

Respondeo dicendum, secundum Augustinum, quod sensu visus utimur pro quolibet sensu. Dicimus enim: vide quomodo calet, quomodo sonat, quomodo sapit, quomodo redolet.

Dicit ergo: infer digitum tuum huc, et vide; non quod in digito sit visus, sed dicitur quasi: tange et experire; ita et hic quia vidisti me, idest quia expertus es etiam per tactum.

Vel dicendum, quod thomas videns vulnera et cicatrices confusus est in seipso, et antequam poneret digitum credidit, et dixit: dominus meus et deus meus. Sed tamen Gregorius dicit, quod tetigit, et ad visum confessus est.

Consequenter cum dicit beati qui non viderunt et crediderunt, commendat facilitatem aliorum ad credendum; et hoc specialiter ad nos pertinet. Utitur autem praeterito pro futuro propter certitudinem.

Sed contra hoc Lc. X, 23, dicitur: beati oculi qui viderunt quae vos videtis. Ergo magis beati qui viderunt quam qui non viderunt.

Respondeo, quod duplex est beatitudo. Una est rei, quae consistit in munere divino, de quo quanto alicui plus conceditur, tanto beatior est; et sic quantum ad hoc beati sunt oculi qui vident, quia hoc est munus gratiae.

Alia est beatitudo spei, quae consistit in merito; unde secundum hanc tanto quis est beatior, quanto potest plus mereri. Plus autem meretur qui credit et non vidit, quam qui videns credit.

Hic ponitur epilogus: et primo ponitur insufficientia huius Scripturae; secundo eius utilitas, ibi haec autem scripta sunt ut credatis etc..

Insufficientia quidem apparet, quia multa et alia fecit iesus signa et facta quae non sunt scripta in libro hoc. Iob XXVI, 14: ecce haec ex parte dicta sunt viarum eius: et cum vix parvam stillam sermonis eius audierimus, quis poterit tonitruum magnitudinis illius intueri? Eccli. XLIII, 36: multa sunt abscondita maiora his: pauca enim videmus eius. Sed secundum chrysostomum, hoc ideo dicit, quia pauciora miracula narrat ioannes quam alii evangelistae. Et ideo ne videretur ea negare, dicit hoc: et ideo specialiter subdit quae non sunt scripta in libro hoc.

Vel hoc refertur ad passionem et resurrectionem; quasi, multa ostensiva suae resurrectionis post resurrectionem fecit in conspectu discipulorum, quae non ostendit aliis. Act. X, V. 40: dedit eum manifestum fieri non omni populo, sed testibus praeordinatis a deo.

Ponitur et huius utilitas, quia effectus fidei, quia haec scripta sunt ut credatis quia iesus christus est filius dei, et ut credentes vitam habeatis in nomine eius. Ad hoc enim est tota Scriptura novi et veteris testamenti; Ps. XXXIX, 9: in capite libri scriptum est de me; supra V, 39: scrutamini Scripturas... Quoniam ipsae sunt quae testimonium perhibent de me. Item fructus vitae, quia ut credentes vitam habeatis, hic vitam iustitiae, quae habetur per fidem, Hab. II, 4: iustus autem meus ex fide vivit, et in futuro vitam speciei quae habetur per gloriam; et in nomine eius, scilicet christi. Act. IV, 12: non est aliud nomen sub caelo in quo oporteat nos salvos fieri.