Lectio 4

Postquam evangelista ostendit quomodo Iudaei caecum in veritate persistentem eiecerunt hic ostendit quomodo iesus eum recepit et instruxerit, et primo ponitur christi instructio; secundo caeci devotio, ibi at ille ait: credo, domine; tertio devotionis eius commendatio, ibi dixit ei iesus: in iudicium ego in hunc mundum veni.

Circa primum tria facit.

Primo proponit studium christi ad instruendum; secundo desiderium caeci ad credendum, ibi respondit ille, et dixit: quis est, domine? tertio fidei documentum ad perficiendum, ibi dixit ei iesus: et vidisti eum.

Studium autem christi ad instruendum describitur ex tribus. Primo ex diligenti consideratione eorum quae circa caecum agebantur. Sicut enim princeps diligenter considerat ea quae suus athleta patitur propter eum, ita et christus ea quae caecus patiebatur propter veritatem et sui confessionem, diligenter attendit. Et ideo dicit quod audivit iesus, idest diligenter attendit, quia Pharisaei eiecerunt eum foras, scilicet ex templo; Ier. XVIII, 19: attende, domine, ad me, et ad voces adversariorum meorum.

Secundo ex diligenti inquisitione; unde subdit et cum invenisset eum, dixit ei etc..

Illud enim inveniri dicitur quod diligenter quaeritur; Lc. XV, 8: quaerit diligenter donec inveniat. Ex quo videtur quod christus solum eum quaerat, quia in illo solo plus invenit de fide quam in omnibus aliis. Unde colligitur quod plus diligitur unus iustus a deo, quam decem millia peccatorum, Is. XIII, V. 12: pretiosior erit vir auro, et homo mundo obrizo. Et Gen. XVII, dominus pro decem iustis voluit servare sodomam.

Tertio ex seriosa interrogatione; unde dixit ei: tu credis in filium dei? iste caecus typum baptizandorum gerebat. Unde etiam consuetudo inolevit in ecclesia ut baptizandi interrogentur de fide; I Petr. III, 21: nos salvos facit baptisma, non carnis depositio sordium sed bonae conscientiae interrogatio in deum. Interrogans autem de fide non dicit, credis in christum? sed in filium dei: quia, ut Hilarius dicit, futurum erat ut aliqui christum confiterentur, quem tamen filium dei et deum negarent; quod postmodum Arius finxit. Unde per hoc error eius manifeste excluditur. Nam si christus non esset deus, non esset in eum credendum, cum solus deus sit obiectum fidei, quae in prima veritate quiescit. Unde et signanter dicit, in filium: nam bene possum credere alicui creaturae, puta Petro et Paulo; non tamen in Petrum, sed in deum solum sicut in obiectum. Unde patet quod filius dei non est creatura; Io. XIV, 1: creditis in deum, et in me credite.

Hic ponitur desiderium caeci ad credendum. Sciendum est autem circa hoc, quod caecus iste adhuc non viderat christum corporaliter: nam quando christus linivit oculos suos, et misit eum ad natatoria siloe, nondum viderat eum; et antequam ad eum reverteretur, postquam lavit et vidit, detentus fuit a Pharisaeis et Iudaeis. Licet autem corporaliter eum non vidisset, credebat tamen eum qui aperuit oculos suos, esse filium dei. Et ideo in verba desiderantis et valde inquirentis animae prorumpit, dicens quis est, domine? scilicet filius dei, qui aperuit mihi oculos, ut credam in eum? ex quo hic apparet, quod eum ex parte cognoscebat, et ex parte ignorabat. Nisi enim eum cognovisset, non tam constanter pro eo disputasset, et si non ignorasset, non utique dixisset quis est, domine? Is. XXVI, 9: anima mea desideravit te in nocte, scilicet ignorantiae.

Sed quia, ut dicitur Sap. VI, 14: praeoccupat eos qui se concupiscunt, scilicet sapientia, ideo caeco se concupiscenti demonstrat, cum dicit et vidisti eum, et qui loquitur tecum, ipse est: in quo ponitur documentum fidei, quo christus eum instruit. Et primo commemorat ei susceptum beneficium, dicens et vidisti eum, scilicet corporaliter, qui prius nullum videbas. Quasi dicat: ab ipso virtutem videndi accepisti; Lc. X, 23: beati oculi qui vident quae vos videtis; et Lc. II, 29: nunc dimittis servum tuum, domine...

Quia viderunt oculi mei salutare tuum. Secundo ponitur documentum, cum dicit et qui loquitur tecum, ipse est; Hebr. I, 2: novissime locutus est nobis in filio.

Ex his ergo verbis confutatur error Nestorii, qui dixit, aliud suppositum in christo filii dei, aliud filii hominis. Nam qui loquebatur, ex maria natus est, et hominis filius: et ipse idem qui loquitur est filius dei, ut dominus dicit. Non est ergo alius et alius, quamvis natura non sit eadem utriusque.

Consequenter cum dicit at ille ait, credo, domine, ponitur devotio fidei in caeco. Et primo fidem quam credit corde, confitetur ore, dicens credo, domine; rom.

C. X, 10: corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Secundo protestatur eam opere; unde procidens adoravit eum: per quod ostendit se credere eius divinam naturam, quia mundata conscientia cognoscit illum non solum filium hominis, quod exterius videbatur, sed filium dei, qui carnem susceperat: nam adoratio debetur soli deo; Deut. VI, 13: dominum deum tuum adorabis.

Consequenter cum dicit et dixit ei iesus etc. Commendatur caeci devotio, et primo ponitur devotionis caeci commendatio; secundo Iudaeorum murmuratio, ibi audierunt quidam ex Pharisaeis; tertio murmurantium confutatio, ibi dixit eis iesus: si caeci essetis, non haberetis peccatum.

Commendatur autem caecus ex fidei illuminatione; unde dicit in iudicium ego in hunc mundum veni.

Contra. Supra III, 17: non enim misit deus filium suum in mundum ut iudicet mundum etc..

Respondeo. Loquitur de iudicio condemnationis, de quo dicitur supra V, 29: qui mala egerunt, ibunt in resurrectionem iudicii, idest condemnationis; ad quod non misit deus filium suum in primo adventu, sed potius ad salvandum. Hic vero loquitur de iudicio discretionis, de quo dicitur in ps.

XLII, 1: iudica me, deus, et discerne causam meam etc.. Nam ad hoc venit ut discerneret bonos a malis: et hoc ostendunt verba sequentia, scilicet ut qui non vident, videant; et qui vident, caeci fiant. Nam secundum Augustinum, illi non vident qui reputant se videre, illi autem qui reputant se non videre, vident. Dicuntur autem homines caeci spiritualiter, inquantum habent peccata; sap.

C. II, 21: excaecavit eos malitia eorum. Ille ergo reputat se videntem, qui peccata sua non recognoscit; non videre autem se reputat qui recognoscit se peccatorem. Primum est proprium superborum; secundum est humilium.

Est ergo sensus: in iudicium veni ut non videntes videant, ut discernam humiles a superbis.

Dies enim erat inter lucem et tenebras discernens, ut scilicet, humiles, qui non vident, idest reputant se peccatores, videant, illuminati per fidem, et qui vident, idest superbi, caeci fiant, idest remaneant in tenebris.

Secundum chrysostomum, exponitur de iudicio condemnationis, ita tamen quod hoc quod dicit in iudicium ego in hunc mundum veni, non accipiatur causaliter, sed consecutive; quasi dicat: me veniente in mundum, consecutum est in quibusdam iudicium condemnationis, inquantum in aliquibus condemnationis causa magis crevit. Simile dicitur Lucae II, 34: ecce positus est in ruinam et in resurrectionem multorum: non quod ipse sit causa ruinae, sed quia ex adventu suo hoc consequitur. Et subditur ut qui non vident, scilicet gentiles, carentes lumine divinae notitiae, videant, idest, admittantur ad cognitionem dei; Is. IX, 2: populus qui ambulabat in tenebris, vidit lucem magnam, et qui vident, scilicet Iudaei, habentes dei cognitionem, Ps. Lxxv, 2: notus in Iudaea deus, caeci fiant, idest, ab ipsa dei cognitione excidant. Et hoc expresse tangit apostolus, Rom. IX, 30: gentes quae non sectabantur iustitiam, apprehenderunt iustitiam.

Hic ponitur murmur Iudaeorum: quia enim verba domini carnaliter intellexerunt, videntes caecum corporaliter illuminatum, et intelligentes quod dominus commendaret in ipso solum lumen faciei et non mentis, crediderunt similiter quod comminaretur eis corporalem caecitatem, et exprobraret, cum dixit caeci fiant et ideo dicit quod audierunt quidam ex Pharisaeis qui cum ipso erant, verba praedicta.

Ideo autem dicit qui cum ipso erant, ut ostendat eorum instabilitatem: quia quandoque cum ipso sunt propter aliqua miracula quae vident; sed tamen ab eo recedunt, cum aperitur eis veritas; Lc. VIII, 13: ad tempus credunt, et in tempore tentationis recedunt.

Et dixerunt ei: numquid et nos caeci sumus? scilicet corporaliter; quamvis spiritualiter caeci essent; Matth. XV, 14: sinite illos: caeci sunt et duces caecorum.

Hic ponitur Iudaeorum confutatio: ubi, secundum expositionem Augustini, manifestatur intentio praecedentium, ut scilicet ostendatur de qua caecitate loquitur dominus, quia de spirituali. Dicit ergo si caeci essetis, idest vos caecos reputaretis, recognoscentes per humilitatem peccatum vestrum, non haberetis peccatum: quia curreretis ad remedium. Peccatum enim remittitur per gratiam, quae non datur nisi humilibus; Iac. IV, 6: humilibus autem dat gratiam.

Nunc vero dicitis quia videmus; idest, superbe vos videre putantes, non recognoscitis vos peccatores. Peccatum vestrum manet, idest non remittitur; Iac. IV, 6: deus superbis resistit.

Secundum chrysostomum, exponitur de caecitate corporali, ut sit sensus si caeci essetis, corporaliter, non haberetis peccatum, de hoc quod caeci essetis: quia cum sit corporalis defectus, non habet rationem peccati.

Nunc vero quia dicitis, videmus, peccatum vestrum magis arguitur; quia videntes oculis corporalibus miracula quae ego facio, non creditis mihi; Is. VI, 10: excaeca cor populi huius.

Vel aliter, si caeci essetis, idest ignorantes iudiciorum dei et sacramentorum legis, non haberetis peccatum; supple: tantum. Quasi dicat: si ex ignorantia peccaretis, peccatum vestrum non esset adeo grave. Nunc vero quia dicitis, videmus, idest arrogatis vobis scientiam legis et cognitionem dei, et tamen peccatis, ideo peccatum vestrum manet, idest aggravatur; Lc. XII, 47: servus qui scit voluntatem domini sui, et non fecit secundum voluntatem eius, vapulabit multis.