Lectio 6

Supra dominus petiit pro discipulis perfectionis unitatem, hic petit pro eis visionis claritatem, et primo tangit personas pro quibus petit; secundo ponit petendi modum; tertio subdit quod petit.

Petit quidem pro sibi datis, unde dicit pater, quos dedisti mihi etc.. Sciendum est, quod illud dicitur alicui dari quod voluntati eius submittitur, ut scilicet faciat de eo quod vult. Voluntas autem christi duplex est, scilicet misericordiae et iustitiae: sed misericordiae quidem primo et per se est ipsius, quia miserationes eius super omnia opera eius, Ps. Cxliv, 9; et I Tim. II, 4: vult omnes homines salvos fieri, sed voluntas iustitiae punientis est eius non primo, sed praesupposito peccato: deus enim non delectatur in perditione hominum, Sap. I, 13; ez.

C. XVIII, 32: nolo mortem peccatoris, verum secundum se, sed tamen ex consequenti vult eam propter peccatum.

Sunt ergo omnes homines dati filio; supra dedisti ei potestatem omnis carnis, idest omnis hominis, ut scilicet faciat de eis suam voluntatem, vel misericordiae ad salvandum, vel iustitiae ad puniendum. Ipse enim est qui constitutus est a deo iudex vivorum et mortuorum: ut dicitur Act. X, 42.

Sed illi sunt sibi simpliciter dati qui ad hoc dati sunt ei, ut de eis faciat voluntatem misericordiae ad salvandum: unde de his dicit quos dedisti mihi, in tua scilicet praedestinatione ab aeterno; Is. VIII, 18: et hebr.

C. III, ecce ego, et pueri mei, quos dedit mihi dominus.

Modus autem petendi designatur cum dicit volo: quod potest designare auctoritatem, vel meritum. Auctoritatem quidem si intelligamus de voluntate eius inquantum est deus, quae est eadem cum voluntate patris: nam sua voluntate homines iustificat et salvat; Rom. IX, 18: cuius vult miseretur.

Meritum autem designat, si intelligamus de voluntate eius inquantum est homo, quae est meritoria salutis nostrae. Si enim voluntates iustorum, qui sunt membra christi habent meritum impetrandi: supra XV, 7: quodcumque volueritis petetis, et fiet vobis: multo magis hoc habet voluntas christi hominis, qui est caput sanctorum omnium.

Quid autem petat, subdit dicens ut ubi ego sum, et illi sint mecum, et primo petit coniunctionem membrorum ad caput; secundo demonstrationem claritatis suae ad membra, ibi ut videant claritatem meam.

Dicit ergo hic: volo, scilicet, ut ubi ego sum, et illi sint mecum: quod potest dupliciter intelligi. Uno modo ut referatur ad christum hominem. Nam christus, secundum quod homo, statim futurus et ascensurus in caelum erat; infra XX, 17: ascendo ad patrem meum et patrem vestrum. Et sic est sensus: volo, ut in caelo, ubi ego mox futurus sum, et illi, scilicet fideles, sint mecum, etiam loco; Matth. XXIV, 28: ubi fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae, idest sancti. Hoc enim promiserat Matth. V, 12 et Lc. VI, 23: gaudete et exultate, quoniam merces vestra copiosa est in caelis.

Sed dubitatur: quia cum nondum esset in caelo, debuisset dicere ubi ego ero non ubi ego sum etc..

Item, quia supra III, 13, dixit: nemo ascendit in caelum nisi qui de caelo descendit.

Responsio. Dicendum ad primum, quod christus qui loquebatur, et deus erat et homo, et ideo, licet secundum eius humanitatem non esset in caelo, erat tamen ibi secundum divinitatem, ut sic, in terra existens, esset in caelo; et ideo dicit ubi ego sum.

Ad secundum dicendum, quod id quod dicit supra (loc. Cit.) quod nemo descendit de caelo nisi filius hominis qui est in caelo, intelligitur quod est in caelo secundum divinitatem, et descendit humanam naturam assumendo, et ascendit secundum humanam naturam iam glorificatam. Et sic, dum nos cum illo, unum sumus iam facti. Unde solus venit, in se scilicet, descendendo de caelo, illuc etiam solus rediit in nobis ascendendo in caelum: secundum Gregorium XXVIII Moralium.

Dicit autem sum, praesenti utens pro futuro: vel quia statim illic futurus erat, vel ut referatur ad christum deum.

Sed secundum hoc, cum deus ubique sit, Ier. XXIII, 24: caelum et terram ego impleo: videtur sequi quod etiam sancti erunt ubique.

Ad quod dicendum, quod deus hoc modo se habet ad nos ut lux ad homines. Lux autem ubique diffunditur sole existente super terram. Et licet lux sit cum hominibus, non tamen omnes sunt in luce solis, sed tantum eam videntes. Sic ergo cum deus sit ubique, est cum omnibus qui sunt ubicumque; sed tamen non omnes sunt cum deo, nisi qui ei coniunguntur per fidem et dilectionem, et tandem coniungentur per perfectam fruitionem; Ps. Lxxii, 22: et ego semper tecum; I Thess. IV, 16: sic semper cum domino erimus.

Et sic est sensus ut ubi ego sum, scilicet in divinitate tua, quam habeo per naturam, et illi sint mecum, per participationem gratiae; supra I, 12: dedit eis potestatem filios dei fieri; I Io. IV, 16: qui manet in caritate in deo manet et deus in eo.

Demonstrationem autem suae claritatis ad membra subdit dicens ut videant claritatem, et primo ponit petitionem; secundo ostendit claritatis originem, ibi quam dedisti mihi; tertio assignat claritatis rationem, ibi quia dilexisti me etc..

Dicit ergo: volo ut non solum mecum sint, sed ut videant, scilicet visione beatificante, I Io. III, 2: cum apparuerit, similes ei erimus, et videbimus eum sicuti est, claritatem meam: quod potest intelligi de claritate eius secundum humanitatem, qua illustratus est in resurrectione; Phil. III, V. 21: reformabit corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae. Vel de claritate eius secundum divinitatem: est enim splendor gloriae, et figura paternae substantiae Hebr. I, 3 et Sap. VII, 26: candor est lucis aeternae. Et utramque claritatem sancti existentes in gloria videbunt. Nam de prima dicitur Is. XXXIII, 17: regem in decore suo videbunt. Sed hanc impii videbunt in iudicio tantum; Lc. XXI, 27: tunc videbunt filium hominis venientem cum potestate et maiestate.

Sed marcus dicit: venientem in gloria, idest in claritate. Sed visio huius claritatis subtrahetur eis post iudicium; Is. XXVI, 10, secundum aliam litteram: tollatur impius ne videat gloriam dei. Sed secundum claritatem videbunt sancti perpetuo; Ps. XXXV, 10: in lumine tuo, scilicet gratiae, videbimus lumen, scilicet gloriae, quam numquam videbunt mali; iob XXXVI, 32: in manibus, idest in superbis, abscondit lucem...

Annuntiat de ea amico suo, quod possessio eius sit.

Huius autem claritatis origo est a patre: unde dicit quam dedisti mihi. Gloriam scilicet corporis dedit ei in resurrectione, sed quia hoc factum erat in divina ordinatione, licet esset futurum in re, ideo dicit dedisti; Ps. VIII, 7: gloria et honore coronasti eum. Sed claritatem divinam dedit ei ab aeterno, quia filius est a patre ab aeterno, sicut splendor a luce.

Rationem autem claritatis datae ostendit dicens quia dilexisti me ante mundi constitutionem. Quod quidem si referatur ad christum hominem, sic ly quia denotat causam.

Sicut enim dilectio et aeterna praedestinatio est causa quod nos habeamus claritatem gratiae in praesenti, et gloriae in futuro, Eph. I, 4: elegit nos in ipso ante mundi constitutionem: sic etiam est causa claritatis christi secundum quod homo; Rom. I, 4: qui praedestinatus est filius dei in virtute. Et sic est sensus: dico, quod dedisti mihi claritatem: et huius causa est quia dilexisti me; et hoc ante mundi constitutionem, ut scilicet homo ille uniretur filio dei in persona; Ps. Lxiv, 5: beatus quem elegisti et assumpsisti: inhabitabit in atriis tuis.

Si vero referatur ad christum secundum quod est deus, sic ly quia denotat signum.

Non enim dedit quia dilexit: nam in datione, qua pater dedit filio, designatur aeterna eius generatio; in dilectione vero, si sumatur essentialiter, importatur voluntas divina: si vero notionaliter, designatur notio spiritus sancti. Sed pater natura dedit filio claritatem, non voluntate, quia genuit eum per naturam: nec ideo dedit filio quia spiravit spiritum sanctum.

Hic assignatur ratio exauditionis petitionis suae. Supra autem dominus admisit ad suam petitionem etiam fideles cum dixit non pro eis rogo tantum, sed pro his qui credituri sunt per eos et quosdam excludit, scilicet mundum et infideles; unde dixit: pro eis rogo, non pro mundo. Horum ergo rationem assignans, primo ponit defectum mundi; secundo profectum discipulorum, ibi ego autem te cognovi.

Sed nota, quod quando petiit eorum sanctificationem, vocavit patrem sanctum, unde dixit: pater sancte, hic vero petens retributionem, vocat eum iustum; ps.

C. VII, 12: deus iudex iustus. In quo excluditur error antiquorum ponentium alium esse deum iustum, scilicet deum veteris testamenti, et alium deum bonum, scilicet deum novi testamenti.

Defectus autem mundi quantum ad cognitionem dei est; unde dicit mundus, non reconciliatus, sed damnatus, non te cognovit; supra I, 10: mundus per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit.

Sed contra. Rom. I, 19: quod notum est dei, manifestum est in illis...p invisibilia enim dei per ea quae facta sunt, a creatura mundi intellecta conspiciuntur.

Responsio. Dicendum, quod duplex est cognitio: una speculativa, et alia affectiva: et neutra mundus deum cognovit perfecte. Licet enim aliqui gentilium deum quantum ad aliqua quae per rationem cognoscibilia erant, cognoverint; ipsum tamen secundum quod est pater filii unigeniti et consubstantialis, non cognoverunt: de qua cognitione loquitur dominus.

Et inde est quod apostolus dicit, quod notum est idest cognoscibile dei. Sed et si quid speculativa cognitione de deo cognoscebant, hoc erat cum admixtione multorum errorum, dum quidam subtraherent omnium rerum providentiam; quidam dicerent eum esse animam mundi; quidam simul cum eo multos alios deos colerent.

Unde dicuntur deum ignorare. Licet enim in compositis possit partim sciri et partim ignorari; in simplicibus tamen dum non attinguntur totaliter, ignorantur. Unde etsi in minimo aliqui errent circa dei cognitionem, dicuntur eum totaliter ignorare. Isti ergo non cognoscentes singularem dei excellentiam, ignorare dicuntur; Rom. I, 21: cum deum cognovissent, non sicut deum glorificaverunt, aut gratias egerunt; sed evanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum; Sap. XIII, 1: neque operibus attendentes agnoverunt quis esset artifex.

Similiter etiam mundus eum non cognovit cognitione affectiva, quia eum non diligit; I Thess. IV, 5: sicut et gentes quae ignorant deum. Dicit ergo mundus te non cognovit, sine errore, et ut patrem per dilectionem.

Profectus autem discipulorum designatur cum dicit ego autem te cognovi, et hi cognoverunt, et primo quantum ad cognitionem; secundo quantum ad cognitionis fructum, ibi ut dilectio qua dilexisti me, in ipsis sit, et ego in ipsis.

Circa profectum discipulorum in cognitione dei, tria facit.

Primo ponit radicem et fontem cognitionis dei; secundo ramos et rivulos ex hoc procedentes; tertio derivationem eorum a radice seu fonte.

Radix autem et fons cognitionis dei est verbum dei, scilicet christus; eccli.

C. I, 5: fons sapientiae verbum dei in excelsis.

Humana autem sapientia in dei cognitione consistit. Haec autem cognitio ad homines derivatur a verbo; quia inquantum homines participant verbum dei, intantum deum cognoscunt. Ideo dicit: ita mundus te non cognovit, ego autem, scilicet fons sapientiae, verbum tuum, cognovi te, cognitione comprehensionis aeterna; supra VIII, 55: si dixero quia nescio eum, ero similis vobis, mendax.

Ex hac autem cognitione verbi, quae est fons et radix, derivantur, sicut rivuli et rami, omnes cognitiones fidelium; et ideo dicit et hi cognoverunt quia tu me misisti: ut ly quia dicat rationem cognitionis, secundum Augustinum, ut sit sensus: ego cognovi te, per naturam, et hi cognoverunt te per gratiam. Et quare? quia tu me misisti: supple, ad hoc ut te cognoscerent; infra XVIII, 37: in hoc natus sum, et ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati; supra manifestavi nomen tuum hominibus.

Vel ly quia dicat rem cognitam, ut sit sensus: hi cognoverunt, et quid? hoc scilicet, quia tu me misisti, quia qui videt filium, videt patrem; supra XV, 9.

Sed hoc non a seipsis habuerunt, sed derivatum est eis a me, quia nemo novit patrem nisi filius, et cui voluerit filius revelare. Et ideo dicit notum feci eis nomen tuum, et notum faciam.

Et designat duplicem cognitionem, quam per eum habent fideles. Scilicet doctrinae; et quantum ad hanc dicit notum feci eis nomen tuum, exterius instruendo per verba; supra I, 18: deum nemo vidit unquam: unigenitus filius, qui est in sinu patris, ipse enarravit; Hebr. II, 3: quae cum initium accepisset enarrandi per dominum, ab eis qui audierunt, in nos confirmata est.

Alia cognitio est interior per spiritum sanctum; et quantum ad hanc dicit et notum faciam, dando scilicet eis spiritum sanctum; supra XVI, 13: cum autem venerit ille spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem.

Vel dicit notum feci eis nomen tuum, scilicet cognitione fidei, quia videmus nunc per speculum in aenigmate, et notum faciam, per speciem gloriae in patria, ubi videbimus facie ad faciem, I Cor. XIII, 12.

Fructus autem cognitionis huius est, ut dilectio, qua dilexisti me, in ipsis sit, et ego in ipsis. Quod potest exponi dupliciter.

Uno modo, et melius quia dictum est, quod pater diligit filium, ut ostenditur per claritatem quam dedit ei: consequens ergo est ut diligat omnes in quibus est filius, qui est in eis, inquantum habent veritatis cognitionem.

Et sic est sensus: ego faciam eis notum nomen tuum; et per hoc quod cognoscunt te, ego verbum tuum ero in eis; et per hoc quod in eis sum, dilectio, qua dilexisti me, in ipsis sit, idest, ad eos derivetur, et diligas eos sicut me dilexisti.

Vel aliter: ut dilectio qua dilexisti me, idest, sicut tu me dilexisti, ita ipsi participando spiritum sanctum, diligant: et per hoc ergo ero in ipsis sicut deus in templo, et ipsi in me, sicut membra in capite; I Io. IV, V. 16: qui manet in caritate, in deo manet, et deus in eo.