Lectio 1

Supra evangelista ostendit dignitatem verbi incarnati, et evidentiam eius multipliciter; hic consequenter incipit determinare de effectibus et operibus quibus manifestata est mundo divinitas verbi incarnati, et primo narrat ea quae christus fecit in mundo vivendo, ad manifestationem suae divinitatis; secundo quomodo christus suam divinitatem monstravit moriendo; et hoc a XII cap.

Et ultra.

Circa primum duo facit: primo enim ostendit christi divinitatem quantum ad dominium quod habuit supra naturam; secundo quantum ad effectus gratiae, et hoc in III cap. Ibi erat homo ex Pharisaeis Nicodemus nomine etc..

Dominium autem christi super naturam proponitur nobis per hoc quod naturam mutavit: quae quidem mutatio facta est a christo in signum primo discipulis ad confirmandum; secundo vero turbis ad credendum, ibi post hoc descendit capharnaum.

Mutatio autem naturae ad confirmandos discipulos in nuptiis facta est, in quibus convertit aquam in vinum; et hoc est quod dicit nuptiae factae sunt in cana Galilaeae: ubi primo describuntur nuptiae; secundo illi qui nuptiis interfuerunt, ibi erat autem mater iesu; tertio describitur ipsum miraculum patratum, ibi et deficiente vino etc..

Describit autem nuptias primo quidem quantum ad tempus; unde dicit et die tertia nuptiae factae sunt, scilicet postquam praedicta de vocatione discipulorum fecerat.

Postquam enim manifestatus fuerat testimonio ioannis, voluit etiam seipsum manifestare.

Secundo vero, quantum ad locum; unde dicit in cana Galilaeae. Galilaea namque provincia est, cana viculus quidam in ipsa provincia.

Quantum autem ad litteram pertinet, sciendum est, quod circa tempus praedicationis christi est duplex opinio. Quidam namque dicunt, quod a baptismate christi usque ad passionem eius, fuerint duo anni et dimidius. Et secundum hos, hoc quod hic legitur de nuptiis, eodem anno factum est quo christus baptizatus est. Sed his contrariatur sententia et consuetudo ecclesiae: nam in festo epiphaniae trium miraculorum commemoratio fit, scilicet adorationis magorum, quae fuit primo anno nativitatis dominicae; et baptismi christi, quo baptizatus est eodem die, revolutis triginta annis; et de nuptiis, quae sunt factae eodem die, revoluto anno.

Ex quo sequitur quod ad minus unus annus elapsus fuit a baptismo usque ad nuptias.

In quo quidem anno nil aliud legitur dominus fecisse nisi quod dicitur Matth. IV de ieiunio in deserto, et de tentatione a diabolo, et ea quae hic ioannes refert de testimonio baptistae et conversione discipulorum. A nuptiis autem coepit publice praedicare et miracula facere usque ad passionem, ita quod duobus annis cum dimidio publice praedicavit.

Mystice autem per nuptias intelligitur coniunctio christi et ecclesiae, quia, ut dicit apostolus Eph. V, 32, sacramentum hoc magnum est, dico autem in christo et in ecclesia.

Et illud quidem matrimonium initiatum fuit in utero virginali, quando deus pater filio humanam naturam univit in unitate personae, unde huius coniunctionis thalamus fuit uterus virginalis; Ps. XVIII, 6: in sole posuit tabernaculum suum. De istis nuptiis dicitur Matth. XXII, 2: simile est regnum caelorum homini regi, qui fecit nuptias filio suo, tunc scilicet quando deus pater humanam naturam verbo suo copulavit in utero virginali. Publicatum autem fuit, quando ecclesia sibi per fidem coniuncta est; Oseae II, 20: sponsabo te mihi in fide etc.. De istis nuptiis dicitur Apoc. XIX, 9: beati qui ad caenam nuptiarum agni vocati sunt. Consummatum autem erit, quando sponsa, idest ecclesia, introducetur in thalamum sponsi, in caelestem scilicet gloriam.

Nec vacat a mysterio quod die tertio nuptiae factae sunt. Primus namque dies est tempus legis naturae; secundus tempus legis scriptae; tertius vero dies tempus gratiae, in quo dominus incarnatus nuptias celebravit; Oseae VI, 3: vivificabit nos post duos dies: in die tertia suscitabit nos.

Locus autem congruit mysterio: cana enim interpretatur zelus; Galilaea vero transmigratio.

In zelo ergo transmigrationis hae nuptiae celebrantur, ut denuntiet eos maxime christi coniunctione dignos existere qui zelo piae devotionis ferventes transmigrant de statu culpae ad gratiam ecclesiae, Eccli. XXIV, 26: transite ad me, omnes qui concupiscitis me etc., et de morte ad vitam, idest de statu mortalitatis et miseriae, ad statum immortalitatis et gloriae; Apoc. XXI, 5: ecce nova facio omnia.

Consequenter cum dicit erat autem mater iesu ibi, describuntur personae invitatae: ubi agitur de tribus, scilicet de matre, de iesu, et de discipulis.

De matre quidem, cum dicit et erat mater iesu ibi. Quae quidem praemittitur, ut ostendatur quod iesus adhuc ignotus erat, et non vocatus ad nuptias sicut insignis persona, sed ex quadam familiaritate, tamquam notus, et unus aliorum: sicut enim vocaverunt matrem, ita et filium.

Vel forte prius invitatur mater, quia ambigebant de iesu, an invitatus venturus esset ad nuptias propter summam religiositatem, quam videbant in eo, et quia non viderunt eum se immiscuisse conviviis. Et ideo puto quod primo consuluerunt matrem, an iesus esset vocandus. Et ideo signanter dixit evangelista primo matrem adesse iam in nuptiis, et iesum postmodum fuisse vocatum.

Et hoc est quod sequitur vocatus est iesus. Voluit autem christus nuptiis interesse primo quidem ut daret nobis humilitatis exemplum: neque enim ad dignitatem suam respiciebat, sed quomodo dignatus est formam servi accipere, ita non dedignatus est ad nuptias venire servorum, ut dicit chrysostomus.

Et ideo Augustinus: erubescat homo esse superbus, quoniam factus est humilis deus. Nam inter cetera humilia quae fecit filius virginis, venit ad nuptias, qui eas, cum esset apud patrem, instituit in Paradiso.

Et de hoc exemplo dicitur, Matth. XI, V. 29: discite a me quia mitis sum et humilis corde.

Secundo vero, ut errorem quorumdam excluderet, qui nuptias damnant, quia, ut dicit beda si thoro immaculato, et nuptiis debita castitate celebratis, culpa inesset, nequaquam dominus ad has venire voluisset.

Quia ergo ad nuptias venit, insinuat quod sit damnabilis eorum perfidia qui nuptiis detrahunt.

I Cor. VII, 36: non peccat mulier, si nubat.

De discipulis vero agitur, cum dicit et discipuli eius.

Mystice autem in nuptiis spiritualibus est mater iesu, virgo scilicet beata, sicut nuptiarum consiliatrix, quia per eius intercessionem coniungitur christo per gratiam; Eccli. XXIV, 25: in me omnis spes vitae et virtutis. Christus autem, sicut verus animae sponsus, ut dicitur infra III, 29: qui habet sponsam, sponsus est. Discipuli vero ut paranymphi, quasi coniungentes ecclesiam christo, de quo uno dicebatur II Cor. XI, 2: despondi vos uni viro virginem castam exhibere christo.

Et quia in istis nuptiis materialibus aliquid de miraculo pertinet ad matrem, aliquid ad christum et aliquid ad discipulos, ideo consequenter cum dicit et deficiente vino etc. Ostendit quid pertineat ad matrem, quid ad christum et quid ad discipulos.

Ad matrem quidem pertinet miraculi procuratio; ad christum autem miraculi consummatio, et hoc ibi erant ibi lapideae hydriae sex etc.; ad discipulos vero miraculi contestatio, ibi hoc fecit initium signorum iesus.

Gessit ergo, quantum ad primum, mater christi, mediatricis personam; et ideo duo facit: primo enim interpellat ad filium; secundo erudit ministros, ibi et dicit mater eius ministris etc..

Circa primum quidem duo ponuntur.

Primo matris interpellatio; secundo filii responsio, ibi dixit ei iesus: quid mihi et tibi est, mulier? in matre autem interpellante, primo quidem nota pietatem et misericordiam.

Ad misericordiam enim pertinet ut quis defectum alterius reputet quasi suum: misericors enim dicitur, quasi miserum habens cor super miseria alterius; II Cor. XI, 29: quis infirmatur, et ego non infirmor? quia ergo virgo beata misericordia plena erat, defectus aliorum sublevare volebat; et ideo dicit deficiente vino, dicit mater iesu ad eum.

Secundo reverentiam eius ad christum: ex reverentia enim quam ad deum habemus, sufficit nobis ei tantum defectus nostros exponere, secundum illud Ps. XXXVII, 10: domine, ante te omne desiderium meum. Qualiter autem nobis deus subveniat, non est nostrum inquirere; quia, sicut dicitur Rom. VIII, V. 26, nam quid oremus, sicut oportet, nescimus.

Et ideo mater eius defectum aliorum simpliciter exposuit, dicens vinum non habent.

Tertio, virginis sollicitudinem et diligentiam: quia usque ad extremam necessitatem non distulit, sed deficiente vino, idest dum esset in deficiendo, iuxta illud quod dicitur in Ps. IX, 10 de deo: adiutor in opportunitatibus, in tribulatione.

Sed quaerit chrysostomus: quare ante non incitavit christum ad miracula? nam de virtute eius erat instructa per Angelum, et confirmata per multa quae viderat circa ipsum fieri, quae omnia conservabat, conferens in corde suo, ut dicitur Lc. II, 51.

Cuius ratio est, quia antea ut unus aliorum conversabatur: unde quia non viderat tempus opportunum, hoc facere distulit. Nunc vero post ioannis contestationem et post discipulorum conversionem, confidenter christum ad miracula facienda provocat, gerens in hoc figuram synagogae, quae est mater christi: nam familiare est Iudaeis miracula requirere; I Cor. I, 22: Iudaei signa petunt.

Dicit ergo ei vinum non habent.

Ubi sciendum est, quod ante incarnationem christi, triplex vinum deficiebat, scilicet iustitiae, sapientiae et caritatis, seu gratiae. Vinum enim mordicat, et quantum ad hoc iustitia dicitur vinum. Lc. X, 34, Samaritanus vinum et oleum apposuit vulneribus sauciati, idest cum dulcedine misericordiae severitatem iustitiae; Ps. LIX, 5: potasti nos vino compunctionis.

Vinum etiam laetificat cor, iuxta illud Ps. Ciii, 15, vinum laetificat cor hominis, et quantum ad hoc dicitur vinum sapientia, cuius meditatio maxime laetificat; Sap. VIII, 16: non habet amaritudinem convictus illius. Vinum similiter inebriat, Cant. V, V. 1: bibite, amici, et inebriamini, carissimi, et secundum hoc caritas dicitur vinum, cant.

C. V, 1, bibi vinum meum cum lacte meo.

Et dicitur caritas etiam vinum ratione fervoris; Zach. IX, 17: vinum germinans virgines.

Et quidem iustitiae vinum deficiebat in veteri lege; in qua iustitia imperfecta erat. Sed christus eam perfecit; Matth. V, 20: nisi abundaverit iustitia vestra plusquam Scribarum et Pharisaeorum, non intrabitis in regnum caelorum.

Deficiebat etiam vinum sapientiae, quae erat occulta et figuralis, quia, ut dicitur I Cor. X, 11, omnia in figura contingebant illis. Sed christus eam manifestavit; matth.

C. VII, 29: erat enim docens eos, sicut potestatem habens. Sed et vinum caritatis deficiebat ibi: quia acceperant spiritum servitutis tantum in timore. Sed christus aquam timoris convertit in vinum caritatis, quando dedit spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus, abba pater, ut dicitur Rom. VIII, 15, et quando caritas dei diffusa est in cordibus nostris, ut dicitur Rom. V, 5.

Consequenter cum dicit dixit ei iesus etc. Ponitur responsio christi: ex qua quidem responsione triplicis haeresis occasio sumpta est.

Manichaei namque dicunt christum non habuisse verum corpus, sed phantasticum.

Valentinus asserit christum attulisse corpus caeleste, dicens quod, quantum ad corpus, christus nihil pertinet ad virginem. Et huius erroris fulcimentum sumit per hoc quod dicit ei iesus. Quid mihi et tibi est, mulier? quasi dicat: nihil a te suscepi.

Sed hoc est contra auctoritatem sacrae Scripturae: dicit enim apostolus, Gal. IV, 4: misit deus filium suum, factum ex muliere: non enim posset dici ex ea factus, nisi ex ea aliquid sumpsisset. Arguit praeterea contra eos Augustinus, dicens: quomodo scis, quod dominus dixit quid mihi et tibi? respondes, quia ioannes evangelista hoc narrat. Sed ipse etiam evangelista dicit de virgine quod erat mater eius. Si ergo credis evangelistae in eo quod narrat iesum dixisse matri: quid mihi et tibi est, mulier? credas etiam in hoc ei quod dicit: et erat mater iesu ibi.

Ebion autem dicens ex virili semine christum conceptum, et Elvidius, qui dicit quod virgo post partum non permansit virgo, sumpserunt erroris fulcimentum ex hoc quod dicit mulier, quod videtur corruptionem importare.

Sed hoc est falsum, quia mulier in sacra Scriptura quandoque importat solum sexum femineum, secundum illud Gal. IV, 4: factum ex muliere etc.. Et hoc patet etiam per hoc quod Adam ad deum loquens de eva, dixit: mulier quam dedisti mihi sociam, dedit mihi de ligno, et comedi, Gen. III, 12.

Constat enim tunc evam adhuc virginem fuisse, cum adhuc esset in Paradiso, ubi non cognoverat eam. Unde hoc quod hic dicitur mulier, non importat corruptionem, sed determinat sexum.

Sumpserunt etiam Priscillianistae erroris occasionem ex hoc quod dixit nondum venit hora mea, dicentes, omnia ex fato accidere, et facta hominum certis horis esse subiecta, et etiam christi: unde propter hoc dixit nondum venit hora mea.

Sed hoc est falsum de quolibet homine.

Cum enim homo liberam electionem habeat, libera autem electio competat ei ex hoc quod rationem et voluntatem habet, quae quidem sunt immaterialia: manifestum est quod homo quantum ad electionem nulli corpori subiicitur, sed potius dominatur. Immaterialia enim nobiliora sunt materialibus, et ideo dicit philosophus, quod sapiens dominatur astris. Praeterea, hoc multo minus locum habet in christo, qui est dominus et conditor siderum. Unde per hoc quod dixit nondum venit hora mea, intelligitur hora passionis, sibi, non ex necessitate, sed secundum divinam providentiam determinata. Contra eos etiam est quod dicitur Eccli. XXXIII, 7: quare dies diem superat? respondet: a domini scientia separati sunt; idest, divina providentia distincti sunt adinvicem, non a casu.

His ergo exclusis, investigemus huius dominicae responsionis causam. Quid mihi et tibi est, mulier? et quidem, secundum Augustinum, in ipso sunt duae naturae, divina scilicet et humana; et quamvis idem christus sit in utraque natura, ea tamen quae conveniunt ei secundum humanam naturam, distincta sunt ab his quae conveniunt ei secundum divinam. Miracula autem facere competit ei secundum divinam naturam, quam accepit a patre; pati vero secundum humanam, quam accepit a matre. Et ideo matri exigenti miraculum, respondit dicens quid mihi et tibi est, mulier? ac si dicat: illud quod in me facit miracula, non accepi a te, sed illud unde patior; idest secundum quod competit mihi pati, scilicet humanam naturam, a te accepi; et ideo tunc te cognoscam, cum ipsa infirmitas pendebit in cruce.

Et ideo subdit nondum venit hora mea; quasi dicat: cum venerit hora passionis, ibi te matrem recognoscam. Unde et in cruce pendens matrem discipulo commendavit.

Secundum chrysostomum vero, aliter exponitur.

Dicitur enim quod beata virgo fervens zelo honoris filii, voluit quod statim antequam opportunum esset, christus miracula faceret; et ideo christus, matre haud dubio sapientior, eam repressit. Noluit enim prius facere miraculum, quam sciretur defectus: quia ex hoc fuisset minus notum et minus credibile, et ideo dicit quid mihi et tibi est, mulier? quasi dicat. Quid me molestas? nondum venit hora mea; idest, nondum cognitus sum his qui adsunt. Sed neque defectum vini sentiunt; sine primo hoc sentire, quia cum necessitatem cognoverint, maius reputabunt beneficium quod recipient.

Quamvis autem mater repulsa sit, tamen de filii misericordia non diffidit; ideo consequenter monet ministros, dicens quodcumque dixerit vobis, facite, in quo quidem consistit totius iustitiae perfectio. Perfecta namque iustitia est christo in omnibus obedire; Ex. XXIX, 35: omnia quae praecepit nobis dominus faciemus.

Hoc autem verbum omnia quaecumque dixerit vobis facite, non convenit dici nisi de solo deo, homo enim aliquando potest errare.

Unde in talibus quae sunt contra deum, hominibus obedire non tenemur; Act. V, 29: oportet obedire deo magis quam hominibus.

Deo autem, qui non errat nec falli potest, in omnibus obedire debemus.

Consequenter cum dicit erant autem ibi lapideae hydriae, ponitur consummatio miraculi per christum: circa quod primo describuntur vasa in quibus miraculum patratum est; secundo designatur materia miraculi, ibi dixit eis iesus: implete hydrias aqua; tertio insinuatur miraculi demonstratio et approbatio, ibi dixit eis iesus: haurite nunc.

Vasa autem in quibus miraculum patratum est, ponuntur sex; et est quod dicit erant autem ibi lapideae hydriae sex.

Ubi sciendum est, quod sicut Mc. VII, 2 ss., dicitur, Iudaei observabant multas ablutiones corporales, et baptismata calicum et vasorum: unde quia erant in palaestina, in qua est defectus aquarum, habebant vasa in quibus servabatur aqua purissima, qua se, et vasa crebro lavarent. Et ideo dicit, quod erant ibi sex lapideae hydriae, idest vasa ad conservandum aquam, ab hydros, quod est aqua, posita secundum purificationem Iudaeorum, idest ad usum purificationis, capientes singulae metretas, idest mensuras, binas, vel ternas: metros enim Graece, mensura Latine dicitur.

Et, ut dicit chrysostomus, vasa ista deferuntur ad tollendam miraculi suspicionem: tum propter eorum puritatem, ne posset aliquis suspicari quod aqua saporem vini sumpsisset ex faecibus vini prius in eis repositi, nam vasa illa erant secundum purificationem, et ideo purissima oportebat ea esse; tum etiam propter vasorum quantitatem, ut evidenter pateat quod aqua tot vasorum in vinum mutari non potuisset, nisi virtute divina.

Mystice vero per sex hydrias significantur sex aetates veteris testamenti, in quibus erant corda hominum receptiva Scripturarum dei parata, et proposita in exemplum vivendi, ut dicit Glossa.

Hoc vero quod dicit metretas, secundum Augustinum, refertur ad trinitatem personarum.

Et dicuntur binae, vel ternae, quia quandoque in sacra Scriptura tres personae distinctim ponuntur, secundum illud Matth. Ult., 19: baptizantes eos in nomine patris, et filii, et spiritus sancti, quandoque vero duo tantum, scilicet pater et filius, in quibus intelligitur persona spiritus sancti, qui est connexio amborum, secundum illud infra XIV, 23: si quis sermonem meum servabit, pater meus diliget eum, et ad eum veniemus. Vel binas propter duas conditiones hominum, Iudaeorum scilicet, et gentilium, ex quibus propagata est ecclesia.

Vel ternas propter tres filios Noe, ex quibus propagatum est humanum genus post diluvium.

Consequenter cum dicit dixit eis iesus: implete hydrias aqua, agitur de miraculi materia.

Sed circa hoc insurgit quaestio quare non ex nihilo, sed ex materia praeiacente hoc miraculum factum est: ad quod triplex ratio assignatur.

Una est secundum chrysostomum, et litteralis, quia ex nihilo aliquid facere, maius est et mirabilius, quam facere aliquid ex subiecta materia; sed non est ita evidens et credibile multis. Et ideo volens magis credibile esse quod fiebat, ex aqua fecit vinum, capacitati hominum condescendens.

Alia ratio est, ad confutandum perversa dogmata. Quidam namque sunt (ut Marcionistae et Manichaei) qui dixerunt alium esse conditorem mundi, quam deum, et omnia visibilia ab illo, idest diabolo, condita esse. Et ideo dominus plura miracula etiam ex substantiis creatis, et visibilibus fecit, ut ostendat ipsas substantias bonas esse, et a deo creatas.

Tertia ratio est mystica. Ideo enim noluit ex nihilo vinum facere, sed ex aqua vinum fecit, ut ostenderet se non omnino novam doctrinam condere et veterem reprobare, sed adimplere; ut dicitur Matth. V, 17: non veni solvere legem, sed adimplere: dum quod figurabat vetus lex, et promittebat, christus exhibuit, et aperuit; Lc. Ult., 45: aperuit illis sensum ut intelligerent Scripturas.

Voluit autem per ministros hydrias impleri aqua, ut eos, eius quod fiebat, testes haberet: unde infra dicitur: ministri autem sciebant etc..

Consequenter cum dicit et dixit eis iesus etc. Ponitur miraculi publicatio.

Statim enim quod hydriae impletae sunt, aqua in vinum conversa est; et ideo statim dominus miraculum publicat, dicens haurite nunc, et ferte architriclino, ubi primo ponitur mandatum christi examinatorem eligentis; secundo sententiam architriclini degustantis, ibi ut autem gustavit architriclinus etc..

Dixit ergo eis, scilicet ministris, haurite nunc, scilicet vinum de hydriis, et ferte architriclino.

Ubi sciendum est, quod triclinium est locus ubi sunt tres ordines mensarum, et dicitur triclinium a triplici ordine lectorum: cline enim in Graeco lectum significat. Nam antiqui in lectis accumbentes consueverant comedere, ut maximus valerius narrat. Et ideo dicunt in Scripturis accumbere et recumbere.

Architriclinus ergo dicitur primus et princeps inter convivas.

Vel aliter, secundum chrysostomum, architriclinus erat qui erat ordinator et dispensator totius convivii. Quia vero sollicitus nondum aliquid gustaverat, voluit dominus quod ipse iudicaret de eo quod factum erat, et non convivae, ne aliquis posset miraculo detrahere, dicens eos ebrios esse, et eorum sensus per comestionem corruptos, ita quod non possent discernere, an vinum esset, vel aqua. Sed, secundum Augustinum, architriclinus erat maior inter discumbentes, ut dictum est; et ideo, ut eius sententia acceptabilior fieret, voluit in eo quod factum erat habere sententiam praesidentis.

Mystice autem, qui hauriunt aquam sunt praedicatores; Is. XII, 3: haurietis aquas in gaudio de fontibus salvatoris. Architriclinus autem est aliquis legisperitus, puta Nicodemus, Gamaliel et Paulus. Dum ergo talibus verbum evangelii committitur, quod latebat in littera legis, quasi vinum de aqua factum architriclino propinatur: qui hoc degustans approbat fidem christi.

Consequenter cum dicit ut autem gustavit architriclinus, ponitur examinantis iudicium: ubi primo inquirit veritatem facti; secundo profert sententiam, dicens omnis homo primum bonum vinum ponit.

Dicit ergo ut autem gustavit architriclinus aquam vinum factam, et non sciebat unde esset, quia ignorabat aquam vinum factam miraculo per christum, ministri autem sciebant cuius ratio est, quia hauserant aquam; vocat sponsum architriclinus, ut veritatem inquirat, et de vino sententiam proferat; unde subdit omnis homo primum bonum vinum ponit etc..

Ubi, secundum chrysostomum, hoc considerandum est in miraculis christi, quod omnia perfectissima fuerunt; unde et socrui Petri perfectissimam sanitatem restituit, ut statim surgens ministraret, ut dicitur Mc. I, 30 et mt.

C. IX, 6. Paralyticum etiam ita perfecte sanitati restituit quod statim surgens, et sublato lecto iret in domum suam, ut dicitur infra V, 9.

Hoc etiam in isto miraculo apparet: quia non qualecumque vinum de aqua fecit, sed optimum quod poterat esse. Et ideo dicit architriclinus omnis homo primum bonum vinum ponit, et cum inebriati fuerint, tunc id quod deterius est, quia minus bibunt, et quia vinum bonum in quantitate sumptum, cum quantitate cibi magis gravat; quasi dicat: unde est tale vinum, quod tu servasti usque adhuc? contra consuetudinem scilicet faciens.

Competit autem mysterio. Nam aliquis dicitur mystice primo bonum vinum ponere, qui alios decipere intendens, errorem quem intendit non proponit primo, sed quae alliciant auditores, ut postquam inebriati et allecti fuerint ad consensum suae intentionis, perfidiam manifestet; et de isto vino dicitur Prov. XXIII, 31: ingreditur blande, et in novissimo mordebit sicut coluber. Dicitur autem aliquis primo bonum vinum ponere, qui a principio suae conversionis sancte et spiritualiter vivere incipiens, tandem in vitam carnalem degenerat; Gal. III, 3: sic stulti facti estis, ut cum spiritu coeperitis, nunc carne consummemini? christus vero non primo vinum bonum ponit: quia a principio amara et dura proponit; Mt. VII, 14: arcta est via quae ducit ad vitam. Sed quanto plus homo in eius fide et doctrina procedit, tanto plus dulcoratur, et maiorem suavitatem sentit; Prov. IV, 11: ducam te per semitam aequitatis, quam cum ingressus fueris non arctabuntur gressus tui.

Item in mundo isto amaritudines et tribulationes patiuntur omnes qui pie volunt vivere in christo; infra XVI, 20: amen, amen dico vobis, quia plorabitis et flebitis vos etc.. Sed in futuro delectationes et gaudia suscipient; unde et sequitur: tristitia vestra vertetur in gaudium. Rom. VIII, 18: existimo quod non sunt condignae passiones huius temporis ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis.

Consequenter cum dicit hoc fecit initium signorum iesus, ponitur miraculi contestatio per discipulos facta. Ex quo habetur quod falsa est historia de infantia salvatoris, in qua recitantur multa miracula facta a christo adhuc puero existente; si enim hoc verum esset, non utique evangelista diceret hoc fecit initium signorum iesus. Et ratio quare non in pueritia miracula fecit, assignata est supra, ne ea scilicet homines phantastica reputarent: ergo hac de causa hoc miraculum, scilicet de aqua vinum, fecit in cana Galilaeae iesus, quod est initium signorum, quae fecit iesus postea. Et manifestavit gloriam suam, idest potentiam qua gloriosus est; ps.

C. XXIII, 10: dominus virtutum ipse est rex gloriae.

Et crediderunt in eum discipuli eius.

Sed quomodo crediderunt? iam enim discipuli erant, et ante crediderant.

Sed dicendum est, quod aliquid dicitur esse aliquando non secundum quod nunc est, sed secundum quod futurum est; sicut dicitur quod Paulus apostolus natus est tharso ciliciae: non quod ibi sit natus apostolus, sed quod futurus apostolus, ibi natus fuit; ita dicitur hic et crediderunt in eum discipuli eius, scilicet qui erant discipuli eius.

Vel dicendum, quod ante crediderunt ei sicut bono viro, iusta et recta praedicanti; sed modo crediderunt in eum tamquam in deum etc..