Lectio 7

Posito loco miraculi, consequenter agitur de ipso miraculo; et ponuntur tria, scilicet persona infirmans, persona interpellans et persona sanans.

Persona infirmans est filius reguli, persona interpellans est pater eius, sed persona sanans est christus.

Circa personam infirmam primo ponitur eius conditio, quia filius reguli; secundo locus infirmitatis, quia capharnaum; tertio conditio morbi, quia febris.

Quantum ad primum dicit erat quidam regulus, cuius filius infirmabatur. Dicitur autem regulus multipliciter. Uno modo qui praeest parvo regno; et hoc modo non accipitur hic: quia tunc temporis nullus erat rex in Iudaea; infra XIX, 15: non habemus regem nisi caesarem. Alio modo, secundum chrysostomum, aliquis de stirpe regia: nec hoc modo accipitur. Sed tertio modo regulus dicitur aliquis officialis regis; et isto modo accipitur hic regulus.

Unde, secundum quod chrysostomus dicit, quidam eumdem ipsum aestimant centurionem, de quo habetur Matth. VIII, 5. Sed hoc non est verum: nam quantum ad quatuor differunt. Primo quidem quantum ad genus infirmitatis: nam ille centurionis erat paralyticus, unde dicebat puer meus iacet paralyticus in domo. Filius autem reguli erat febricitans; unde dicit: heri hora septima reliquit eum febris. Secundo quantum ad personam infirmatam, quia ille erat servus: unde dicit puer meus, iste vero erat filius: unde dicit cuius filius. Tertio quantum ad petitionem: nam centurio christum volentem ad domum suam ire, rogabat remanere, dicens: domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum, sed tantum dic verbo, et sanabitur puer meus. Regulus vero eum rogabat descendere in domum suam, dicens: domine, descende prius quam moriatur.

Quarto quantum ad locum: quia illud fuit in capharnaum; istud vero in cana Galilaeae.

Ergo iste regulus non est idem quod centurio; sed erat quidam de familia Herodis tetrarchae, sive nuntius, sive officialis imperatoris.

Allegorice autem regulus iste, Abraham, vel aliquis ex patribus veteris testamenti dicitur, ex eo quod adhaeret magno regi per fidem, scilicet christo; de quo dicitur in Ps. II, 6: ego autem constitutus sum rex ab eo. Huic autem Abraham adhaesit, secundum illud infra VIII, 56: Abraham pater vester exultavit ut videret diem meum. Filius eius est populus Iudaeorum, infra VIII, 33: semen Abrahae sumus, et nemini servivimus unquam, qui infirmatur pravis voluptatibus et dogmatibus, sed in capharnaum, idest in abundantia, quae fuit Iudaeis causa recedendi a deo; secundum illud Deut. XXXII, 15: incrassatus est dilectus, et recalcitravit; et sequitur: dereliquit deum factorem suum, et recessit a deo salutari suo.

Moraliter vero in regno animae rex est ipsa ratio, secundum illud Prov. XX, 8: rex qui sedet in solio suo.

Quare dicitur rex? quia totum corpus hominis per eam regitur, et affectus hominis ab ea dirigitur et informatur, nec non et aliae vires animae eam sequuntur. Sed quandoque dicitur regulus, quando scilicet diminuitur in cognitione, qua obscurata, sequitur inordinatas passiones, et non resistit eis, secundum illud Eph. IV, 17: ambulant in vanitate sensus sui, tenebris obscuratum habentes intellectum.

Et ideo filius eius, idest affectus, infirmatur, idest deviat a bono, et declinat ad malum. Si enim ratio fuisset rex, idest fortis, filius eius non infirmaretur; sed quia regulus est, ideo filius eius infirmatur. Et hoc capharnaum; quia abundantia temporalium est causa spiritualis infirmitatis; Ez. XVI, 49: haec fuit iniquitas sororis tuae sodomae, abundantia, saturitas panis, et otium ipsius et filiarum eius.

Consequenter cum dicit hic cum audisset etc., ponitur persona interpellans, et primo ponitur motivum ad interpellandum; secundo ipsa interpellatio; et tertio necessitas interpellandi.

Motivum ad interpellandum fuit adventus christi; unde dicit hic, scilicet regulus, cum audisset quod iesus adveniret a Iudaea in Galilaeam, abiit ad eum. Nam quamdiu adventus christi differebatur, spes hominum invalidior erat de sanatione a peccatis; sed cum auditur adventus christi appropinquare, spes sanitatis confortatur in nobis; et tunc imus ad eum: nam ad hoc ipse venit in mundum, ut peccatores salvos faceret; Lc. XIX, 10: venit filius hominis quaerere et salvum facere quod perierat.

Sed, sicut dicit Eccli. XVIII, 23, ante orationem animam parare debemus, quod fit occurrendo deo per desiderium: et hoc fecit iste; unde dicitur quod abiit ad eum. Amos c. IV, 12: praeparare in occursum dei tui Israel.

Petitio autem fit de sanatione filii sui; unde dicit rogabat eum ut descenderet, scilicet per misericordiam; Is. Lxiv, 1: utinam dirumperes caelos, et descenderes; et sanaret filium eius. Sic et nos debemus rogare ut sanemur a peccatis, secundum illud Ps. XL, V. 5: sana animam meam, quia peccavi tibi.

Nam nullus per se potest ad statum iustitiae redire, nisi a deo sanetur, secundum illud iob VI, 13: non est auxilium mihi ex me. Sic et patres veteris testamenti rogabant pro populo Israel. Unde de uno eorum dicitur II Mac. Ult. 14: hic est fratrum amator, quia multum orat pro sancta civitate et pro populo Israel, ieremias propheta dei.

Sed necessitas interpellandi est urgens, incipiebat enim mori.

Quando enim homo tentatur, incipit infirmari; sed quando tentatio praevalet ita ut inclinet ad consensum, est prope mortem, sed quando iam consentit, incipit mori. Cum ergo consummat peccatum, moritur, quia, ut dicitur Iac. I, 15: peccatum cum consummatum fuerit, generat mortem. De qua dicitur in ps.

C. XXXIII, 22: mors peccatorum pessima, quia hic incipit, et in futuro absque fine terminatur.

Consequenter cum dicit: dixit ergo iesus ad eum, agitur de petitione sanitatis, quae fit per christum, et primo ponitur reprehensio domini; secundo petitio reguli; tertio impetratio petitionis.

Reprehendit autem eum dominus de infidelitate; unde dicit ad eum nisi signa et prodigia videritis, non creditis.

Sed hoc habet quaestionem. Primo quidem videtur inconvenienter dictum de regulo nisi signa et prodigia videritis, non creditis: nisi enim eum salvatorem credidisset, non petivisset ab eo sanitatem.

Ad quod dicendum est, quod regulus iste adhuc non credebat perfecte: erat enim in eo duplex defectus fidei. Unus, quia licet crederet christum esse verum hominem, non tamen credebat eum habere virtutem divinam; alias credidisset eum absentem posse sanare, cum deus ubique sit praesens, secundum illud Ier. XXIII, 24: caelum et terram ego impleo.

Et sic non rogasset eum quod descenderet in domum suam, sed quod mandaret tantum.

Secundus defectus fuit, quia, secundum chrysostomum, dubitabat utrum christus sanare posset filium suum: nam si pro certo hoc credidisset, non expectasset adventum christi ad terram suam, sed ipse potius ivisset in Iudaeam. Sed modo quasi desperatus de salute filii, nolens negligere quidquid circa hoc facere posset, abiit ad eum more parentum, qui desperantes de salute filiorum, etiam imperitos medicos consulunt.

Secundo vero, quia non videtur reprehendendus de hoc quod signa quaerebat: nam fides per signa probatur.

Et ad hoc dicendum est quod aliter trahuntur ad fidem christi infideles; et aliter fideles.

Infideles non possunt trahi nec adduci auctoritate sacrae Scripturae, quia ei non credunt; nec per rationem naturalem quia fides est supra rationem; et ideo ducendi sunt per miracula; I Cor. XIV, 22: signa data sunt infidelibus, non fidelibus. Fideles autem ducendi sunt et dirigendi in fidem auctoritate Scripturae, cui acquiescere tenentur. In hoc ergo regulus redarguitur: quia cum esset nutritus inter Iudaeos, et de lege instructus, non per Scripturae auctoritatem, sed per signa credere volebat. Et ideo dominus eum reprehendens dicit nisi signa et prodigia, idest miracula quae sunt aliquando signa, inquantum sunt demonstrativa dominicae veritatis: prodigia vero, vel quia certissime indicent, ut sic dicatur prodigium, quasi porrodicium; vel quia aliquid futurum protendit, ut sic dicatur prodigium, quasi procul ostendens aliquem effectum futurum.

Consequenter ponitur instantia reguli: non enim ad reprehensionem domini desistit, sed cum instantia dicit ad eum domine, descende priusquam moriatur filius meus; Lc. XVIII, 1: oportet semper orare, et non deficere.

Ostenditur in hoc profectus fidei eius quantum ad aliquid, quia scilicet vocat eum dominum: licet non totaliter in fide profecerit, adhuc enim corporalem praesentiam christi ad salutem filii sui necessariam credens, rogabat eum ut descenderet.

Sed quia oratio perseverans impetrat, ideo quod petit, conceditur ei a domino; unde dicit ei iesus: vade, filius tuus vivit. Ubi primo ponitur Annuntiatio sanitatis per christum, qui eam fecit; secundo ponuntur personae, quae eam factam viderunt, ibi iam autem eo descendente etc..

Circa primum duo ponuntur: mandatum domini et obedientia reguli, ibi credidit homo sermoni quem dixit ei iesus.

Circa primum dominus duo facit.

Primo quidem praecipit; secundo vero annuntiat.

Praecipit autem ut vadat: unde dicit vade; idest dispone te praeparando ad gratiam per motum liberi arbitrii in deum; Is. XLV, 22: convertimini ad me, et salvi eritis. Et per motum liberi arbitrii in peccatum. Nam in iustificatione impii quatuor exiguntur, specialiter in adultis; scilicet infusio gratiae et remissio culpae, motus liberi arbitrii in deum, qui est fides, et in peccatum, qui est contritio.

Annuntiat autem salutem filii, quam petierat, dicens filius tuus vivit.

Sed quaeritur cur christus rogatus a regulo ut descenderet in domum suam, corporaliter ire recusat, ad servum vero centurionis corporaliter ire pollicetur? huius autem duplex ratio assignatur. Una secundum Gregorium, ut in hoc superbiam nostram retundat, qui magnis hominibus nos ad serviendum offerimus, parvis autem servire recusamus: cum ipse, qui est dominus omnium, ad servum centurionis se iturum obtulit, ire vero ad filium reguli recusavit; eccli.

C. IV, 7: congregationi pauperum affabilem te facito.

Alia ratio, secundum chrysostomum, quia centurio iam confirmatus erat in fide christi, credens quod etiam absens salvare posset; et ideo ad fidem et devotionem eius ostendendam dominus ire promisit. Iste vero adhuc imperfectus erat, nondum noverat manifeste quod absens curare poterat: et ideo non accedit, ut eum imperfectionem suam cognoscere faciat.

Obedientia reguli ponitur quantum ad duo. Primo quia annuntianti credidit; unde dicit credidit homo sermoni quem dixit iesus, scilicet, filius tuus vivit. Secundo vero, quia mandato obedivit; unde dicit et ibat, proficiendo in fide, licet adhuc neque integre neque sane, ut Origenes dicit. In quo signatur, quod ex fide iustificari oportet; Rom. V, 1: iustificati ex fide, pacem habeamus ad deum nostrum iesum christum.

Oportet nos proficiendo ire: quia qui stat, exponit se periculo ut vitam gratiae conservare non possit; in via enim dei non proficere, deficere est.

Annuntiatio autem sanitatis facta per servos ponitur consequenter, cum dicit iam autem eo descendente, servi occurrerunt ei etc.. Et primo ponitur denuntiatio salutis; secundo fit inquisitio de tempore sanationis, ibi interrogabat autem horam ab eis.

Dicit ergo iam autem eo descendente, a cana Galilaeae in domum suam, servi occurrerunt ei: ex quo patet quod regulus iste dives erat, habens multos servos; et annuntiaverunt, dicentes, quia filius tuus vivit: et hoc ideo quia credebant christum personaliter accedere, cuius praesentia iam curato filio superflua videbatur.

Mystice autem servi reguli, scilicet rationis, sunt opera hominis, quia homo est dominus suorum actuum, et affectus sensitivae partis, quia obediunt rationi imperanti et dirigenti. Isti autem servi annuntiant quidem quod filius reguli, scilicet rationis, vivit, quando relucent in homine bona opera, et vires inferiores magis obediunt rationi, secundum illud Eccli. XIX, 27: amictus corporis, et risus dentium, et ingressus hominis annuntiant de illo.

Sed quia regulus neque integre neque sane adhuc credebat, adhuc volebat scire utrum casu an praecepto christi filius curatus esset: et ideo tempus curationis inquirit.

Et hoc est quod dicitur interrogabat ergo horam ab eis, scilicet servis, in qua melius habuerat, scilicet filius suus; et invenit quod illa hora curatus fuit statim quando dominus dixit ei vade, filius tuus vivit.

Nec mirum, quia ipse christus est verbum, quo factum est caelum et terra, secundum Ps. Cxlviii, 5: ipse dixit, et facta sunt; ipse mandavit, et creata sunt; Eccli. X, 5: facile est in conspectu domini etc..

Et ideo dixerunt ei, scilicet servi, quod heri hora septima reliquit eum febris.

Mystice autem per horam septimam, in qua puer a febre dimittitur, significantur septem dona spiritus sancti, per quem fit remissio peccatorum, secundum illud Io. XX, c. 22: accipite spiritum sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Per quem etiam vita spiritualis causatur in anima; infra VI, 64: spiritus est qui vivificat. Etiam per horam septimam signatur tempus quieti conveniens, nam dominus septimo die requievit ab omni opere quod patrarat: in quo significatur quod vita spiritualis hominis in quiete spirituali consistit, secundum illud is.

C. XXX, 15: si quieveritis, salvi eritis. De malis dicit Is. LVII, 20: cor impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest.

Consequenter cum dicit cognovit ergo pater etc., ponitur effectus miraculi: et primo ponitur miraculi fructus; secundo ipsum miraculum altero miraculo continuatur, ibi hoc iterum secundum signum fecit iesus.

Dixit ergo cognovit ergo pater, comparans horam nuntiantium servorum, horae christi praenuntiantis quia illa hora erat in qua dixit ei iesus: vade: filius tuus vivit.

Ex hoc conversus est ad christum, cognoscens miraculum eius virtute factum: credidit ipse, et domus eius tota, scilicet servi et ministri, quia secundum conditionem dominorum, sive bonam sive malam, servi disponuntur, secundum illud Eccli. X, 2: secundum iudicem populi, sic et ministri eius; Gen. XVIII, V. 19: scio enim quod praecepturus sit filiis suis.

Patet autem ex hoc quod fides istius semper profecit: nam a principio quando interpellavit pro filio infirmo, debilis erat; postea plus firmitatis habere coepit, quando vocavit eum dominum; deinde quando credidit homo sermoni, et ibat, magis perfecta erat; tamen non integre, quia adhuc dubitavit. Hic, cognita manifeste dei virtute in christo, perficitur in eius fide, quia, ut dicitur Prov. IV, V. 18: iustorum semita quasi lux splendens procedit, et crescit usque ad perfectum diem.

Continuatur autem miraculum istud praecedenti miraculo, cum dicitur hoc iterum secundum signum fecit iesus: quod potest dupliciter intelligi. Uno modo quod in isto eodem adventu de Iudaea in Galilaeam fecerit dominus duo miracula, quorum primo non scripto, istud ponitur secundum. Alio modo quod iesus duo signa fecit in Galilaea diversis temporibus. Unum scilicet de vino, et istud secundum quod fecit circa filium reguli, veniens iterum a Iudaea in Galilaeam.

Ostenditur autem per hoc quod Galilaei peiores erant Samaritanis, qui nullum signum a domino expectantes, verbo tantum eius crediderunt multi ex eis; sed ad istud miraculum non credidit christo nisi regulus et domus eius tota: nam Iudaei propter eorum duritiam paulatim convertebantur ad fidem, secundum illud Mich. VII, 1: factus sum sicut qui colligit in autumno racemos vindemiae; non est botrus ad comedendum; praecoquas ficus desideravit anima mea.