Lectio 5

Supra explicavit dominus unam rationem consolationis ex promissione spiritus sancti; hic explicat secundam, scilicet de iterata visione sua, et primo ponitur visionis iterata promissio; secundo inducitur discipulorum dubitatio ibi dixerunt ergo etc.; tertio subditur dubitationis satisfactio, ibi cognovit autem iesus etc..

Iteratam autem visionem promittit eis dominus cum praenuntiatione recessus sui: quod ideo eis frequenter inculcat, ut dum saepe ipsum futurum praemeditantur, ipsum absentem tolerabilius ferant.

Tria autem ponit consolatoria. Brevem absentiam, iteratam sui praesentiam, et honorabilem discessum.

Absentia quidem brevis est, quia modicum, et iam non videbitis me: ut ly modicum referatur ad non videbitis; quasi dicat: futurum est ut tollar a vobis per mortem, et iam non videbitis me, sed non debetis contristari, quia tempus hoc quo me non videbitis, modicum erit, quia exurgam diluculo, tertia scilicet die; Is. XXVI, 20: abscondere modicum ad momentum donec pertranseat indignatio.

Sed iterata praesentia mei erit, quia iterum modicum, idest modico temporis post resurrectionem spatio, scilicet quadraginta dierum, Act. I, 3: per dies quadraginta apparens eis, et videbitis me; infra XX, 20: gavisi sunt discipuli viso domino.

Et hoc, quia honorabiliter recedo, quia vado ad patrem; Act. I, 9: videntibus illis elevatus est.

Vel aliter, ut ly modicum referatur ad tempus ante eius mortem, et sit sensus modicum, scilicet tempus existet quo subtrahar a vobis, quia scilicet in crastino; supra XIII, 33: filioli, adhuc modicum vobiscum sum. Et non videbitis me, scilicet mortalem, quia, supra XIV, 19, adhuc modicum, et mundus me iam non videt, scilicet mortalem, quia videbit eum in iudicio in maiestate venientem; discipuli vero post resurrectionem immortalem existentem: quia, ut dicitur Act. X, 40, dedit eum manifestum fieri non omni populo, sed testibus praeordinatis. Et ideo subdit modicum, scilicet durabit, et videbitis, quia scilicet modicum tempus fuit quo manserit in morte; Is. LIV, 8: in momento indignationis abscondi faciem meam parumper a te.

Vel ly modicum potest referri ad tempus totius vitae nostrae usque ad iudicium; et tunc videbimus eum in iudicio et in gloria.

Dicitur autem modicum in comparatione ad aeternitatem; Ps. Lxxxix, 4: mille anni ante oculos tuos tamquam dies hesterna quae praeteriit. Quia vado ad patrem, per resurrectionem et ascensionem; supra XIII, 1: sciens iesus quia venit hora eius ut transeat ex hoc mundo ad patrem.

Hic ponitur discipulorum dubitatio: et primo ponitur eorum ad invicem collatio; secundo exprimitur dubitationis occasio; tertio describitur dubitantium animus et affectio.

Conferebant quidem ad invicem discipuli ex verbis domini, dicentes quid est hoc quod dicit nobis modicum? in quo commendanda est eorum reverentia ad christum, quae tanta erat ut non praesumerent eum interrogare. Simile faciunt Angeli; Is. Lxiii, V. 1: quis est iste qui venit de edom, tinctis vestibus de bosra? quibus tamen respondet, dicens: ego qui loquor iustitiam, et propugnator sum ad salvandum. Sed in hoc datur nobis intelligi quia nondum perfectum sensum habuerunt de verbis christi, aut propter tristitiam absorbentem, aut propter verborum obscuritatem; Matth. XV, 16: adhuc et vos sine intellectu estis? occasio autem erat ipse verborum contextus, quae videbantur contrarietatem quamdam implicare. Satis enim intelligebant quod dicit non videbitis me, et quia vado ad patrem: sed hoc dubium inferebat quod eumdem existentem et morientem post modicum visuri erant. Nondum enim nota eis erat resurrectio, quia hoc dicitur in ps.

C. Lxxxviii, 49: quis est homo qui non videbit mortem, eruet animam suam de manu inferi? Sap. II, 1: non est agnitus qui sit reversus ab inferis.

Et ideo dicunt quid est hoc quod dicit nobis modicum? supple: quod videbitis me. Sed ad hanc dubitationem modeste dispositi erant. Nescimus, inquiunt, quid loquitur.

Nam, ut dicit Augustinus, aliqui non intelligentes verba Scripturae blasphemant, sensum proprium auctoritati Scripturae praeponentes; sed alii modesti, dum non intelligunt, suam ignorantiam confitentur; Sap. IX, V. 5: infirmus homo, et exigui temporis, et minor ad intellectum iudicii et legum: quod et hic discipuli faciunt. Non enim aiunt, male dicit, vel nihil; sed eorum ignorantiae ascribunt quod non intelligunt.

Hic ponitur manifestatio dubitationis, et primo ponitur dubitationis cognitio; secundo manifestatio eius de quo dubitatur, ibi amen, amen dico vobis etc.; tertio inducitur similitudo, ibi mulier cum parit, tristitiam habet.

Circa primum duo facit. Primo ostendit quomodo dubitatio discipulorum a christo cognoscitur, cum dicit cognovit autem iesus, virtute divinitatis suae, quia volebant eum interrogare, scilicet de eo quod dubitabant; supra II, 25: ipse enim sciebat quid esset in homine; I Reg. XVI, 7: homines vident quae patent, deus autem intuetur Cor. Secundo quomodo verbo manifestatur; unde dixit eis de hoc quaeritis inter vos etc.; Is. XLVIII, 3: audita feci ex tunc, repente operatus sum, et venerunt.

Hic exponit dictum suum, removens dubitationem, non expresse ponens verba quae dixerat, discipulis magis satisfaciens quam sibi: ubi tria facit. Primo ostendit alternationem gaudii et tristitiae; secundo interiorem tristitiam; tertio consequentem laetitiam.

Dicit ergo quantum ad primum amen, amen dico vobis, quia in hoc modico in quo non videbitis me, plorabitis, exterius emittendo vocem dolorosam, et flebitis, lacrymando; Thren. I, 2: plorans ploravit in nocte, quantum ad primum, et lacrymae eius in maxillis eius, quantum ad secundum; hier.

C. XXXI, 16: quiescat vox tua a ploratu.

Interior autem eorum tristitia erit per contrarietatem ad laetitiam mundi; unde dicit mundus autem gaudebit: quod potest intelligi particulariter quantum ad tempus passionis christi, et sic mundus, idest Scribae et Pharisaei, gaudebit, de occisione christi; Thren. II, 16: haec dies quam expectabamus: invenimus, vidimus. Vel mundus, idest mali qui sunt in ecclesia, gaudebit, in persecutione sanctorum; Apoc. XVII, 8: inhabitantes super terram gaudebunt. Vel universaliter mundus, idest homines carnaliter viventes, gaudebit, in rebus mundanis; Is. XXII, V. 13: ecce gaudium et laetitia occidere vitulos et iugulare arietes, comedere carnes et bibere vinum.

Subsequitur tristitia discipulorum: unde dicit vos autem contristabimini, scilicet de passionibus quas in mundo sustinebitis, vel potius de occisione mea. Sic et sancti tristantur de passionibus sibi illatis a mundo, et de peccatis; II Cor. VII, 10: quae secundum deum est tristitia, poenitentiam in salutem stabilem operatur.

Sed tristitiam consequetur laetitia: quia tristitia vestra, quam scilicet habebitis in passione, vertetur in gaudium, in resurrectione; infra XX, 20: gavisi sunt discipuli viso domino. Sed universaliter omnium sanctorum tristitia vertetur in gaudium futurae vitae; Matth. V, 5: beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur; Ps. Cxxv, 6: euntes ibant et flebant mittentes semina sua; venientes autem venient cum exultatione portantes manipulos suos. Flent enim sancti tempore meriti, seminando; sed gaudebunt tempore praemii, colligendo.

Hic dominus primo proponit similitudinem; secundo adaptat eam, ibi vos igitur nunc quidem tristitiam habetis.

Similitudinem autem proponit de muliere parturiente, unde primo proponit eius tristitiam de partu; secundo eius laetitiam de prole, ibi cum autem pepererit puerum, iam non meminit pressurae propter gaudium.

Dicit ergo quantum ad primum: mulier cum parit, tristitiam habet, sensibilem, scilicet maximam, quia venit hora eius, scilicet doloris; Ps. XLVII, 7: ibi dolores ut parturientis. Per hunc dolorem datur intelligi dolor passionis christi, qui maximus fuit; Thren. I, 12: o vos omnes qui transitis per viam, attendite, et videte si est dolor sicut dolor meus. Item sanctorum poenitentium de peccatis; Is. XXVI, 17: sicut quae concepit, dolens, clamat in doloribus suis, cum appropinquavit ad partum; sic facti sumus a facie tua, domine.

Hic proponit gaudium de evasione.

Ad partum enim sequitur duplex gaudium: unum de evasione doloris; aliud, et maius, de ortu prolis: quod quidem maximum est, si proles sit masculini sexus; cum masculus sit quid perfectum, femina vero quid imperfectum et occasionatum; Ier. XX, V. 15: maledictus vir qui annuntiavit patri meo: natus est tibi puer masculus. Gen. XXI, V. 6, quando Sara concepit, dixit: risum fecit mihi dominus, et quicumque audierit, corridebit mihi. Et ideo dicit cum autem peperit, iam non meminit pressurae, gaudens de evasione doloris, sed magis propter gaudium, quia natus est homo in mundum.

Haec autem similitudo convenit quidem quantum ad christum, quia patiendo solvit mortis pressuras, et novum hominem regenerans esse fecit, idest, reddidit ad vitae gloriae novitatem, quae nondum hominibus nota erat; unde non dicit: natus est puer sed natus est homo in mundum: quia ipse christus existens homo, ex mortuis novus resurgebat, ut puer.

Item convenit ecclesiae militanti quae in novitate vitae ambulat. Item ecclesiae triumphanti, quae ambulat in novitate gloriae. Et non dicit non erit pressura sed quoniam non meminit pressurae quia etsi sancti recordentur miseriarum quas passi sunt, cum in illa beatitudine gloriae erunt, non tamen aliquid miseriarum ex hoc in affectu experientur.

Hic adaptat similitudinem: et primo quantum ad praesentem tristitiam, quam apostoli tunc habebant, dicens et vos igitur quidem nunc, idest ex tempore passionis, tristitiam habetis, de morte mea; lc.

Ult., 17: qui sunt hi sermones quos confertis ad invicem, et estis tristes? vel nunc, idest in tota vita praesenti, tristitiam habetis.

Supra eodem: plorabitis et flebitis vos.

Secundo quantum ad futuram laetitiam, dicens iterum autem videbo vos. Ubi primo promittit eis futuram visionem, dicens iterum autem videbo vos; quod idem est ac si diceret: videbitis me, quia non possumus eum videre, nisi seipsum ostendat. Sed non dicit videbitis me sed videbo vos: quia hoc ipsum quod seipsum ostendit, est ex misericordia sua quae signatur per eius visionem.

Dicit ergo iterum autem videbo vos, in resurrectione et in futura gloria; Is. XXXIII, V. 17: regem in decore suo videbunt. Secundo promittit cordis gaudium, et exultationem, dicens et gaudebit cor vestrum, scilicet ex mea visione in resurrectione. Unde cantat ecclesia: haec dies quam fecit dominus, exultemus et laetemur in ea. Et gaudebit, visione gloriae: Ps. XV, 11: replebis me laetitia cum vultu tuo; Is. LX, 5: tunc videbis et afflues, et mirabitur, et dilatabitur cor tuum. Naturale enim est unicuique quod gaudeat in intuitu rei amatae. Divinam autem essentiam nullus nisi eam diligens videre potest. Iob XXXVI, 33: annuntiat de ea amico suo, quod possessio eius sit. Et ideo necesse est quod illam visionem sequatur gaudium; Is. Ult., 14: videbitis, cognoscendo per intellectum, et gaudebit cor vestrum; immo ipsum gaudium usque ad corpus redundabit, dum glorificabitur; unde subdit: et ossa vestra germinabunt; matth.

C. XXV, 21: intra in gaudium domini tui.

Tertio promittit eis perpetuam gaudii durationem, dicens et gaudium vestrum, quem habebitis in resurrectione de me, Is. Lxi, 10: gaudens gaudebo in domino, nemo tollet a vobis: sicut Iudaei ante abstulerunt per passionem, quia, christus resurgens ex mortuis iam non moritur, mors illi ultra non dominabitur. Vel gaudium vestrum, de gloriae fruitione, nemo tollet a vobis, cum sit inamissibile et perpetuum; is.

C. XXXV, 10: laetitia sempiterna super capita eorum. Nemo enim sibimetipsi hoc gaudium tollet per peccatum, cum uniuscuiusque voluntas sit ibi in bono confirmata; nemo etiam alteri hoc gaudium tollet, cum ibi nulla sit violentia, nulla illatio nocumenti etc..