Lectio 1

Postquam dominus egit de vita spirituali et nutrimento, hic consequenter agit de instructione seu doctrina, quae est necessaria spiritualiter regeneratis, ut dictum est supra, et primo ostendit originem suae doctrinae; secundo manifestat eius utilitatem ab octavo capitulo, et deinceps.

Circa primum tria facit.

Primo ponitur locus ubi originem suae doctrinae manifestavit; secundo ponuntur occasiones eam manifestandi, ibi Iudaei ergo quaerebant eum etc.; tertio ponitur ipsa manifestatio, ibi respondit eis iesus, et dixit: mea doctrina non est mea etc..

Circa primum tria facit.

Primo ponitur incitatio christi ad eundum ad locum, ubi publicavit originem suae doctrinae; secundo ponitur recusatio domini, ibi dicit ergo eis iesus etc.; tertio subditur quomodo christus ad locum illum pervenit, ibi haec cum dixisset, ipse mansit in Galilaea.

Circa primum duo facit.

Primo ponit occasiones quare christum incitabant ad eundum; secundo subdit ipsam incitationem, ibi dixerunt autem ad eum fratres eius.

Ex tribus autem movebantur ut incitarent christum ad eundum in Iudaeam: primo quidem ex mora eius; secundo ex proposito; tertio ex congruitate temporis.

Ex mora quidem eius in Galilaea, in qua ostendebat christus se velle morari: et ideo dicit post haec, verba scilicet quae dicta sunt in capharnaum, ambulabat iesus in Galilaeam; scilicet, acceperat iter de capharnaum, quae erat metropolis Galilaeae, ut discurreret per Galilaeam.

Ideo autem dominus in Galilaea frequentius moratur, ut ostendat nobis transmigrandum esse de vitiis ad virtutes; Ez. XII, 3: tu ergo, fili hominis, fac tibi vasa transmigrationis, et transmigrabis per diem coram eis.

Ex proposito autem christi, qui forte eis per verba innotuit; et ideo dicit non enim volebat in Iudaeam ambulare. Cuius ratio est quia quaerebant eum Iudaei interficere; supra V, 18: quaerebant eum Iudaei interficere: quia non solum solvebat sabbatum, sed et patrem suum dicebat deum, aequalem se faciens deo.

Sed numquid non poterat illuc ire, et ambulare inter Iudaeos, et ab eis non occidi, sicut fecit infra VIII, 59? respondeo dicendum, quod ad hoc triplex ratio assignatur. Prima ab Augustino: quia futurum erat ut aliquis fidelis christi absconderet se ne a persecutoribus inveniretur. Ne ergo illi fuga obiiceretur pro crimine, voluit dominus ad consolationem nostram hoc in se praecessisse ostendere: quod etiam et verbo docuit. Matth. X, 23: si vos persecuti fuerint in una civitate, fugite in aliam.

Alia quidem ratio est, quia scilicet christus deus erat et homo, et ideo virtute divinitatis poterat non laedi a persecutoribus.

Sed hoc noluit continue facere, quia sic fuisset declarata eius divinitas, quod tamen humanitas eius venisset in dubium. Et ideo fugiens quandoque persecutores ut homo, asserit suam humanitatem, ut confundat omnes eum non verum hominem fuisse dicentes.

Quandoque autem transiens illaesus per eos, ostendit suam divinitatem, confundens omnes eum hominem purum esse dicentes. Et ideo chrysostomus habet aliam litteram, scilicet non enim habebat potestatem, si vellet, in Iudaeam ambulare: quod dicitur secundum modum humanum; sicut si dicatur: aliquis non potest aliquo ire, si vellet, propter insidias.

Tertia ratio est, quia nondum passionis aderat tempus: futurum enim erat ut pateretur in Pascha, quando immolabatur agnus, ut sic victima succederet victimae; infra XIII, V. 1: sciens iesus quia venit hora eius ut transeat ex hoc mundo ad patrem.

Ex congruitate vero temporis, quia erat tempus congruum ad eundum in ierusalem: et hoc est quod dicit erat autem in proximo die festus Iudaeorum Scenopegia.

Scenopegia autem Graecum est, compositum ex scenos, quod est umbra, et phagim, quod est comedere; quasi dicat: erat tempus in quo comedebant in tabernaculis. Dominus enim mandavit filiis Israel, Lev. XXIII, 41, quod mense septimo per septem dies habitarent in tabernaculis, in memoriam quod quadraginta annis habitaverunt in tabernaculis in deserto. Et hoc festum tunc celebrabant Iudaei.

Commemorat autem hoc evangelista, ut ostendat quod multum tempus praetermisit ab eo tempore quo praemissa de cibo spirituali dicta fuerunt usque ad istud tempus.

Nam quando fecit miraculum de panibus, erat prope dies Paschae; hoc autem festum Scenopegiae est multo post Pascha; et sic nihil eorum quae in quinque mensibus intermediis per dominum facta sunt, recitat hic evangelista: ut detur intelligi quod licet indeficienter signa faceret, ut patet infra ultimo, illa praecipue studuerunt evangelistae dicere pro quibus aut querela aut contradictio a Iudaeis subsequebatur.

Consequenter cum dicit dixerunt autem ad eum fratres eius, ponitur incitatio fratrum domini, et primo ponitur eorum admonitio; secundo assignatur admonitionis ratio, ibi ut discipuli tui videant opera tua; tertio ab evangelista assignatur causa talis rationis, ibi neque enim fratres eius credebant in eum.

Circa primum primo ponuntur incitantes; unde dicit dixerunt autem ad eum fratres eius, non carnales et uterini, ut Elvidius blasphemavit, quod abhorret fides catholica, quod sanctissimus ille virgineus uterus qui deum protulit et hominem, protulisset postmodum alium hominem mortalem. Fratres ergo eius erant cognatione, quia erant consanguinei beatae mariae virginis; haec enim est consuetudo Scripturae, consanguineos appellare fratres, secundum illud gen.

C. XIII, 8: non sit, quaeso, iurgium inter me et te... Fratres enim sumus; cum tamen Lot nepos esset Abrahae. Et, ut Augustinus dicit, sicut in sepulcro ubi positum fuerat corpus domini, nec ante nec postea iacuit corpus, sic uterus mariae nec ante nec postea quidquam mortale concepit. Sed quia aliqui de consanguineis beatae virginis erant apostoli, sicut filii zebedaei, et Iacobi Alphaei, et alii, ideo non est intelligendum quod fuerunt de illis qui incitaverunt christum, sed illi fuerunt alii propinqui eius, qui christum non diligebant.

Secundo ponitur monitio eorum, cum dicunt transi hinc, scilicet de Galilaea, et vade in Iudaeam, ubi est ierusalem locus solemnis, doctoribus conveniens; Amos VII, 12: qui vides, gradere in terram Iuda, et ibi comedes panem tuum, et prophetabis ibi.

Rationem autem subdunt, dicentes ut et discipuli tui videant opera tua, ubi ostendunt se primo inanis gloriae cupidos; secundo suspiciosos, et tertio incredulos.

Cupidos quidem inanis gloriae ostendunt se, cum dicunt ut et discipuli tui videant opera tua. Patiebantur enim aliquid humani ad christum, et volebant captare gloriam de honore humano, qui christo exhiberetur a turbis; et ideo inducebant eum ut faceret opera sua in publico. Est enim proprium inanis gloriae cupidi ut quidquid gloriosum sui vel suorum fuerit, ostendatur in publico; Matth. VI, 5: amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare ut videantur ab hominibus; de quibus dicitur infra XII, 43: dilexerunt magis gloriam hominum quam dei.

Suspiciosos autem ostendunt se et primo de formidine christum notant; unde dicunt ei nemo quippe in occulto aliquid facit, quasi dicant: tu dicis te facere miracula, sed facis in occulto et hoc ex timore, alioquin ires in ierusalem et faceres ea ibi coram multitudine.

Sed tamen dominus dicit infra XVIII, V. 20: in occulto locutus sum nihil. Secundo notant eum de amore gloriae; unde dicunt et quaerit ipse in palam esse, quasi dicant: tu quaeris gloriam de his quae facis, et tamen propter timorem abscondis te.

Hoc est proprium malorum, ut credant alios similes eis animi passiones habere. Vide quam irreverenter prudentia carnis verbum carnem factum arguebat: contra quos dicit iob IV, 3: arguis eum qui non est similis tibi, et loqueris quod tibi non expedit.

Incredulos ostendunt se esse, cum dicunt si haec facis, manifesta teipsum mundo; quasi sub dubio ponunt an ipse miracula faciat; Is. XXI, 2: qui incredulus est, infideliter agit.

Causam autem quare sic loquebantur, subdit evangelista cum dicit neque enim fratres eius credebant in eum. Contingit enim quod carnales consanguinei maxime adversantur suis, et invident de bonis spiritualibus, et contemnunt eum. Unde dicit Augustinus: christum consanguineum habere potuerunt, credere autem in eum in ipsa propinquitate fastidierunt. Mich. VII, 6: inimici hominis domestici eius; iob XIX, 13: fratres meos longe facit a me, et noti mei quasi alieni recesserunt a me: dereliquerunt me proximi mei, et qui me noverant, obliti sunt mei.

Consequenter cum dicit dixit ergo eis iesus: tempus meum nondum advenit etc., ponitur christi responsio, et primo designat temporis ad ascendendum indispositionem; secundo assignat dictorum rationem, ibi non potest mundus odisse vos; tertio ponit ascendendi recusationem, ibi vos ascendite ad diem festum hunc etc..

Sciendum est autem quod tota sequens littera aliter exponitur secundum Augustinum, et aliter secundum chrysostomum.

Nam, secundum Augustinum, fratres domini invitabant eum ad humanam gloriam.

Est autem tempus quo sancti perveniunt ad gloriam, scilicet tempus futurum, ad quam perveniunt per passiones et tribulationes. Sap.

C. III, 6: tamquam aurum in fornace probavit illos, et quasi holocausti hostiam accepit illos, et in tempore erit respectus illorum.

Aliud vero est tempus quo mundani gloriam suam acquirunt, scilicet tempus praesens. Sap.

C. II, 7: non praetereat nos flos temporis: coronemus nos rosis antequam marcescant, nullum pratum sit quod non pertranseat luxuria nostra etc.. Voluit ergo dominus ostendere quod non quaerebat gloriam huius temporis; sed ad celsitudinem gloriae caelestis per passionem et humilitatem suam volebat pervenire. Lc. Ult., 26: oportuit christum pati, et ita intrare in gloriam suam. Et ideo dicit eis, scilicet fratribus, tempus meum, idest tempus gloriae meae, nondum venit: quia oportet quod tristitia convertatur in gaudium.

Rom. VIII, 18: non sunt condignae passiones huius temporis ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis. Sed tempus vestrum, idest mundi gloria, semper est paratum.

Rationem huius diversitatis temporis assignat cum dicit non potest mundus odisse vos; me autem odit. Ideo enim mundani habent tempus gloriae paratum, quia eadem amant quae mundus amat, et mundo consentiunt. Sancti vero qui quaerunt gloriam spiritualem, non habent hoc tempus paratum, quia quaerunt quae mundo displicent, scilicet paupertatem, luctum, esuriem et huiusmodi.

Vituperant etiam quae mundus amat: immo ipsum mundum contemnunt; Gal. Ult., V. 14: mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. Et ideo dicit non potest mundus odisse vos; quasi diceret: ideo paratum est tempus gloriae vestrae, quia mundus non odit vos, qui convenitis cum eo, et omne animal diligit sibi simile. Sed me odit; et ideo tempus meum non semper est paratum.

Et ratio odii est, quia ego testimonium perhibeo de illo, scilicet mundo, quia opera eius mala sunt; idest, non praetermitto mundanos homines redarguere, licet sciam ex hoc odium incurrere et mortem intentari. Amos c. V, X: odio habuerunt corripientem in porta, illi scilicet qui amant malitiam. Et Prov. IX, 8: noli arguere derisorem.

Sed numquid non mundani aliqui odio habentur a mundo, idest ab alio mundano? responsio. Dicendum, quod in particulari mundanus quidem unus habetur odio ab alio, inquantum habet ea quae ipse vellet habere, vel impedit eum in his quae sunt de gloria mundi; sed inquantum mundanus, nullus oditur a mundo. Sancti vero universaliter odiuntur a mundo, quia contrariantur ei: et si aliquis de mundo eos diligat, hoc non est inquantum est de mundo, sed inquantum est in eo aliquid spirituale.

Recusat autem dominus ascendere, cum dicit vos ascendite ad diem festum hunc; ego autem non ascendam. Sicut enim sunt duae gloriae, ita duo diversa festa. Mundani enim habent festa temporalia, scilicet gaudere et epulari, et huiusmodi exteriores delicias. Is. XXII, 12: vocavit dominus ad lamentum et ad planctum, ad calvitium et ad cingulum sacci: et ecce gaudium et laetitia occidere vitulos, et iugulare arietes, comedere carnes, et bibere vinum; ibid. I, 14: solemnitates vestras odivit anima mea. Sancti vero habent festa spiritualia, quae in delectationibus spiritus consistunt. Is. XXXIII, 20: respice sion civitatem solemnitatis vestrae. Et ideo dicit vos, qui gloriam mundi quaeritis, ascendite ad diem festum hunc, idest ad festa laetitiae temporalis; ego autem non ascendam ad diem festum istum, sed ad diem festum solemnitatis aeternae; et hoc, quia meum tempus, scilicet gloriae verae, quod erit permanens in aeternum gaudium sine fine, aeternitas sine labore, claritas sine nube, nondum impletum est.

Secundum chrysostomum, servata eadem divisione, exponitur sic: scilicet quod fratres domini conspiraverant in mortem christi cum Iudaeis, unde inducebant eum ad eundum, volentes eum prodere et tradere Iudaeis. Et ideo dicit tempus meum, scilicet crucis et mortis, nondum advenit, ut vadam in Iudaeam, et occidar; tempus autem vestrum semper est paratum, quia sine periculo conversari poteritis cum eis. Et huius ratio est, quia non possunt odire vos, zelantes eadem et amantes cum eis: me autem odit: quia ego testimonium perhibeo de illo, quia opera eius mala sunt. Per quod patet quod Iudaei non propter solutionem sabbati, sed propter publicam redargutionem me odiunt. Vos ergo ascendite ad diem festum hunc scilicet ad principium festi (nam septem diebus celebrabatur, ut dictum est), ego autem non ascendam ad diem festum istum, scilicet vobiscum, scilicet ad principium festi, quia nondum tempus meum est impletum, in quo patiar: nam in futuro Pascha crucifigendus erat. Ideo autem non ascendit cum eis, ut posset magis latere etc..