Lectio 5

Supra dominus praenuntiavit apostolis fructum qui Samaritanis provenerat ex praedicatione mulieris; hic autem evangelista agit de isto fructu, et primo ponitur fructus proveniens ex praedicatione mulieris; secundo insinuatur augmentatio ipsius fructus facta per christum, ibi et multo plures crediderunt in eum propter sermonem eius.

Fructus autem ex praedicatione mulieris proveniens ostenditur quantum ad tria.

Primo quantum ad fidem, quia, in christum crediderunt; unde dicit ex civitate autem illa, ad quam scilicet abierat mulier, multi homines crediderunt in eum Samaritanorum, et hoc propter verbum mulieris, a qua christus aquam petierat, testimonium perhibentis, hoc scilicet quia dixit mihi omnia quaecumque feci: quod quidem testimonium satis inducens erat ad credendum christo. Cum enim quae christus dixerat pertinerent ad defectuum suorum manifestationem, nisi ipsa commota fuisset ad credendum, talia non referret: et ideo statim ad auditum verborum suorum crediderunt. In quo significatur quod fides est ex auditu.

Secundo ostenditur fructus quantum ad eorum accessum ad christum: nam ex fide sequitur desiderium rei creditae. Et ideo postquam crediderunt, accedunt ad christum, ut perficiantur per eum; unde dicit cum venissent ad illum Samaritani. Ps. XXXIII, 6: accedite ad eum, et illuminamini. Matth. XI, V. 28: venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos.

Tertio quantum ad desiderium: nam credenti non solum est necessarium venire ad christum, sed quod habeat eum secum; unde dicit quod rogaverunt eum ut ibi maneret. Et mansit ibi duos dies.

Manet autem dominus nobiscum per caritatem.

Infra XIV, 23: si quis diligit me, sermonem meum servabit; et Paulo post: et mansionem apud eum faciemus. Sed manet duos dies, quia duo sunt praecepta caritatis, scilicet dilectionis dei et proximi, in quibus lex pendet et prophetae, ut dicitur matth.

C. XXII, 40. Tertia autem dies est dies gloriae: Oseae, VI, 3: vivificabit nos post duos dies, in die tertia suscitabit nos. Et in hac die non mansit ibi, quia Samaritani non erant adhuc capaces gloriae.

Consequenter cum dicit et multo plures crediderunt in eum propter sermonem eius, ponit evangelista quod fructus proveniens ex praedicatione mulieris, augmentatus est ex praesentia christi; et hoc tripliciter.

Primo ex multitudine credentium; secundo ex modo credendi; tertio ex veritate fidei.

Ex multitudine credentium augmentatus est, quia propter mulierem multi crediderunt in eum; sed multo plures crediderunt propter sermonem eius, scilicet christi.

In quo signatur, quod licet multi crediderint per prophetas, tamen multo plures conversi sunt ad fidem veniente christo, secundum illud Ps. VII, 8: exurge, domine, in praecepto quod mandasti, et synagoga populorum circumdabit te.

Secundo augmentatus est fructus ex modo credendi; unde dicunt mulieri quia iam non propter tuam loquelam credimus.

Sed notandum, quod tria sunt necessaria ad perfectionem fidei, quae hic per ordinem ponuntur. Primo ut sit recta; secundo ut sit prompta; tertio ut sit certa.

Recta quidem est fides, cum veritati non propter aliquod aliud, sed ei propter seipsam obeditur; et quantum ad hoc dicit, quod mulieri dicebant, quod iam credimus veritati, non propter tuam loquelam, sed propter ipsam veritatem.

Inducunt autem nos ad fidem christi tria.

Primo quidem ratio naturalis. Ad Rom. I, 20: invisibilia dei a creatura mundi per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur. Secundo testimonia legis et prophetarum. Rom. III, V. 21: nunc autem iustitia dei sine lege manifestata est, testificata a lege et prophetis.

Tertio praedicatio apostolorum et aliorum.

Rom. X, 14: quomodo credent sine praedicante? sed quando per hoc homo manuductus credit, tunc potest dicere, quod propter nullum istorum credit: nec propter rationem naturalem, nec propter testimonia legis, nec propter praedicationem aliorum, sed propter ipsam veritatem tantum; Gen. XV, 6: credidit Abraham deo, et reputatum est ei ad iustitiam.

Prompta quidem est fides, si cito credit: et hoc erat in istis, quia ad solum auditum conversi erant ad deum; unde dicunt ipsi enim audivimus, et tamen credimus ei, et scimus quia hic est vere salvator mundi, absque hoc quod miracula videremus, sicut Iudaei viderunt. Et licet credere cito hominibus pertineat ad levitatem, secundum illud eccli.

C. XIX, 4: qui facile credit, levis est corde, tamen credere cito deo, magis laus est, secundum illud Ps. XVII, 45: in auditu auris obedivit mihi.

Debet fides esse certa, quia qui dubitat in fide, infidelis est; Iac. I, 6: postulet autem in fide nihil haesitans. Et ideo istorum fides certa erat, unde dicunt et scimus. Aliquando enim ipsum credere dicitur scire, sicut hic patet: quia scientia et fides conveniunt in certitudine.

Nam sicut scientia est certa, ita et fides: immo multo magis, quia certitudo scientiae innititur rationi humanae, quae falli potest, certitudo vero fidei innititur rationi divinae, cui contrariari non potest. Differunt tamen in modo: quia fides habet certitudinem ex lumine infuso divinitus, scientia vero ex lumine naturali. Nam sicut certitudo scientiae habetur per prima principia naturaliter cognita, ita et principia fidei cognoscuntur ex lumine infuso divinitus; Eph. II, 8: gratia salvati estis per fidem; et hoc non ex vobis, dei enim donum est.

Tertio augmentatus est fructus ex veritate credendi; et ideo dicit quia hic est vere salvator mundi: ubi confitentur christum salvatorem singularem, verum et universalem.

Singularem quidem, cum discretum eum ab aliis dicunt hic est, qui scilicet singulariter salvare venit. Is. XLV, 15: vere tu es deus absconditus, deus Israel salvator. Actor. IV, V. 12: non est aliud nomen sub caelo datum hominibus, in quo oporteat salvos fieri.

Verum autem, cum dicit vere: nam cum, secundum dionysium, salus sit liberatio a malis et conservatio in bonis, est duplex salus: quaedam vera, quaedam non vera. Vera quidem salus, cum liberamur a veris malis, et conservamur in veris bonis. In veteri autem testamento licet missi fuerint aliqui salvatores, non tamen vere salvabant: quia liberabant a malis temporalibus, quae non sunt vera mala, nec vera bona, quia sunt transitoria.

Sed christus est vere salvator, qui liberat a veris malis, scilicet peccatis; Matth. I, 21: ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Et praeservat in veris bonis, idest spiritualibus.

Universalem vero, quia non particularem, scilicet Iudaeorum tantum, sed mundi. Supra c. III, 17: non enim misit deus filium suum ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum.