Lectio 3

Positis rationibus orandi pro apostolis, hic ponit petitiones quas pro eis porrigebat, et primo petit eorum conservationem; secundo sanctificationem, ibi sanctifica eos.

Sed conservationem a malo, sanctificationem in bono.

Circa primum duo facit.

Primo petit eorum conservationem; secundo ponit conservationis necessitatem, ibi cum essem cum eis, ego servabam eos.

Circa primum consideranda sunt quatuor. Primo a quo petat; secundo quid petat; tertio pro quibus; quarto ad quid petit.

Petit quidem a patre: unde dicit pater; et merito, quia ipse est principium omnis boni; Iac. I, 17: omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a patre luminum. Sed addit sancte, quia etiam in ipso est principium et origo totius sanctitatis, et quia finaliter sanctificationem petebat; Lev. XIX, 2: sancti eritis, quia ego sanctus sum, dominus deus vester; I Reg. II, 2: non est sanctus ut est dominus.

Petit autem conservationem eorum. Unde dicit serva eos; quia, ut dicitur in Ps. Cxxvi, V. 1: nisi dominus custodierit civitatem, frustra vigilat qui custodit eam. Non enim bonum nostrum est in hoc solum quod habemus esse a deo, sed oportet quod conservemur ab eo. Quia, ut dicit Gregorius, omnia in nihilum redigerentur, nisi manus omnipotentis contineret; Hebr. I, 3: portans omnia verbo virtutis suae. Et ideo Psalmista petebat: conserva me, domine, quoniam speravi in te. Conservatur autem homo a malo et a peccato in nomine dei: unde dicit in nomine tuo, idest, per virtutem nominis tui et tuae cognitionis: quia in hoc est gloria et salus nostra; Ps. XIX, 8: hi in curribus et hi in equis; nos autem in nomine domini dei nostri invocabimus.

Petit autem pro sibi datis: unde dicit quos dedisti mihi, Eccle. VII, 14: inspice in omnia opera domini, quod nemo possit corrigere quem ille despexerit. Nullus enim potest conservari a malo nisi per electionem divinam, quae designatur, cum dicit quos dedisti mihi, idest dono tuae gratiae, ut mihi adhaererent; Matth. XIX, 11: non omnes capiunt verbum hoc, sed quibus datum est. Qui enim sic dantur christo, conservantur a malo.

Ad quid ergo petit eos conservari, subdit dicens ut sint unum sicut et nos; quod potest dupliciter continuari ad praecedentia.

Uno modo ut designet modum conservationis, ut sit sensus: ita servabuntur, ut sint unum; nam quaelibet res conservatur in esse quamdiu est una, quae desinit esse per divisionem; Matth. XII, 25: omne regnum in seipsum divisum desolabitur. Et ideo ecclesia potest conservari, et homines, si sint unum.

Alio modo ut sit finis conservationis, ut sit sensus: et ad hoc conserventur, ut sint unum: nam in unitate spiritus consistit nostra perfectio tota; Eph. IV, 3: solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis; ps.

Cxxxii, 1: ecce quam bonum et quam iucundum habitare fratres in unum.

Sed addit sicut nos unum sumus.

Sed contra. Ipsi sunt unum secundum essentiam: ergo et nos erimus unum per essentiam.

Sed hoc non est verum.

Responsio. Dicendum, quod uniuscuiusque perfectio nihil est aliud quam participatio divinae similitudinis. In tantum enim sumus boni inquantum deo assimilamur. Unitas ergo nostra intantum est perfectiva inquantum participat unitatem divinam. Est autem duplex unitas in divinis: scilicet naturae, supra X, 30: ego et pater unum sumus, et unitas amoris in patre et filio, quae est unitas spiritus. Et utraque est in nobis, non quidem per aequiparationem, sed per similitudinem quamdam: pater enim et filius sunt eiusdem naturae numero, nos autem sumus unum in natura secundum speciem. Item ipsi sunt unum per amorem non participatum ex dono alicuius, sed ab eis procedentem: nam pater et filius diligunt se spiritu sancto; nos autem per amorem participatum ex aliquo superiori.

Necessitatem autem huius conservationis ponit dicens cum essem cum eis, ego servabam eos in nomine tuo: quae causatur ex duobus.

Primo quidem ex recessu sui; secundo ex odio mundi, ibi ego dedi eis sermonem tuum.

Circa primum tria facit.

Primo ponit conservationis studium, quod dominus cum esset praesens, eis exhibuit; secundo insinuat discessum quo ad patrem redit, ibi nunc autem ad te venio; tertio assignat rationem quare haec verba protulit, ibi et haec loquor etc..

Circa primum tria facit.

Primo proponit conservandi modum; secundo conservationis debitum; tertio conservationis efficaciam, sive effectum.

Sed modus conservandi est congruus, quia virtute patris; unde dicit cum essem cum eis, scilicet praesentia corporali, baruch III, 38: post haec in terris visus est, et cum hominibus conversatus est, ego, scilicet filius hominis, servabam, idest custodiebam, eos a malo et peccato; sed non virtute humana, immo divina, quia in nomine tuo: quod quidem nomen etiam commune est patri et filio et spiritui sancto; Matth. Ult. 19: baptizantes eos in nomine patris et filii et spiritus sancti. Et hoc quidem, tum quia pater et filius sunt unus deus, tum quia in nomine patris intelligitur etiam nomen filii: pater enim dicitur qui habet filium.

Sed attende, quia supra cum negasset se habere Daemonium, non negavit se Samaritanum, idest custodem esse, quia custos est; Is. XXI, 11: custos quid de nocte? scilicet huius mundi. Ipse enim sicut pastor custodit gregem suum.

Sed conservationis debitum ponit dicens quos dedisti mihi: custos enim tenetur custodire suae custodiae deputatos; III Reg. XX, 39: custodi virum istum; habac.

C. II, 1: super custodiam meam stabo. Sic stat praelatus quando diligenter invigilat super his qui sibi sunt deputati; Lc. II, 8: pastores erant in regione eadem vigilantes, et custodientes vigilias noctis super gregem suum.

Sed efficacia custodiae est perfecta, quia nemo ex iis periit; supra X, 27: oves meae vocem meam audiunt, et non rapiet eas quisquam de manu mea; et supra VI, V. 40: omnis qui credit in eum, habet vitam aeternam. Sed ab hac efficacia excipitur unus, scilicet filius perditionis, scilicet Iudas; qui dicitur filius perditionis, quasi ad perpetuam perditionem praescitus et praeordinatus.

Sic enim aliqui deputati ad mortem dicuntur filii mortis; I Reg. XXVI, 16: omnes vos filii mortis estis; Matth. XXIII, 15: circuitis mare et aridam ut faciatis unum proselytum...

Et facitis eum filium mortis duplo quam vos.

Sed nota, quod interlinearis habet: filius mortis, idest praedestinatus perditioni; cum tamen raro inveniatur quod praedestinatio ponatur in malum. Unde hic sumitur communiter pro scientia vel ordinatione. Ideo praedestinatio semper in bonum ponitur, quia habet duplicem effectum gratiae et gloriae; et ad utrumque deus ordinat. Sed in reprobatione duo sunt, culpa et poena temporaliter: et ad unum eorum deus tantum ordinat, scilicet ad poenam, et non per se.

Ut Scriptura, qua scilicet praedixisti, scilicet in Ps. Cviii, 1: deus laudem meam ne tacueris: quia os peccatoris et os dolosi super me apertum est, quod scilicet esset me proditurus: impleretur.

Nunc autem ad te venio, deserens eos corporali praesentia; supra XVI, 28: iterum relinquo mundum, et vado ad patrem.

Sed quia haec verba in corde male intelligentium possent infidelitatis scandalum generare, quasi non posset eos servare ab eis recedens vel quod pater eos ante non servasset: sed quidem et pater eos ante servabat, unde dixit: ego servabam eos in nomine tuo, sed et filius post suum recessum eos servare potuit.

Et ideo rationem dictorum assignans, dicit et haec loquor in mundo, ut habeant gaudium meum impletum in semetipsis; quasi dicat: locutus sum sicut homo orans; sed haec loquor propter consolationem discipulorum aestimantium me esse hominem purum, ut saltem consolentur in hoc quod eos tibi patri, quem maiorem credunt, recommendo, gaudentes se esse in protectione patris. Et hoc, secundum chrysostomum.

Vel secundum Augustinum, ut referantur haec verba ad hoc quod supra dixit: ut sint unum sicut et nos sumus. Et sic ponuntur ut fructus unitatis; quasi diceret ut habeant gaudium, iam superius expressum, quo scilicet in me gaudeant, vel quod eis est a me, plenum in semetipsis: quod quidem consequentur per unitatem spiritus, per quam pervenient ad gaudium vitae aeternae, quod est plenum. Ideo autem gaudium ad unitatem sequitur, quia unitas et pax faciunt perfecte gaudere; Prov. XII, 20: qui ineunt pacis consilia, sequitur eos gaudium; Gal. V, 22: fructus autem spiritus est gaudium etc..

Hic ponitur alia conservationis necessitas, quae causatur ex odio mundi, et primo proponit beneficium quod discipulis contulerat; secundo odium mundi quod incurrerant, ibi et mundus eos odio habuit; tertio petit auxilium patris, quod eos protegat, ibi non rogo ut tollas eos de mundo, sed ut serves eos a malo.

Dicit ergo primo ego dedi eis sermonem tuum, idest quem a te recepi. Supra eodem verba quae dedisti mihi, dedi eis, et ipsi acceperunt. Vel dedi, idest dabo per inspirationem Paracliti, sermonem tuum, idest de te; quod quidem est maximum donum et beneficium; Prov. IV, 2: donum bonum tribuam vobis: legem meam ne derelinquatis.

Sed ex hoc secutum est odium mundi, quia scilicet ex hoc quod susceperunt sermonem tuum, mundus eos odio habuit; Lc. VI, 22: beati eritis cum vos oderint homines etc.; I Io. III, 13: nolite mirari si odit vos mundus. Causa autem huius odii est quia recesserunt de mundo. Sermo enim dei facit homines a mundo recedere: nam deo coniungit, cui nullus coniungi potest nisi a mundo recedat, qui enim diligit mundum, non est perfecta caritas dei in illo; et ideo dicit quia non sunt de hoc mundo; supra XV, V. 19: quia ego elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus. Naturale enim est unicuique quod sibi simile est diligere; eccli.

C. XIII, 19: omne animal diligit sibi simile, et odio habet dissimile; Sap. II, 15: gravis est nobis etiam ad videndum; et hoc quia dissimilis est aliis vita illius.

Et ad hoc ponit exemplum, qualiter scilicet non sunt de mundo, dicens sicut et ego non sum de mundo: quod intelligendum est quantum ad amorem, quia sicut christus in mundo non erat per affectum, sic nec isti; non autem quantum ad originem, quia aliquando de mundo fuerunt. Christus autem numquam, quia etiam quantum ad nativitatem carnis natus est de spiritu sancto. Matth.

C. I; supra VIII, 23: vos de mundo hoc estis; ego non sum de hoc mundo.

Auxilium autem contra odium petit, dicens non rogo ut tollas eos de mundo, sed ut serves eos a malo, et primo ponit suam petitionem; secundo assignat petitionis rationem, ibi de mundo non sunt.

Circa primum duo ponit, quorum unum dicit se non petere, scilicet ut non tollantur de mundo.

Contra. Quomodo tolli possunt de mundo qui de mundo non sunt? sed dicendum, quod de mundo quidem non erant per affectum, sicut supra dixit, sed de mundo per corporalem conservationem; et secundum hoc noluit ut tollerentur de mundo: et hoc propter utilitatem fidelium, qui per eos credituri erant; Mc. Ult., 15: euntes in mundum universum, praedicate evangelium omni creaturae.

Sed aliud petit, ut scilicet in mundo corporaliter conversantes, serves a malo, scilicet mundi: grave enim est ut homo inter malos existens a malo immunis existat, praecipue cum totus mundus in maligno positus sit; Is. XLIII, 2: cum transieris per aquas, tecum ero, et flumina non operient te.

Ratio autem petitionis ponitur cum dicit de mundo non sunt. Ubi videtur esse intricatio verborum et inutilis repetitio; cum dicat eadem verba supra. Sed quidem non est inutilis repetitio: quia ad aliud dicuntur ibi, et ad aliud hic. Ibi enim dicuntur ad ostendendam causam quare odio habeantur a mundo: hic vero dicuntur ad assignandam rationem quare debeant conservari a deo.

Ex quo datur intelligi quod idem est propter quod sancti odiuntur a mundo et diliguntur a deo, scilicet contemptus mundi; Iac. II, 5: nonne vos elegit deus pauperes in hoc mundo, divites in fide et haeredes regni quod promisit deus diligentibus se? et ideo quodlibet bonum quod facit reddit hominem mundo odibilem, sed deo dilectum; Ex. VIII, 26: abominationes Aegyptiorum immolabimus domino deo nostro.