Lectio 7

Supra posuit dominus claritatem quam adepturus erat per suum recessum; hic ipsum suum recessum praenuntiat eis, et primo praenuntiat eis suum recessum; secundo ostendit quod nondum discipuli idonei erant ad eum sequendum, ibi quaeretis me; tertio docet quomodo idonei fiant, ibi mandatum novum do vobis.

Recessum autem futurum in brevi praenuntiat eis, dicens filioli, adhuc modicum vobiscum sum. Et utitur verbo filiationis ad maiorem inflammationem. Nam quando amici ab invicem discedunt, tunc maxime affectu amoris inardescunt. Supra eodem cum dilexisset suos qui erant in mundo, in finem dilexit eos. Sed dicit filioli mei, in diminutivo, ut ostendat eorum imperfectionem, nondum enim erant perfecte filii, quia nondum perfecte diligebant: nondum erant in caritate perfecti; Gal. IV, 19: filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur christus in vobis. Nihilominus tamen satis creverant in perfectione, quia ex servis facti sunt filioli, ut hic habetur, et fratres, infra XX, 17: vade ad fratres meos, et dic eis etc..

Notandum tamen, quod hoc quod dicitur adhuc modicum, tripliciter exponi potest, secundum quod christus est tripliciter cum suis discipulis.

Christus enim cum suis discipulis erat corporaliter.

Corpus autem eius potest considerari dupliciter. Primo secundum similitudinem conditionis naturae humanae, nam christus secundum corpus mortalis erat, sicut et ceteri homines; et sic ly modicum accipitur pro tempore quod erat inter verba sermonis huiusmodi, et mortem suam. Ut sit sensus adhuc modicum vobiscum sum, idest, modicum temporis extat quod capiar et moriar, et tunc resurgam, deinceps immortalis, etiam secundum corpus, existens; Rom. VI, V. 9: christus resurgens ex mortuis, iam non moritur, mors illi ultra non dominabitur. Et ideo dicitur Lc. Ult., 44: haec dicebam vobis, dum adhuc essem vobiscum etc..

Secundo fuit cum eis praesentia corporali, sed secundum quod corpus eius erat iam glorificatum; et sic ly modicum accipitur pro tempore quod erat usque ad ascensionem; infra XVI, 16: modicum, et iam non videbitis me; et iterum modicum, et videbitis me, quia vado ad patrem; Aggaei II, 7: adhuc modicum, et ego movebo caelum et terram et mare et aridam.

Tertio exponitur secundum quod christus fuit cum eis spiritualiter secundum suae divinitatis praesentiam, et in sacramentis; et sic ly modicum accipitur pro tempore quod existebat usque ad consummationem saeculi: quod quidem tempus dicitur esse modicum in comparatione ad aeternitatem; I Io. II, 18: filioli mei, novissima hora est. Et sic est sensus modicum vobiscum sum, idest, licet a vobis corporaliter discedam, tamen spiritualiter adhuc sum vobiscum modicum istud temporis quod extat usque ad consummationem saeculi; Matth. Ult., 20: ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem saeculi.

Sed haec expositio non congruit secundum praesentiam divinitatis suae, quia non solum usque ad consummationem saeculi, sed etiam in perpetuum erit cum eis. Et ideo Origenes aliter exponit, dicens, quod christus cum perfectis non peccantibus mortaliter, est semper, sed cum imperfectis non est, quia cum peccant, recedit ab eis. Discipuli vero post modicum tempus recessuri erant a christo, et scandalum passuri, et eum relicturi; matth.

C. XXVI, 31: omnes vos scandalum patiemini in me in ista nocte. Et sic christus spiritualiter recedebat ab eis; et quantum ad hoc dicit adhuc modicum vobiscum sum, idest, modicum temporis est quod vos fugietis, me relicto, et sic non ero vobiscum.

Consequenter cum dicit quaeretis me etc., ostendit eorum insufficientiam ad sequendum: et primo ponit eorum conatum, dicens quaeretis me, quem spiritualiter dereliquistis, et fugientes et negantes.

Quaeretis, inquam, per poenitentiam, sicut Petrus qui flevit amare; Is. LV, 6: quaerite dominum dum inveniri potest; Oseae VI, 1: in tribulatione sua mane consurgent ad me.

Vel, quaeretis me, idest praesentiam corporalem per desiderium; Lc. XVII, 22: venient dies in quibus desiderabitis videre unum diem filii hominis, et non videbitis.

Secundo eorum defectum ostendit dicens et sicut dixi Iudaeis: quo ego vado, vos non potestis venire. Sed aliter et aliter: quia cum inter Iudaeos essent aliqui qui numquam convertendi erant, de illis dictum est simpliciter, quod non poterant ire quo christus ibat. Sed iam Iuda egresso, nullus erat inter discipulos a christo separandus, et ideo non dixit simpliciter non potestis venire, sed addidit vobis dico modo. Quasi dicat: Iudaeis dixi, quod numquam, scilicet quantum ad obstinatos; sed vobis dico, quod modo non potestis me sequi, quia non estis perfecti in caritate, ut velitis mori pro me: ego enim per mortem discessurus sum. Item ego iturus sum ad gloriam patris, ad quam nullus venire potest, nisi sit caritate perfectus. Item ego sum glorificandus modo, quia, ut dictum est, nunc clarificatus est filius hominis, sed nondum est tempus quod corpora vestra glorificentur: et ideo quo ego vado, vos non potestis venire.

Consequenter cum dicit mandatum novum do vobis, docet quomodo idonei efficiantur ad sequendum, et primo ponit conditionem mandati; secundo ostendit causam quare illud debeant implere, ibi in hoc cognoscent omnes quod mei discipuli estis.

Circa primum tria facit.

Primo ponit mandati qualitatem; secundo eius tenorem; et tertio tenoris exemplum.

Sed qualitas mandati commendatur ex novitate, unde dicit mandatum novum.

Sed numquid in veteri testamento vel lege datum non est mandatum de dilectione proximi? datum quippe est, quia matth.

C. XXII, 37, christus interrogatus a legisperito quod esset primum mandatum, respondit: diliges dominum deum tuum, et subditur: et proximum tuum sicut teipsum. Quod habetur Lev. XIX, 18: diliges proximum tuum sicut teipsum.

Specialiter autem mandatum istud dicitur novum propter tria. Primo propter effectum innovationis quem efficit; Col. III, 9: exuentes vos veterem hominem cum actibus suis, et induentes novum, eum qui renovatur in agnitionem, secundum imaginem eius qui creavit illum. Haec autem novitas est per caritatem, ad quam hortatur christus. Secundo istud mandatum dicitur novum propter causam quae hoc efficit, quia est a novo spiritu. Est enim duplex spiritus, scilicet vetus et novus. Vetus quidem est spiritus servitutis; novus autem spiritus amoris; ille generat servos, hic filios adoptionis; Rom. VIII, V. 15: non accepistis spiritum servitutis iterum in timore, sed accepistis spiritum adoptionis filiorum; Ezech. XXXVI, 26: dabo vobis cor novum, et spiritum novum ponam in medio vestri. Et hic spiritus inflammat ad caritatem: quia caritas dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum; Rom. V, V. 5. Tertio per effectum quem constituit, scilicet novum testamentum. Nam brevis differentia novi et veteris testamenti est timor et amor; ut enim dicit Ier. XXXI, 31: feriam domui Israel foedus novum. Quod autem mandatum istud in veteri testamento ex timore et amore sancto erat, pertinebat ad novum testamentum: unde hoc mandatum erat in veteri lege, non tamquam proprium eius, sed ut praeparativum novae legis.

Tenor autem mandati est mutua dilectio; unde dicit ut diligatis invicem etc.. De ratione enim amicitiae est quod non sit latens, alias enim non esset amicitia, sed benevolentia quaedam. Et ideo oportet ad veram amicitiam et firmam, quod amici se mutuo diligant; quia tunc amicitia iusta est et firma, quasi duplicata. Dominus ergo volens inter suos fideles et discipulos perfectam amicitiam esse, dedit eis praeceptum de mutua dilectione; Eccli. VI, 17: qui timet deum, habebit amicitiam bonam.

Exemplum tenoris ponit cum dicit sicut dilexi vos.

Tripliciter enim dilexit nos christus: gratuite, efficaciter et recte.

Gratuite, quia ipse incepit, nec expectavit quod nos inciperemus amare; I Io. IV, 10: non quasi dilexerimus deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos. Sic et nos debemus prius diligere proximos, nec expectare praeveniri, seu beneficari.

Efficaciter autem dilexit, quod patet per opus: probatio enim dilectionis exhibitio est operis. Maius autem quod homo pro amico potest facere, est ut det seipsum pro eo, quod et christus fecit; Eph. V, 2: dilexit nos, et tradidit semetipsum pro nobis; unde dicebat, infra XV, 13: maiorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis. Nos ergo huius exemplo efficaciter et fructuose invicem diligamus; I Io. III, 18: non diligamus verbo neque lingua, sed opere et veritate.

Recte vero, quia cum omnis amicitia fundetur super aliquam communicationem (similitudo enim est causa amoris), illa est recta amicitia quae est propter similitudinem, seu communicationem in bono. Christus autem intantum dilexit nos, inquantum similes sumus ei per gratiam adoptionis, diligendo secundum hanc similitudinem, ut ad deum traheret. Ier. XXXI, 3: in caritate perpetua dilexi te, ideo attraxi te miserans. Sic ergo et nos in amato non tantum quod beneficii est, seu delectationis, sed quod dei est, debemus diligere. Et in tali dilectione proximi includitur etiam dilectio dei.

Consequenter cum dicit in hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis etc. Ponitur rationem implendi hoc praeceptum.

Sciendum est autem, quod quicumque connumeratur militiae alicuius regis, debet portare eius insignia. Insignia autem christi sunt insignia caritatis. Quicumque ergo vult annumerari militiae christi, debet caritatis charactere insigniri; et hoc est quod dicit in hoc cognoscent omnes quod mei estis discipuli, si dilectionem habueritis ad invicem: dilectionem, inquam, sanctam; Eccli. XXIV, 24.

Ego mater pulchrae dilectionis, et timoris, et agnitionis, et sanctae spei.

Attende autem, quod cum apostoli multa dona receperunt a christo, sicut vita, et intellectus, et bona habitudo corporis: quaedam vero spiritualia, sicut opera miraculorum; Lc. XXI, 15: ego dabo vobis os et sapientiam etc.; omnia ista non sunt signa discipulatus christi, cum possint esse communia bonis et malis. Sed speciale discipulatus christi signum est caritas, et mutua dilectio; II Cor. I, 22: signavit nos et dedit spiritum.