Lectio 2

Posita miraculosa illuminatione caeci, hic consequenter ponitur miraculi examinatio, et primo quidem miraculum examinatur a populo; secundo a Pharisaeis et principibus, ibi adducunt eum ad Pharisaeos; tertio caecus propter suam confessionem instruitur a christo et commendatur, ibi audivit iesus quia eiecerunt eum foras.

Circa primum tria facit, quia primo inquiritur de persona illuminati; secundo de ipsa illuminatione, ibi dicebant ergo ei etc.; tertio de persona illuminantis, ibi et dixerunt ei: ubi est ille? circa primum tria facit.

Primo ponitur quaestio de persona illuminati; secundo assumuntur diversae opiniones ad quaestionem; tertio determinatur quaestio.

Ponitur quidem quaestio a populo.

Unde dicit itaque vicini, et qui viderant eum prius, quia mendicus erat, dicebant: nonne hic est qui sedebat et mendicabat? ubi duo consideranda occurrunt. Unum est quod ex miraculi magnitudine ipsum incredibile reddebatur: unde dicebant, infra: a saeculo non est auditum quod aperuerit quis oculos caeci nati. Unde impletur in eis quod dicitur Hab. I, 5: opus factum est in diebus nostris, quod nemo credet cum narrabitur.

Aliud est mirabilis dei clementia, quia non solum circa potentes, sed etiam circa ignobiles dominus miracula operatur, dum eos qui mendicant, cum multa pietate curabat: in quo ostenditur quod propter paupertatem nullum repellit, qui propter salutem hominum venit; Iac. II, 5: nonne dominus elegit pauperes, divites in fide, et haeredes regni? unde et isti signanter dicunt nonne hic est qui sedebat et mendicabat? quasi dicant, ignobilis et curatione indignus. Contra dicitur baruch III, 26: ibi gigantes nominati.

Opiniones autem ponuntur a plebe: unde dicit alii dicebant quia hic est, scilicet qui mendicabat; et hoc ideo, quia pluries eum viderant mendicantem, et similiter discurrentem per civitatem, quando cum luto ad natatoria ibat, inspexerant. Unde non ultra poterant dicere, non est hic. Sed aliorum opinio erat contraria: unde dicebant nequaquam, scilicet hic est, sed similis eius est. Cuius ratio est, quia, ut Augustinus dicit, oculi restituti mutaverunt vultum eius.

Nihil enim ita cognoscibile sicut visus; eccli.

C. XIX, 26: ex visu cognoscitur sensatus.

Quaestio determinatur per caecum; quia ille dicebat, scilicet caecus, ego sum, scilicet qui mendicabam. Vox grata est ista, ne damnetur ingrata. Quia enim non poterat esse ingratus tanto beneficio, nec aliud signum gratitudinis ostendere poterat quam quod constanter confiteretur se a christo curatum, dicit ego sum, qui scilicet caecus eram, et mendicabam; et modo video; tob.

C. XII, 6: benedicite deum, coeli, et coram omnibus viventibus confitemini ei, quia fecit vobiscum misericordiam suam.

Consequenter cum dicit dicebant ergo ei: quomodo aperti sunt oculi tui? agitur de inquisitione facti, scilicet de ipsa illuminatione, et primo ponitur quaestio Iudaeorum; secundo responsio caeci, ibi respondit: ille homo, qui dicitur iesus, lutum fecit etc..

Dicit ergo: si tu es ille qui caecus mendicabas, dic ergo nobis quomodo aperti sunt tibi oculi? sed ista quaestio ex curiositate procedit, quia hunc modum nec ipse qui curatus est, nec nos novimus; eccli.

C. III, 24: in pluribus operibus eius ne fueris curiosus.

Responsio caeci fuit mirabilis, unde dicit respondit: ille homo, qui dicitur iesus, lutum fecit, et unxit oculos meos etc..

In qua primo quidem demonstrat personam illuminantem, dicens ille homo qui dicitur iesus. Recte nominat eum hominem, quem hominem noverat, et verus homo erat; phil.

C. II, 7: in similitudinem hominum factus.

Licet autem eum non vidisset, quia caecus ab eo recessit, ad siloe vadens, cognovit eum ex auditu et collocutione hominum de ipso.

Secundo recitat factum, dicens lutum fecit, et unxit oculos meos; ubi se veracem ostendit, non asserens incerta. Dominus enim lutum fecerat ex sputo, quod quidem iste nescivit; sed lutum factum, et oculis superpositum, per sensum tactus didicit; et ideo non dixit lutum fecit ex sputo sed simpliciter lutum fecit, et unxit oculos meos; I io.

C. I, 1: quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, et perspeximus, et manus nostrae contrectaverunt... Testamur et annuntiamus vobis.

Tertio refert mandatum dicens et dixit mihi, scilicet iesus, vade ad natatoria siloe, et lava. Hoc etiam nobis necessarium est; nam si volumus mundari a caecitate cordis, oportet quod spiritualiter lavemur; Is. I, 16: lavamini, mundi estote.

Quarto commendat suam obedientiam, dicens et abii, et lavi, quasi diceret: ex quo mandatum audivi, desiderio visionis ductus, executus sum mandatum. Neque mirum: quia dicitur Prov. VI, 23: mandatum, scilicet impletum, lucerna est, et lex lux.

Quinto confitetur beneficii effectum, dicens et vidi. Et recte post obedientiam illuminatur: quia, ut dicitur Act. V, 32, dabit spiritum sanctum obedientibus sibi. Vide caeci constantiam. Nam, ut Augustinus dicit, ecce annuntiator factus est gratiae, ecce evangelizat et confitetur Iudaeis. Caecus ille confitebatur, et cor impiorum stringebatur, quia non habebant lumen, scilicet in corde, quod ille habebat in facie.

Consequenter cum dicit et dixerunt ei: ubi est ille? ponitur inquisitio de persona illuminantis; et primo ponitur Iudaeorum quaestio, cum dicunt ubi est ille? malitiose interrogant occisionem meditantes; iam enim adversus christum conspiraverant; supra VIII, 40: nunc autem quaeritis me interficere? secundo ponitur caeci responsio, cum ait nescio. Ut Augustinus dicit, ex verbis apparet quod sicut corporaliter in ipso gestum fuit, ita spiritualiter diversis temporibus repraesentatur.

Nam adhuc primo linitur caecus, et post lotus videt. Et inunctio quidem inchoationem sanitatis corporalis repraesentat; lotio autem perfectam consequitur sanitatem.

Specialiter autem inunctio efficit catechumenum; lotio, scilicet baptismus, perficit et illuminat.

Sic ergo diversa diversis temporibus repraesentatur fides. Nam per hoc quod dicit nescio, repraesentatur fides imperfecta in catechumenis; supra IV: vos adoratis quod nescitis. Potest etiam per hoc significari fides nostra; I Cor. XIII, 9: ex parte enim cognoscimus et ex parte prophetamus.

Consequenter cum subditur adducunt eum ad Pharisaeos, agitur de inquisitione, et primo inquirunt a caeco; secundo a parentibus, ibi non crediderunt ergo Iudaei.

Circa primum tria facit.

Primo praesentatur inquirendus; secundo ponitur inquirentium intentio; tertio ponitur ipsa inquisitio.

Inquirendus autem, scil. Caecus, praesentatur a populo Pharisaeis; unde adducunt, scilicet turbae, eum qui caecus fuerat, ad Pharisaeos; et hoc ideo, quia quaesierant ab eo ubi esset iesus, ut si eum invenirent ducerent eum ad Pharisaeos, damnandum propter solutionem sabbati. Quia vero christum non habuerunt, ducunt caecum, ut eum vehementius interrogantes, cogant importunitate vel timore aliquid falsitatis contra christum confingere; Ier. V, 5: ibo ergo ad optimates; ipsi enim cognoverunt viam domini, iudicium dei sui; et ecce hi magis confregerunt iugum, ruperunt vincula.

Intentionem autem eorum evangelista perversam esse ostendit, dicens erat autem sabbatum quando lutum fecit. Hoc dicit, ut eorum malam mentem demonstret, et causam propter quam eum quaerebant; ut scilicet occasionem contra eum invenirent, et detraherent miraculo per aestimatam legis praevaricationem; cum tamen, Matth. XII, 8, dicatur quod dominus est filius hominis etiam sabbati.

Examinatio autem fit a Pharisaeis, cum dicitur iterum ergo interrogabant eum Pharisaei, etc., et primo interrogant de facto; secundo de persona facientis, ibi dicebant ergo ex Pharisaeis quidam.

Circa primum duo facit. Primo ponitur eorum interrogatio; secundo caeci responsio.

Interrogant autem eum de materia consecutae visionis: unde iterum interrogabant eum Pharisaei etc.: non ut scirent, sed ut calumniam inferrent et falsitatem imponerent.

Respondit autem caecus, non dictis contraria, nec dissona veritati. Unde ille, scilicet caecus, dixit eis: lutum posuit mihi super oculos. Ubi primo admiranda est caeci constantia; nam etsi coram turbis, a quibus sine periculo interrogabatur, veritatem dixerat, non magnum videbatur; sed hoc mirae est constantiae quod in ampliori periculo constitutus, scilicet coram Pharisaeis, neque negat, neque contraria dicit prioribus, secundum illud Ps. Cxviii, 46: loquebar de testimoniis tuis in conspectu regum, et non confundebar. Secundo admiranda est eius industria; nam mores recitantium servat, qui primo diffuse et cum circumstantiis omnibus referunt; et si secundo referri oporteat, succinctius loquuntur. Unde neque nomen dicentis expressit, neque quoniam: dixit mihi: vade et lava, sed confestim solam substantiam facti tangens, dicit lutum fecit.

Consequenter cum subditur dicebant ergo ex Pharisaeis quidam etc., fit inquisitio de persona illuminantis, et primo ponuntur diversae sententiae Pharisaeorum de christo; secundo exquiritur sententia caeci, ibi dicunt ergo caeco iterum.

Circa primum tria facit.

Primo ponit opinionem christum blasphemantium; secundo opinionem eum commendantium; et tertio concludit, quod inter eos erat schisma et dissidium.

Circa primum sciendum est, quod illi qui malitiose contra aliquem agunt, tacent, si quid boni in facto eius vident; et mala, si qua videntur, manifestant, etiam bonum in malum convertentes; secundum illud Eccli. XI, 33: bona in mala convertens insidiatur, et in electis imponet maculam. Quod et isti faciunt; nam id quod videbatur bonum, scil. Caeci illuminationem, subticentes, quod contra christum esse poterat, manifestant, scilicet solutionem sabbati. Unde dicebant quidam ex Pharisaeis, scilicet malitiosi et pravi, non est hic homo a deo, qui sabbatum non custodit; cum tamen christus sabbatum servaret. Dominus enim prohibens operari in sabbato, intendit de opere servili, quod est peccatum; supra VIII, 34: qui facit peccatum, servus est peccati. Ergo qui facit opera peccati in sabbato, solvit sabbatum.

Christus ergo qui sine peccato erat, potius sabbatum, quam ipsi, custodiebat.

Commendantium autem opinio ponitur, cum subdit quomodo potest homo peccator haec signa facere? isti enim aliquam fidem ex signis conceperant et imperfecte et imbecilliter erant dispositi; quia ex timore Pharisaeorum et principum, quasi sub dubio proponunt, dicentes quomodo potest homo peccator haec signa facere? infra XII, 42, dicitur, quod multi ex principibus crediderunt in eum, sed propter Pharisaeos non confitebantur.

Qui tamen potius debuissent ostendere qualiter sabbatum non solveret, et convenienter respondere pro iesu.

Dissidium autem concludit inter eos, dicens et schisma erat inter eos: quod scilicet fuerat etiam inter populos; et hoc erat signum interitus illorum; Oseae X, 2: divisum est cor eorum, nunc interibunt; Matth. XII, 25: omne regnum in seipsum divisum, desolabitur.

Consequenter inquirunt sententiam a caeco, et dicunt tu quid dicis de illo qui aperuit oculos tuos? et primo ponitur Pharisaeorum interrogatio; secundo caeci responsio.

Interrogant quidem cum dicunt tu quid dicis de illo? quae quidem interrogatio, secundum chrysostomum, non est eorum qui christum blasphemabant, sed eorum qui commendabant. Et hoc apparet ex modo interrogandi.

Unde commemorant ei receptum beneficium, dicentes tu quid dicis de illo qui aperuit oculos tuos? alioquin si alii interrogassent, non hoc dixissent, sed potius, qui solvit sabbatum. Ideo autem beneficium commemorant, ut eum gratum reddentes, inducant ad christi praedicationem. Secundum autem Augustinum, est interrogatio adversariorum, volentium calumniari hominem qui constanter veritatem confitebatur, vel ut ex timore mutaret sententiam, vel saltem ut eum de synagoga eiicerent.

Responsio autem caeci constans ponitur: unde subdit ille autem dixit, quia propheta est. Licet enim adhuc, quasi inunctus in corde, dei filium nondum confiteretur, constanter tamen quod sentiebat expressit, non tamen mentitus est. Nam ipse dominus de se dixit Mc. VI, 4 et Matth. XIII, 57: non est propheta sine honore nisi in patria sua; Deut. XVIII, 15: prophetam suscitabit vobis deus, ipsum audietis.

Consequenter cum dicit non crediderunt ergo Iudaei de illo, agitur de inquisitione a parentibus, et primo ponitur causa inquisitionis; secundo subditur interrogatio, ibi et interrogaverunt; tertio adhibetur responsio, ibi responderunt ergo eis; quarto assignatur responsionis ratio, ibi hoc dixerunt parentes eius.

Causa autem secundae inquisitionis fuit infidelitas Pharisaeorum. Et hoc est quod dicit non crediderunt ergo de illo, scilicet Pharisaei, quod caecus natus fuisset, et vidisset, donec vocaverunt parentes eius, scilicet caeci, qui viderat. Hoc quidem faciunt volentes annullare christi miraculum, ne perdant gloriam suam; supra V, 44: quomodo potestis credere, qui gloriam ab invicem accipitis? inquisitio autem ponitur a Pharisaeis ad parentes: ubi tria proponunt. Primo de persona filii, dicentes hic est filius vester? quasi dicerent: numquid est hic? secundo de eius caecitate: unde subdunt quem dicitis quia natus est caecus? non dicunt, qui quandoque fuit caecus sed quem dicitis; quasi dicerent: hoc confingitis. Numquid hoc est verum? sed, o inquinati. Quis pater eligeret talia mentiri de filio? conantur enim per hoc eos ad negationem ducere.

Tertio quaerunt de modo consecutae visionis, dicentes quomodo ergo nunc videt? quasi dicant: aut hoc est falsum quod nunc videat, aut primum quod caecus fuerat; sed constat hoc esse verum, quod videt: falsum ergo fuit quod caecum eum dicebant; eccli.

C. XIII, 14: ex multa enim loquela tentabit te, et subridens interrogabit te de absconditis tuis.

Responsio parentum ponitur consequenter, cum dicit responderunt eis parentes eius etc.. De tribus autem interrogaverant Pharisaei; sed de duobus constanter respondent, et de tertio remittunt ad filium.

Primo quidem confitentur primum, scilicet quod filius eorum sit: unde dicunt scimus quia hic est filius noster. Item confitentur secundum, cum subdunt et quia caecus natus est. In quo patet quod veritas semper vincit mendacium. Unde in apocryphis esdrae dicitur, quod veritas super omnia vincit. Tertium autem, scilicet qualiter vidit, dicunt quomodo autem nunc videat, nescimus. Secundo de persona illuminante, cum subdunt aut quis aperuit oculos eius, nos nescimus. Hoc ideo dicunt, quia inquisitio fiebat contra personam illuminantem.

Et ideo remittunt ad filium, dicentes ipsum interrogate: aetatem habet, ipse de se loquatur; quasi dicant: etsi genuimus eum caecum, non tamen mutum; unde loqui potest pro se in causa. Quod quidem dispensative factum est, ut, dum parentes confitentur quod sciunt, et caecus confirmat qui est curatus, veritas miraculi magis appareret.

Ratio autem responsionis ponitur, cum subdit hoc dixerunt parentes eius, quoniam timebant Iudaeos: adhuc enim imperfecti erant, nec adimplere ausi quod dicit dominus, Matth. X, 28: nolite timere eos qui occidunt corpus. Causa autem timoris fuit, quia iam conspiraverant Iudaei, ut si quis eum confiteretur esse christum, extra synagogam fieret. Infra XVI, 1: haec locutus sum vobis, ut non scandalizemini: absque synagogis facient vos. Et, ut dicit Augustinus, iam non erat malum fieri extra synagogam: nam quos illi repellebant, christus recipiebat.