Lectio 4

Posita domini responsione hic ponitur responsionis reprehensio, et primo ponitur ministri reprehensio; secundo domini satisfactio, ibi respondit ei iesus etc..

Minister autem reprehendit responsionem domini, primo quidem facto, quia dedit ei alapam ad improperium; unde dicit haec cum dixisset, scilicet iesus, unus assistens ministrorum, scilicet pontificis, dedit ei alapam. Quod quidem non casu contigit, sed longe ante et multipliciter fuerat prophetatum; Is. L, 6: dedi corpus meum percutientibus, et genas meas vellentibus; Thren. III, 30: dabit percutienti se maxillam, saturabitur opprobriis; Mich. V, 1: in virga percutient maxillam iudicis Israel.

Secundo reprehendit verbo, dicens sic respondes pontifici? in quo datur intelligi quod Annas pontifex erat et nondum missus erat ad caipham, unde Lc. III, 2, hos duos pontifices commemorat: sub principibus, inquit, sacerdotum Anna et caipha. Sed dicuntur duo pontifices, quia alternis vicibus pontificatum sibi vindicabant; sed illo anno Annas erat princeps sacerdotum.

Motus est autem minister ad percutiendum iesum ex hoc scilicet quia cum audientium eum interpellasset testimonium, supra VII, 32: cum pontifices misissent ministros ut caperent eum, ipsi capti ad verba iesu redierunt dicentes quia numquam sic locutus est homo sicut hic homo. Volens ergo hic se excusare quod non esset de illis, percussit eum. Sed christum male respondisse pontifici ex hoc coniecit, quia per hoc quod dixit, quid me interrogas? interroga eos qui audierunt, videbatur notasse pontificem de imprudenti interrogatione, cum tamen scriptum sit Ex. XXII, 28: principem populi tui ne maledicas.

Consequenter iesus rationabiliter excusat se, cum dicit si male locutus sum, respondens pontifici, testimonium perhibe de malo, quasi dicat: si habes ex his quae a me prolata sunt unde me possis reprehendere, ostende quod male dixerim: quia in ore duorum vel trium testium stat omne verbum, Deut. XIX, 15. Si autem bene, idest si nequis hoc ostendere, quid me caedis? idest, quid in me furis? vel hoc potest referri ad hoc quod dixit supra interroga eos qui audierunt quid locutus sum ipsis, ut sit sensus: si male locutus sum, in synagoga et in templo, quod non debui, testimonium perhibe de malo, quod dixi coram principe sacerdotum. Sed hoc non potuisset minister ostendere. Si autem bene, scilicet docui, quid me caedis? quasi dicat, iniustum est; Ier. XVIII, 20: numquid redditur pro bono malum, quia foderunt foveam animae meae? sed hic est quaestio, quia matth.

C. V, 39, dominus praecipit discipulis suis: si quis te percusserit in dexteram maxillam, praebe ei et alteram. De christo autem dicitur Act. I, 1: coepit iesus facere et docere.

Debuit ergo facere quod docuit. Sed hoc non fecit; immo, quod contrarium videtur, se excusavit.

Responsio. Dicendum, secundum Augustinum, quod dicta et praecepta sacrae Scripturae ex factis sanctorum interpretari possunt et intelliguntur, cum idem spiritus sanctus qui inspiravit prophetis et aliis sacrae Scripturae auctoribus, moverit sanctos ad opus.

Nam, sicut II Petr. I, 21 dicitur, spiritu sancto inspirati locuti sunt sancti dei homines; ita Rom. VIII, 14, dicitur: qui spiritu dei aguntur, hi sunt filii dei. Sic sacra Scriptura intelligenda est secundum quod christus et alii sancti servaverunt. Christus autem non praebuit isti aliam maxillam: nec Paulus, Act. XVI, 22 ss.. Unde non est intelligendum quod christus mandasset quod praeberent maxillam aliam corporalem ad litteram ei qui percutit unam; sed hoc debet intelligi quantum ad praeparationem animi, quod si necesse fuerit, ita debet esse dispositus ut non turbetur animo contra percutientem, sed paratus sit simile et etiam amplius sustinere. Et hoc dominus servavit, qui corpus suum praebuit occisioni. Sic ergo excusatio domini utilis fuit ad nostram instructionem.

Hic ostenditur quomodo a pontifice mittitur ad alium pontificem, et primo ponitur iesu missio; secundo completur Petri negatio, ibi erat autem simon Petrus stans et calefaciens se.

Dicit ergo et misit eum Annas ligatum ad caipham pontificem, ad quem a principio ducebatur; sed causa quare prius declinaverat illuc, expressa est supra. Sed attende Annae nequitiam: quia cum debuisset eum absolvere, utpote sine culpa existentem, tamen eum ligatum misit.

Hic agitur de secunda negatione Petri et tertia, et primo ponitur negationis occasio; secundo Petri duplex negatio, ibi dixerunt ergo ei etc.; tertio ponitur signi verborum christi adimpletio, ibi et statim gallus cantavit etc..

Occasio autem secundae negationis Petri fuit mora cum ministris pontificis stantibus ad ignem. Nam chrysostomus dicit: recedente christo ad caipham, Petrus adhuc cum ministris remansit. Sic enim absorptus erat a peccato post negationem, ut qui prius fervidus erat, iam non videbatur curare de christo; Ier. VIII, 6: nullus est qui agat poenitentiam super peccato suo, dicens, quid feci? et ideo dicit erat autem simon Petrus adhuc stans et calefaciens se; quamvis christus recesserit inde, immemor eius quod dicitur in Ps. I: beatus vir qui non abiit in consilio impiorum.

Sed haec expositio stare non potest: quia sic sequeretur quod secunda et tertia negatio facta fuisset in absentia christi; quod est contra illud quod dicitur Lc. XXII, 61, quod post tertiam negationem Petri conversus dominus respexit Petrum.

Et ideo Augustinus aliter exponens, dicit quod evangelista loquitur per recapitulationem more suo, ut ostendat continuationem et ordinem rei. Dixerat enim supra quod stabant servi et ministri ad prunas, quia frigus erat et calefaciebant se, et, Petrus erat cum eis stans, et calefaciens se, et postea interposuit de examinatione christi a pontifice; et postmodum, ut continuet seriem, resumit quasi eadem verba dicens erat autem simon Petrus stans, ante scilicet quam christus mitteretur ad caipham.

Deinde ponitur duplex negatio Petri, cum dicit dixerunt ergo ei: numquid et tu ex discipulis eius es? et circa utrumque ponuntur duo, scilicet negationis occasio, idest interrogatio, et ipsa negatio.

Sed hic occurrit duplex quaestio litteralis.

Nam Matth. XXVI, 71, loquens de secunda negatione dicit: exeunte autem illo ianuam, vidit eum alia ancilla, et ait his qui erant ibi: et hic erat cum iesu Nazareno. Et iterum negavit cum iuramento. Et sic videtur hic duplex contrarietas. Quia ioannes dixit Petrum negasse eo stante ad focum, matthaeus autem eo exeunte domum.

Alia contrarietas est: quia secundum matthaeum interrogatur ab alia ancilla, secundum ioannem ab aliis, scilicet multis, unde dicit dixerunt ergo ei: numquid et tu ex discipulis eius es? item etiam secundum Lucam solum ab una interrogatur, unde lc.

C. XXII, 59, dicitur: et intervallo facto quasi horae unius alius quidam affirmabat, dicens: vere et hic cum illo erat.

Responsio. Dicendum, quod quando Petrus primo negavit, surrexit et exivit ianuam, et eo exeunte alia ancilla interrogavit eum.

Vel dixit aliis, quia de illis erat, sicut refert matthaeus. Et sic negavit secundo. Et postmodum rediit Petrus ut excusaret se de hoc etiam, et sedit cum aliis; quo sedente ibi, alii qui audierunt ab ancilla, iterum interrogaverunt eum, ut dicit matthaeus. Vel unus primo, ut dicitur hic et postea alii multi.

Et sic negavit tertio.

Unde subditur de tertia negatione: dixit unus ex servis pontificis cognatus eius, cuius abscidit Petrus auriculam. Iste tertius testimonium perhibuit, quia de visu unde dicit nonne ego te vidi in horto cum illo? iterum ergo Petrus, facto intervallo horae unius, negavit, tertio.

Nec refert si alii evangelistae dicunt tertiam interrogationem factam a pluribus, ioannes vero factam ab uno. Potuit enim fieri ut iste, qui magis certus erat, interrogaret, et alios ad interrogandum incitaret. Multa enim circa haec verba dicta sunt a circumstantibus, quorum unum commemorat evangelista unus, et alius aliud, cum non esset eorum principalis intentio ad hoc, sed ad commemorandum verba Petri, et ostendendum veritatem eius quod dominus dixerat Petro; unde in verbis Petri omnes conveniunt; num.

XXIV, 13: quidquid dominus dixerit, haec loquar.

Consequenter agit de signo commemorationis christi: unde dicit et statim gallus cantavit, motus virtute divina, ut medici esset completa praedictio, et aegroti convicta praesumptio.