Lectio 5

Postquam evangelista praemisit conditiones sororum quantum ad martham, hic describit eas quantum ad mariam, et primo describit vocationem mariae; secundo occursum eius ad christum, ibi illa, ut audivit; tertio eius devotionem, quam exhibuit christo, ibi maria ergo cum venisset ubi erat iesus... Cecidit ad pedes eius.

Vocatur autem maria per martham, quae consolata et instructa per christum, nolens sororem suam esse tantae consolationis expertem, cum dixisset verba praedicta cum domino, abiit, statim et vocavit mariam sororem suam silentio, dicens: magister adest, et vocat te etc..

Ubi quidem duo dubitanda occurrunt. Primo de hoc quod dicit silentio: nam silentium nihil aliud est quam privatio locutionis vel soni. Non ergo eam silentio vocare potuisset.

Responsio. Dicendum, secundum Augustinum, quod silentium suppressam vocem nuncupavit, quasi dicat, vocavit eam submisse, secundum illud Eccle. IX, 17: verba sapientium audiuntur in silentio. Ideo autem eam silenter vocat, quia multitudo Iudaeorum erat cum ea, ut dictum est, et forte erant inter eos aliqui qui non diligerent christum, qui vel recederent, vel, hoc audito, mariam non sequerentur.

Mystice autem per hoc datur intelligi quod ad christum quis vocat exteriore voce tantum, sed efficacius silenter; unde dicitur Is. XXX, V. 15: in silentio et spe erit fortitudo vestra.

Secundo dubitatur de hoc quod dicit magister adest, et vocat te. Videtur falsum dixisse: non enim dixit dominus marthae quod vocaret mariam.

Responsio. Dicit Augustinus, quod evangelista causa brevitatis dat intelligere quod in sua narratione intermiserat: nam forte dominus dixit marthae quod eam vocaret. Alii autem dicunt, quod martha ipsam praesentiam vocationem reputavit; quasi diceret: inexcusabile est ut eo praesente tu non exeas obviam ipsi.

Consequenter cum dicit illa, ut audivit, surrexit cito, et venit ad eum, ponitur occursus mariae.

Et circa hoc duo facit.

Primo ponitur promptitudo mariae ad occurrendum; secundo locus in quo ei occurrit, ibi nondum enim venerat iesus in castellum; tertio comitiva quae eam sequitur, ibi Iudaei ergo qui erant cum ea in domo... Secuti sunt eam.

Promptitudo autem mariae ad occurrendum describitur, quia non distulit propter luctum, non tardavit propter astantes, sed statim ut audivit, surrexit cito, de domo in qua erat, et venit ad eum, scilicet iesum. Ex quo patet quod non illam praevenisset martha, si ei a principio notus fuisset adventus iesu.

Datur etiam per hoc nobis exemplum non tardandi, cum vocamur ad christum. Eccli.

C. V, 8: ne tardes converti ad dominum, et ne differas de die in diem; Is. L, 4: audiam eum quasi magistrum.

Locus autem ubi maria christo occurrit, est idem ille ubi martha cum christo locuta fuerat; unde dicit nondum enim venerat iesus in castellum, sed erat adhuc in illo loco ubi occurrerat ei martha; quod ideo ponit evangelista, ne credatur superfluus occursus mariae, cum christus potuerit adeo cito in castellum venire sicut et martha. Ideo autem christus in illo loco remansit, ut non videatur seipsum ingerere miraculo; sed dum rogatus et inductus miraculum operatur, confiteantur ipsum mortuum esse, et miraculum nullam calumniam patiatur.

Datur etiam per hoc intelligi, quod cum volumus christo frui, eum venientem anticipemus, non expectantes quod ipse nobis condescendat: sed ut ipsi potius condescendamus ad eum; Ier. XV, 19: ipsi convertentur ad te, et tu non converteris ad eos.

Comitiva autem quae sequitur mariam, describitur cum dicit Iudaei ergo qui erant cum ea in domo... Secuti sunt eam. Causam autem quare eam sequebatur ponit, dicens quia vadit ad monumentum ut ploret ibi. Credebant enim quod ex impetu doloris hoc faceret: non enim audierant verba quae martha dixerat mariae. In quo quidem Iudaei commendandi sunt, quia, ut dicitur Eccli. VII, 38, non desis plorantibus in consolatione. Nihilominus divina providentia factum est ut eam sequerentur, ut cum plures essent ibi cum Lazarus suscitatus est, tam grande miraculum quatriduani resurgentis testes plurimos inveniret, ut dicit Augustinus.

Consequenter cum dicit maria ergo cum venisset ubi erat iesus, videns eum cecidit ad pedes eius, commendatur devotio mariae ad iesum, et primo devotio quam exhibuit facto; secundo devotio quam exhibuit verbo, ibi domine, si fuisses hic, non esset mortuus frater meus.

Circa primum nota in maria securitatem et humilitatem.

Securitatem quidem, quia contra mandatum principum, quod nullus confiteretur christum, non verecundatur turbam, nec suspicionem Iudaeorum de christo veretur: cum aliqui inimicorum christi interessent, ad christum currit; Prov. XXVIII, 1: iustus quasi leo confidens, absque terrore erit.

Humilitatem autem, quia cecidit ad pedes eius, quod non de martha legitur; I Petr. V, V. 6: humiliamini sub potenti manu dei, ut vos exaltet in tempore visitationis; ps.

Cxxxi, 7: adorabimus in loco ubi steterunt pedes eius.

Verbo autem devotionem exhibuit, cum dixit ei: domine, si fuisses hic, non esset mortuus frater meus. Credebat enim esse vitam, et ubi ipse esset, mortem locum non habere; II Cor. VI, 14: non est conventio lucis ad tenebras. Quasi dicat: dum nobiscum praesens fuisti ut Augustinus dicit, non morbus, non infirmitas aliqua apparere ausa est, apud quas vitam noverat hospitari. O infidelis conventio. Te adhuc posito in saeculo, Lazarus amicus tuus mortuus est. Si amicus moritur, inimicus quid patietur? consequenter cum dicit iesus ergo ut vidit eam plorantem... Infremuit spiritu, et turbavit se, ponuntur ea quae pertinent ad affectum christi. Christus enim non respondet eadem mariae quae respondit marthae; sed propter astantem turbam nihil loquitur, factis demonstrans suam virtutem.

Primo ergo ponitur affectus christi ostensus mariae; secundo subditur disceptatio de christi affectu, ibi dixerunt ergo Iudaei: ecce quomodo amabat eum.

Circa primum tria facit.

Primo ponitur affectus christi quem corde habuit; secundo quomodo eum verbis expressit, ibi et dixit, ubi posuistis eum? tertio quomodo eum lacrymis demonstravit, ibi et lacrymatus est.

Dicit ergo quantum ad primum iesus ergo, ut vidit eam plorantem etc..

Ubi notandum est, christum verum deum esse, et verum hominem; et ideo ubique fere in factis suis mixta leguntur humana divinis, et divina humanis: et si quandoque ponitur aliquid humanum de christo, statim additur aliquid divinum. Nihil enim infirmius de christo legimus quam eius passionem; et tamen eo in cruce pendente, divina facta patent, quod sol obscuratur, petrae scinduntur, corpora sanctorum qui dormierant resurgunt.

In nativitate etiam et eo iacente in praesepio, sidus de caelo fulget, Angelus laudes cecinit, magi et reges munera offerunt. Simile autem habemus in hoc loco: nam christus secundum humanitatis affectum aliquid infirmum patitur, turbationem quamdam de morte Lazari concipiens; unde dicit infremuit spiritu, et turbavit semetipsum.

Circa quam quidem turbationem primo quidem attende pietatem, secundo discretionem, tertio potestatem.

Pietatem quidem ex causa, quae est iusta.

Tunc enim iuste turbatur quis, si ex aliorum tristitia et malo turbetur: et quantum ad hoc dicit ut vidit eam plorantem; Rom. XII, 15: gaudere cum gaudentibus et flere cum flentibus.

Discretionem autem, quia secundum iudicium rationis turbatur; unde dicit fremuit spiritu; quasi iudicium rationis servans.

In turbatione enim spiritus dicitur mens, vel ratio, secundum illud Eph. IV, 23: renovamini spiritu mentis vestrae. Quandoque autem contingit quod huiusmodi passiones sensitivae partis nec fiunt spiritu, nec servant moderamen rationis, quin potius ipsam perturbant: quod quidem in ipso non fuit, quia infremuit spiritu.

Sed quid significat fremitus christi? videtur quod significet iram; Prov. XIX, 12: sicut fremitus leonis, ita et ira regis. Item videtur quod significet indignationem; secundum illud Ps. Cxi, 10: dentibus suis fremet, et tabescet.

Responsio. Dicendum quod hic fremitus in christo iram quamdam et indignationem cordis significat. Omnis autem ira et indignatio ex aliquo dolore et tristitia causatur.

Duo autem hic suberant: unum de quo christus turbabatur, quod erat mors homini inflicta propter peccatum; aliud autem de quo indignabatur, erat saevitia mortis et diaboli.

Unde, sicut quando aliquis vult repellere hostem, dolet de malis illatis ab ipso, et indignatur ad animadvertendum in eum, ita et christus doluit et indignatus est.

Potestatem autem, quia ipse suo imperio turbavit semetipsum. Nam huiusmodi quidem passiones aliquando insurgunt ex causa indebita; sicut cum aliquis de malis gaudet et de bonis tristatur; Prov. II, 14: qui laetantur cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis. Et hoc non fuit in christo; unde dicit ut vidit eam plorantem...

Turbavit seipsum. Aliquando insurgunt ex aliqua causa bona, non tamen ratione moderantur: et propter hoc dicit infremuit spiritu.

Aliquando autem etsi moderentur ab aliquo, praeveniunt tamen iudicium rationis, cuiusmodi sunt subiti motus. Quod quidem in christo non fuit: quia omnis motus appetitus sensitivi fuit in eo secundum modum et imperium rationis. Et ideo dicit turbavit semetipsum, quasi dicat: iudicio rationis hanc sibi tristitiam assumpsit.

Sed contra est quod dicitur Is. XLII, 4: non erit tristis neque turbulentus.

Responsio. Dicendum quod hoc intelligitur de tristitia praeveniente et immoderata.

Voluit etiam christus se turbare et tristari ex triplici causa. Primo quidem ad probandum conditionem et veritatem humanae naturae.

Secundo ut dum tristatur et cohibet seipsum, doceat modum servandum esse in tristitiis. Stoici enim dixerunt quod nullus sapiens tristatur. Sed valde inhumanum esse videtur quod aliquis de morte alicuius non tristetur. Aliqui autem sunt qui in tristitiis de malo amicorum, nimis excedunt. Sed dominus tristari voluit, ut significet tibi quod aliquando debeas contristari, quod est contra stoicos: et modum in tristitia tenuit, quod est contra secundos. Unde apostolus I Thess. IV, 12: nolumus vos ignorare de dormientibus, ut non contristemini sicut ceteri qui spem non habent; Eccli. XXII, 10: super mortuum plora, quia deficit lux eius, et postea subdit: modicum plora supra mortuum, quoniam requievit. Tertia ratio est ut insinuet quod nos pro mortuis corporaliter tristari et plorare debemus: secundum illud Ps. XXXVII, 9: afflictus sum, et humiliatus sum nimis.

Consequenter dominus affectum sui cordis verbis demonstrat; unde dicit ubi posuistis eum? sed contra. Numquid dominus locum ubi positus erat ignorabat? videtur quod non: nam sicut virtute divinitatis absens scivit mortem eius, ita scivit etiam locum sepulcri.

Quare ergo quaerit quod scivit? responsio. Dicendum quod non ut ignorans interrogat, sed dum a populo sibi sepulcrum ostenditur, vult eos confiteri Lazarum mortuum et sepultum: ut sic miraculum ab omnium suspicione eripiat.

Sunt ad hoc etiam duae rationes mysticae.

Una est, quia qui interrogat, videtur nescire ea de quibus interrogat. Per Lazarum autem in monumento, signantur mortui in peccatis.

Ostendit ergo dominus se ignorare locum Lazari, dans per hoc intelligere quod quasi nesciat peccatores, secundum illud matth.

C. VII, 23: non novi vos, et Gen. III, 9: Adam, ubi es? alia ratio est, quia quod aliqui a peccato resurgant ad statum iustitiae divinae, est ex profundo praedestinationis divinae: quod quidem profundum homines ignorant; Rom. XI, 34: quis cognovit sensum domini, aut quis consiliarius eius fuit? et Ier. XXIII, 18: quis enim affuit in consilio domini, et vidit, et audivit sermonem eius? et ideo dominus hoc innuens, ad modum nescientis se habuit, cum et ipsi hoc nesciamus.

Sic ergo ponitur domini interrogatio, et sequitur populi responsio; unde dicit dicunt ei: domine, veni et vide. Veni miserando, vide, considerando; Ps. XXIV, 18: vide humilitatem meam et laborem meum, et dimitte universa delicta mea.

Consequenter dominus affectum suum lacrymis demonstrat; unde subditur et lacrymatus est iesus: quae quidem lacrymae non erant ex necessitate, sed ex pietate et causa. Fons enim pietatis erat, et ideo flebat ut ostenderet non esse reprehensibile si aliquis ploret ex pietate; eccli.

C. XXXVIII, 16: fili, super mortuum produc lacrymas. Flevit ex causa, ut doceret hominem propter peccatum fletibus indigere, secundum illud Ps. VI, 7: laboravi in gemitu meo, lavabo per singulas noctes lectum meum.

Consequenter cum dicit dixerunt ergo Iudaei: ecce quomodo amabat eum, ponit evangelista disceptationem de affectu christi: et primo inducit quosdam admirantes christi affectum; secundo quosdam in dubium revocantes miraculum prius factum, ibi quidam autem ex ipsis dixerunt etc..

Admirantes autem miraculum christi inducit evangelista per modum conclusionis, cum dicit dixerunt ergo Iudaei, ostensis scilicet signis affectus christi, tam verbis quam lacrymis, ecce quomodo amabat eum: nam amor maxime in tristitiis hominum manifestatur; Prov. XVII, 17: in tristitia amicus cognitus est. Mystice autem per hoc datur intelligi quod deus homines etiam in peccatis amat, nisi enim eos amasset, non utique diceret: non veni vocare iustos, sed peccatores ad poenitentiam: Matth. IX, 13. Unde Ier. XXXI, 3: in caritate perpetua dilexi te, ideo attraxi te miserans.

Vertentes autem in dubium miraculum factum, erant ex invidis iesu; unde dicit quidam autem ex ipsis, scilicet Iudaeis, dixerunt: non potuit hic, qui aperuit oculos caeci nati, facere ut hic non moreretur? quasi dicant: si sic amabat eum ut etiam pro eius morte lacrymaretur, videtur quod voluisset eum non mori: nam tristitia est de his quae nobis non volentibus acciderunt. Si ergo eo nolente mortuus est, videtur quod non potuit mortem impedire; multo magis videtur quod non potuerit aperire oculos caeci nati. Vel, dicendum quod hoc dixerunt admirando, eo modo loquendi quo eliseus dixit IV Reg. II, 14: ubi est deus eliae etiam nunc? et David in ps.

Lxxxviii, 50: ubi sunt misericordiae tuae antiquae, domine?