Lectio 8

Supra dominus consolatus est discipulos suos rationibus acceptis ex parte ipsorum discipulorum, promittendo eis accessum ad patrem, adventum spiritus sancti, et suum reditum; hic vero consolatur eos rationibus acceptis ex parte sui ipsius, ex quo poterat eis esse duplex causa consolationis.

Una, ex utilitate fructus, qui sequebatur ex recessu christi; alia ex causa mortis. Et ideo primo ponit primam; secundo secundam, ibi iam non multa loquar vobiscum.

Fructus autem qui sequebatur ex recessu christi, erat exaltatio sua etc., unde discipuli poterant consolari. Mos enim amicorum est ut cum amicus ad suam exaltationem vadit, de eius recessu minus desolentur: et ideo dominus hanc causam ponit ad eorum consolationem. Et primo excludit cordis dubitationem; secundo commemorat quoddam quod eos in parte consolabatur, et in parte turbabat; tertio subdit causam totaliter consolantem; quarto respondet cuidam tacitae quaestioni.

Turbationem quidem cordis excludit dicens non turbetur cor vestrum etc..

Turbatio ad tristitiam refertur; formido ad timorem. Tristitia autem et timor in aliquo quidem conveniunt, in hoc scilicet quod utrumque est de malo; sed differunt, quia tristitia est de malo praesenti, formido autem de malo futuro. Dicit autem dominus non turbetur cor vestrum, de malo praesenti, Ps. Cxi, 6: iustus non commovebitur: neque formidet, scilicet de futuro; Is. LI, 12: quis tu ut timeas ab homine mortali? quod intelligendum est de timore humano: nam timorem divinum non excludit.

Consequenter cum dicit audistis quia ego dixi vobis: vado, et venio ad vos; turbantur enim ex recessu christi sed in parte consolabantur, quod subdit et venio ad vos; supra: vado, et venio ad vos. Non tamen ex hoc consolabantur totaliter, timentes ne forsitan gregem lupus hoc intervallo invaderet in pastoris absentia: secundum illud Zach. XIII, 7: percute pastorem, et dispergentur oves. Dicit ergo non turbetur, quia vado, sed nec formidet, quia venio ad vos.

Vadit quidem sua potestate moriendo, et venit resurgendo; Matth. XX, 18: filius hominis tradetur principibus sacerdotum et Scribis, et condemnabunt eum morte... Et tertia die resurget. Ivit ascendendo; Is. Lxiii, 1: iste formosus in stola sua, gradiens in multitudine fortitudinis suae. Veniet ad iudicandum; Lc. XXI, 27: videbunt filium hominis venientem in nube cum potestate magna et maiestate.

Totaliter autem consolatur eos cum dicit si diligeretis me, gauderetis utique; quasi dicat: si diligitis me, non debetis contristari, sed potius debetis gaudere de recessu meo, quia vado ad exaltationem meam, quia scilicet, vado ad patrem, qui maior me est.

Sed ex hoc Arius insultat dicens patrem maiorem esse filio. Cuius error ex ipsis verbis domini excluditur. Nam ex intellectu eius, quomodo intelligitur vado ad patrem, ex eodem intelligitur pater maior me est. Filius autem non vadit ad patrem nec venit ad nos inquantum est filius dei, secundum quod cum patre fuit ab aeterno; supra I: in principio erat verbum, et verbum erat apud deum. Sed dicitur ire ad patrem, secundum humanam naturam.

Sic ergo hoc quod dicit maior me est, non dicit inquantum filius dei, sed inquantum filius hominis, secundum quod non solum est minor patre et spiritu sancto, sed etiam ipsis Angelis; Hebr. II, 9: eum autem qui modico quam Angeli minoratus est, videmus iesum propter passionem mortis, gloria et honore coronatum. Item quibusdam hominibus, scilicet parentibus, subditus erat quantum ad aliquid, ut legitur Lc. II, 51. Sic ergo minor est patre secundum humanitatem, aequalis secundum divinitatem; Phil. II, 6: non rapinam arbitratus est esse se aequalem deo: sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens.

Potest etiam dici, secundum Hilarium, quod pater etiam secundum divinitatem maior est filio, sed tamen filius non est minor, sed aequalis. Est enim pater maior filio non potestate, aeternitate et magnitudine: sed donantis seu principii auctoritate.

Nam pater nihil ab alio accipit, filius autem naturam, ut ita dicam, a patre accipit per aeternam generationem. Est ergo pater maior, quia dat; sed filius non est minor, sed aequalis, quia totum quod pater habet, accipit; Phil. II, 9: dedit ei nomen quod est super omne nomen. Minor enim iam non est donante, cui unum esse donatur.

Chrysostomus autem ita exponit dicens, quod dominus loquitur secundum suspicionem apostolorum, qui nondum noverant quid sit resurrectio, nec eum aequalem patri existimabant. Et ideo dicit eis: et si non creditis mihi quod non possum mihi assistere, nec confiditis quod post crucem rursus vos videbo; tamen credatis mihi, quia vado ad patrem, qui maior me est.

Respondet autem tacitae quaestioni, dicens et nunc dixi vobis priusquam fiat, ut cum factum fuerit credatis. Possent enim quaerere quare ista diceret et ideo praeveniens dicit nunc dixi vobis etc..

Sed quaerit Augustinus: cum fides sit de his quae non videntur, non debet homo credere postquam factum est, sed ante.

Sed dicendum, quod aliud videbant, et aliud credebant. Viderunt ante mortem christi et eius resurrectionem, quo viso, crediderunt quod ipse esset christus filius dei.

Unde cum factum fuit, non crediderunt fide nova, sed aucta; aut certe cum mortuus esset, defecta; cum surrexisset, refecta, ut Augustinus dicit.

Consequenter cum dicit iam non multa loquar vobiscum, ponit aliam causam consolationis ex parte recessus sui, quae sumitur ex causa mortis. Sciendum est autem, quod causa mortis quaedam est inducens dolorem, cum quis pro culpa occiditur; quaedam est inducens consolationem, cum quis scilicet moritur pro bono virtutis; I Petr. IV, 15: nemo vestrum patiatur ut fur aut homicida...p si autem ut christianus, non erubescat. Circa hoc ergo primo ostendit dominus quod peccatum non fuit causa suae mortis; secundo quod eius causa fuit virtus obedientiae et caritatis, ibi sed ut cognoscat mundus quia diligo patrem.

Dicit ergo iam non multa loquar vobiscum, propter temporis brevitatem; supra XIII, 33: filioli, adhuc modicum vobiscum, sum. Vel quia nondum capaces estis; infra XVI, 12: adhuc multa habeo vobis loqui, sed non potestis portare modo. Vel ideo non multa loquar vobiscum, quia in uno brevi sermone explicabo vobis quod non moriar ex culpa mea. Et hoc facit consequenter cum dicit venit enim princeps mundi huius, et in me non habet quidquam, scilicet diabolus, qui dicitur princeps, non ratione creationis, neque per naturalem potestatem, ut Manichaei blasphemant, sed ratione culpae huius, idest amatorum mundi: unde dicitur princeps mundi et peccati. Eph. Ult., V. 12: non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem; sed adversus rectores et principes tenebrarum harum. Non ergo est princeps creaturarum, sed peccatorum et tenebrarum; iob XLI, 25: ille est rex super omnes filios superbiae.

Hic ergo princeps venit ad persequendum: intravit enim in cor Iudae ut proderet, Iudaeorum vero ut occiderent; sed in me non habet quidquam: nam in nobis non habet potestatem nisi propter peccatum; supra VIII, V. 34: qui facit peccatum, servus est peccati.

In christo autem nullum peccatum erat, neque secundum animam: I Petr. II, 22: qui peccatum non fecit etc. Neque secundum carnem, quia ex virgine absque originali peccato de spiritu sancto conceptus; Lc. I, 35: quod enim ex te nascetur sanctum, vocabitur filius dei. Quia ergo diabolus christum, in quo nullum ius habuit, etiam invasit, perdere meruit quod iuste possidebat; Mc. V, 7: quid nobis et tibi, iesu fili dei altissimi? sic ergo patet quod causa mortis suae non fuit culpa; sed nec erat cur moreretur, si non habet peccatum.

Consequenter veram causam adiungit, quae est bonum virtutis; et ideo dicit sed ut cognoscat mundus quia diligo patrem: quod, secundum Augustinum sic punctatur: sed ut cognoscat mundus quia diligo patrem, et sicut mandatum dedit mihi pater, sic facio, suspensive, surgite, eamus hinc.

Ubi sciendum est, quod duo moverunt christum ad mortem sustinendam, scilicet amor dei et dilectio proximi; Eph. V, 2: ambulate in dilectione. Et hoc probat per indicium, quia mandata sua implet; supra: si diligitis me, mandata mea servate.

Et quantum ad hoc dicit sed ut cognoscat mundus quia diligo patrem etc.; et hoc efficaciter, quia scilicet morior; unde subdit et sicut mandatum dedit mihi pater, sic facio: quod est secundum quod pater movit eum ad mortem suscipiendam, scilicet obedientia, quae ex amore causatur. Mandatum autem hoc dedit pater non filio dei, qui cum sit verbum, est etiam mandatum patris; sed dedit filio hominis, inquantum animae eius inspiravit necessarium esse saluti humanae ut christus in humana natura moreretur.

Ut ergo hoc mundus cognoscat, surgite, de loco ubi coenaverant, et eamus, ad locum ubi ego sum tradendus, ut videatis quod non ex necessitate, sed ex caritate et obedientia morior; iob XXXIX, 21: audacter in occursum pergit armatis.

Secundum chrysostomum autem aliter legitur: ut in hoc scilicet quod dicit sic facio, sit finis sententiae; et in hoc quod resumit: surgite, eamus hinc, sit principium alterius: ut sit sensus: non morior, quasi princeps mundi huius habeat in me quidquam, sed quia diligo patrem, ideo hoc facio.

Vos autem surgite et eamus hinc. Videbat enim eos formidare et propter tempus, quia nox profunda erat, et propter locum, quia in villa manifeste sistebant, ita ut semper circumvolverent ad Ostium oculos, quasi expectando hostes eos invadentes, et propter hoc non attendentes his quae dicebantur.

Et ideo ut melius verba quae dicturus erat intelligerent, ducit eos in locum alium secretum, ut aestimantes se securos esse, attentius audiant quae diceret eis; Oseae II, 14: ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor eius.