Lectio 6

Represso Iudaeorum murmure, consequenter dominus satisfacit dubitationi quae orta erat in cordibus Iudaeorum de verbo quod dixerat, scilicet ego sum panis, qui de caelo descendi, ubi intendit probare hoc verum esse de se: et argumentatur sic. Ille panis descendit de caelo qui dat vitam mundo; sed ego sum panis dans vitam mundo: ergo ego sum panis qui de caelo descendi etc..

Circa hoc tria facit.

Primo ponit quasi minorem suae rationis, scilicet ego sum panis vitae; secundo ponit maiorem, scilicet quod panis qui de caelo descendit, debet dare vitam, ibi patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt; tertio ponit conclusionem, ibi ego sum panis vivus.

Circa primum duo facit.

Primo manifestat suum propositum; secundo intentum quasi probatum inducit, ibi ego sum panis vitae.

Propositum suum est ostendere quod sit panis vitae. Panis autem vivificat inquantum sumitur. Constat autem quod qui credit in christum, sumit eum intra seipsum, secundum illud Eph. III, 17: habitare christum per fidem in cordibus nostris. Si ergo ille qui credit in christum habet vitam, manifestum est quod manducando hunc panem vivificatur: ergo iste panis est panis vitae.

Et hoc est quod dicit amen, amen dico vobis, qui credit in me, fide scilicet formata, quae non solum perficit intellectum, sed etiam affectum (non enim tenditur in rem creditam nisi ametur) habet vitam aeternam.

Christus autem est in nobis dupliciter: scilicet in intellectu per fidem, inquantum fides est; et in affectu per caritatem, quae informat fidem: I Io. IV, 16: qui manet in caritate, in deo manet, et deus in eo. Qui ergo credit sic in christum ut in eum tendat, habet ipsum in affectu et in intellectu: et si addamus, quod christus est vita aeterna, ut dicitur I Io. Ult., c. 20: ut simus in vero filio eius iesu christo: hic est verus deus et vita aeterna; et supra I, 4: in ipso vita erat, possumus inferre, quod quicumque credit in christum, habet vitam aeternam. Habet, inquam, in causa et in spe, quandoque habiturus in re.

Manifestato proposito, inducit intentum, cum dicit ego sum panis vitae idest dans vitam, ut evidenter sequitur ex praemissis.

De isto pane Gen. Penult., V. 20: Aser, pinguis panis eius, praebebit delicias, scilicet vitae aeternae, regibus.

Consequenter cum dicit patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt, ponit maiorem: scilicet quod dare vitam sit effectus panis de caelo descendentis.

Et primo praemittit manifestationem propositi; secundo ponit intentum, ibi hic est panis de caelo descendens.

Propositum autem suum manifestat per contrarium. Dictum est enim supra, quod Moyses non dedit Iudaeis panem de caelo nisi aereo; omnis autem panis qui non est de vero caelo, non potest vitam sufficientem dare: ergo hoc est proprium panis caelestis quod det vitam. Et ideo panis Moysi, unde vos superbitis, non dat vitam: et hoc probat cum dicit patres vestri manducaverunt manna in deserto, et mortui sunt.

Ubi primo exprobrat eorum vitium, cum dicit patres vestri etc., quorum scilicet estis filii non solum secundum carnis originem, sed etiam secundum operum imitationem, quia estis murmuratores, sicut et ipsi murmuraverunt in tabernaculis suis, ut dicitur in Ps. Cv, V. 25: et ideo dicebat eis, Matth. XXIII, 32: implete mensuram patrum vestrorum. Unde sicut Augustinus dicit, de nulla re magis deum offendisse populus dictus est, quam contra deum murmurando.

Secundo insinuat breve temporis spatium, cum dicit in deserto: non enim longum tempus fuit quo manna eis datum fuit, neque simul cum eis venit in terram promissionis, sed tantum in deserto, ut dicitur iosue V, 12.

Iste autem panis in perpetuum conservat et reficit.

Tertio manifestat cibi defectum, quia non conservabat vitam indeficientem; unde dicit et mortui sunt. Nam, sicut habetur iosue V, omnes qui murmuraverunt, praeter iosue et caleb, mortui sunt in deserto. Unde, et haec fuit causa secundae circumcisionis, scilicet quod omnis populus qui egressus est ex Aegypto mortui sunt in deserto, ut ibidem dicitur.

Sed quaeritur de qua morte deus hic loquitur. Nam si loquitur de morte corporali, nulla differentia erit inter panem illum qui fuit in deserto, et panem nostrum qui de caelo descendit: quia, etiam christiani qui sumunt istum, corporaliter moriuntur. Si vero loquitur de morte spirituali, manifestum est quod hic et ibi quidam spiritualiter moriuntur, et quidam non. Nam Moyses, et multi qui deo placuerunt, mortui non sunt, licet alii mortui sint. Similiter et qui istum panem indigne sumunt, moriuntur spiritualiter; I cor.

C. XI, 29: qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit.

Ad quod dicendum est, quod cibus ille cum cibo nostro spirituali convenit. Conveniunt quidem quantum ad hoc quod uterque idem significat: nam et ille et iste christum signat, propter quod dicitur idem cibus; I Cor. X, 3: omnes eamdem escam manducaverunt. Eamdem dicit, quia utraque est figura spiritualis escae. Sed differunt, quia ille figurabat tantum, sed panis iste continet quod figurat, scilicet ipsum christum.

Dicendum ergo, quod uterque ciborum istorum potest dupliciter sumi: vel quantum ad signum tantum, idest quod sumatur ut cibus tantum, non intellecto significato; et per hoc non tollitur mors spiritualis, seu corporalis.

Vel quod sumatur quantum ad utrumque, idest quod ita sumatur cibus visibilis ut intelligatur cibus spiritualis, et spiritualiter gustetur, ut spiritualiter satiet: et hoc modo illi qui spiritualiter manducaverunt manna, mortui non sunt spiritualiter. Sed et qui eucharistiam spiritualiter manducant, et absque peccato spiritualiter vivunt nunc, et corporaliter vivent in aeternum. Habet ergo plus cibus noster cibo illorum, quia in se continet quod figurat.

Manifestato ergo proposito, inducit intentum; unde dicit hic est panis de caelo descendens. Et secundum Glossam hic dicit demonstrando seipsum. Sed hic non est intellectus domini, quia cum statim subdat ego sum panis vivus qui de caelo descendi, esset verborum inculcatio.

Dicendum est ergo, quod dominus hoc intendit, ut scilicet dicat illum panem de caelo descendere qui hoc potest facere, scilicet dare vitam; sed ego sum talis: ergo ego sum panis de caelo descendens. Ideo autem de caelo descendens dat vitam indeficientem, quia omnis cibus nutrit secundum proprietatem suae naturae; caelestia autem incorruptibilia sunt: et ideo quia cibus ille caelestis est, non corrumpitur, quod quamdiu manet vivificat. Qui ergo manducaverit ex ipso, non morietur. Sicut si aliquis cibus corporalis numquam corrumperetur, dans nutrimentum, semper vivificaret. Et ideo panis iste significatus est per lignum vitae quod erat in medio Paradisi, quodammodo dans vitam in perpetuum, secundum illud Gen. III, 22: nunc ergo ne forte mittat manum suam, et sumat de ligno vitae, et comedat, et vivat in aeternum.

Si ergo iste sit effectus huius panis, ut scilicet qui manducat ex eo non moriatur; et ego sum talis: ergo etc..

Ego sum panis vivus etc.. Circa hoc ergo duo facit.

Primo loquitur de seipso communiter; secundo specialiter, ibi et panis quem ego dabo, caro mea est.

Circa primum duo facit.

Primo concludit originem sui ipsius.

Secundo ostendit eius virtutem, ibi si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in aeternum.

Dixit ergo ego sum panis vivus, et ideo possum vitam dare. Panis enim corporalis non in perpetuum vivificat, quia non habet in se vitam; sed vivificat alteratus et conversus in nutrimentum virtute viventis. Qui de caelo descendi: hoc expositum est supra c. III, quomodo scilicet descenderit.

Et per hoc excluduntur haereses dicentium christum purum hominem, quia secundum hoc non descendisset de caelo.

Virtus autem eius est dare vitam aeternam; et ideo dicit si quis manducaverit ex hoc pane, spiritualiter scilicet, vivet, non tantum in praesenti per fidem et iustitiam, sed in aeternum; infra LI, 26: omnis qui vivit et credit in me, non morietur in aeternum.

Consequenter loquitur de corpore, cum dicit et panis quem ego dabo, caro mea est. Dixerat enim, quod erat panis vivus, et ne intelligatur quod hoc ei esset inquantum est verbum, vel secundum animam tantum; ideo ostendit quod etiam caro sua vivificativa est: est enim organum divinitatis suae; unde, cum instrumentum agat virtute agentis, sicut divinitas christi vivificativa est, ita ut Damascenus dicit et caro virtute verbi adiuncti vivificat: unde christus tactu suo sanabat infirmos. Sic ergo quod dixit supra, ego sum panis vivus, pertinet ad virtutem verbi; hic vero quod subdit pertinet ad communionem sui corporis, scilicet ad eucharistiae sacramentum.

Ubi possumus quatuor considerare circa ipsum sacramentum: scilicet speciem, instituentis auctoritatem, sacramenti veritatem, et eius utilitatem.

Species quidem sacramenti: hic est panis; Prov. IX, 5: venite, et comedite panem meum.

Cuius ratio est, quia hoc est sacramentum corporis christi; corpus autem christi est ecclesia, quae consurgit in unitatem corporis ex multis fidelibus: unde istud est sacramentum unitatis ecclesiae; Rom. XII, 5: omnes unum corpus sumus. Quia ergo panis ex diversis granis conficitur, ideo est conveniens species sacramenti huius; ideo dicit et panis quem ego dabo, caro mea est.

Auctor huius sacramenti christus est: nam licet sacerdos consecret, tamen ipse christus dat virtutem sacramento, quia etiam ipse sacerdos consecrat in persona christi. Unde in aliis sacramentis utitur sacerdos verbis suis, seu ecclesiae, sed in isto utitur verbis christi: quia sicut christus corpus suum propria voluntate dedit in mortem, ita sua virtute dat se in cibum; Matth. XXVI, 26: accipiens panem, benedixit, ac fregit deditque discipulis suis, et ait: accipite et comedite: hoc est corpus meum. Et ideo dicit quem ego dabo: et dicit dabo, quia nondum institutum erat hoc sacramentum.

Veritas autem huius sacramenti insinuatur cum dicit caro mea est. Non dicit autem carnem meam significat sed caro mea est; quia secundum rei veritatem hoc quod sumitur, vere est corpus christi; iob c. XXXI, 31: si non dixerunt viri tabernaculi mei: quis det de carnibus eius ut saturemur? sed cum in isto sacramento contineatur totus christus, quare dixit tantum caro mea est? ad quod respondendo, sciendum est, quod in illo mystico sacramento totus christus continetur secundum veritatem, sed corpus est ibi ex VI conversionis, divinitas vero et anima per naturalem concomitantiam. Dato enim per impossibile, quod divinitas separaretur a corpore christi, iam non esset in sacramento divinitas. Similiter etiam si in triduo mortis suae aliquis consecrasset, non fuisset ibi anima christi, sed tale corpus quale erat in cruce, seu in sepulcro. Ideo autem potius dicit caro, quia cum hoc sacramentum sit dominicae passionis rememorativum, secundum illud I Cor. XI, 26: quotiescumque manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem domini annuntiabitis, passio autem christi fuit ex infirmitate, secundum illud II Cor. Ult., V. 4: mortuus est ex infirmitate etc.: ut ergo insinuetur infirmitas ex qua mortuus est, potius dicit caro mea est: nam hoc nomen infirmitatem significat.

Utilitas autem huius sacramenti magna est, et universalis.

Magna quidem, quia efficit in nobis nunc vitam spiritualem, tandem aeternam, ut dictum est. Nam, ut ex supradictis apparet, cum hoc sacramentum sit dominicae passionis, continet in se christum passum: unde quidquid est effectus dominicae passionis, totum etiam est effectus huius sacramenti. Nihil enim aliud est hoc sacramentum quam applicatio dominicae passionis ad nos. Non enim decebat christum secundum praesentiam suam semper esse nobiscum; et ideo voluit hoc supplere per hoc sacramentum. Unde manifestum est quod destructio mortis, quam christus moriendo destruxit, et reparatio vitae, quam resurgendo effecit, est effectus huius sacramenti.

Universalis autem, quia vita quam confert, non solum est vita unius hominis, sed quantum in se est, totius mundi: ad quam sufficiens est mors christi; I Io. II, 2: ipse est propitiatio pro peccatis nostris, et non pro nostris tantum, sed etiam totius mundi.

Notandum autem est, quod aliter est in isto sacramento, et aliter in aliis: nam alia sacramenta habent singulares effectus, sicut in baptismo solus baptizatus suscipit gratiam; sed in immolatione huius sacramenti est universalis effectus, quia non solum sacerdos effectum consequitur, sed etiam illi pro quibus orat, et ecclesia tota, tam vivorum, quam mortuorum. Cuius ratio est, quia continetur in ipso ipsa causa universalis omnium sacramentorum, scilicet christus. Nec tamen si laicus sumat hoc sacramentum, prodest aliis quantum est ex opere operato, inquantum consideratur ut perceptio, quamvis ex intentione operantis et percipientis, possit communicari omnibus ad quos dirigit suam intentionem.

Ex quo patet quod laici sumentes eucharistiam pro his qui sunt in Purgatorio, errant.