Lectio 4

Supra dominus tradidit doctrinam de spirituali regeneratione per verba; hic vero doctrinam illam implet per opera, baptizando.

Et primo inducitur duplex baptismus; secundo movetur quaestio de comparatione eorum, ibi facta est ergo quaestio etc..

Circa primum duo facit.

Primo inducitur baptismus christi; secundo baptismus ioannis, ibi erat autem ioannes baptizans etc..

Dicit ergo primo: post haec, scilicet quae de doctrina spiritualis regenerationis praemissa sunt, venit iesus, et discipuli eius in terram Iudaeam.

Sed hic est quaestio litteralis: nam supra dixerat evangelista, quod dominus de Galilaea venerat in ierusalem, quae est Iudea terra, ubi instruxerat Nicodemum. Quomodo ergo post instructionem Nicodemi, venit in Iudaeam, cum iam esset ibi? ad quod est duplex responsio: nam secundum bedam, christus post verba Nicodemi, ivit in Galilaeam, et ibi aliquandiu moratus rediit in Iudaeam: et ideo cum dicitur post haec venit iesus, non est intelligendum quod immediate venerit in Iudaeam post verba Nicodemi.

Alio modo, secundum chrysostomum, intelligendum est quod post haec immediate venerit in terram Iudaeam. Christus enim volebat praedicare ubi multitudo conveniebat, ut multi converterentur; Ps. XXXIX, 10: annuntiavi iustitiam tuam in ecclesia magna. Et infra c. XVIII, 20: ego palam locutus sum etc.. Duo autem loca erant in Iudaea, ad quae confluebat multitudo Iudaeorum, scilicet ierusalem, ad quam ibant ad festa, et iordanis, ad quem concurrebant propter praedicationem et baptismum ioannis. Et ideo dominus ista duo loca frequentans, statim completis diebus festis in ierusalem, quae est in una parte Iudaeae, venit in aliam partem Iudaeae, ubi ioannes baptizabat, scilicet in iordanem.

Moraliter autem Iudaea interpretatur confessio, ad quam venit iesus, quia christus confitentes sua peccata, vel divinam laudem, visitat; Ps. Cxiii, 2: facta est Iudaea sanctificatio eius. Et illic moratur, quia tales non transitorie visitat; infra XIV, 23: ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus.

Et illic baptizat, idest purgat a peccatis: quia nisi quis peccata sua confiteatur, remissionem non consequitur; Prov. XXVIII, 13: qui abscondit scelera sua, non dirigetur.

Deinde cum dicit erat autem et ioannes baptizans in Aennon, introducit evangelista baptisma ioannis: et circa hoc quatuor facit.

Primo enim ponit personam baptizantis; secundo locum baptismi; tertio fructum; quarto tempus.

Persona baptizans est ioannes; et ideo dicit erat autem ioannes baptizans.

Sed hic est quaestio: quia cum baptisma ioannis ordinaretur ad baptismum christi, videtur quod, veniente baptismate christi, ioannes cessare debuerit a baptizando, sicut veniente veritate, cessat figura.

Ad hoc est triplex responsio. Una, quantum ad personam christi: nam ioannes baptizavit ut christus baptizaretur ab eo. Nec oportebat quod solus christus ab eo baptizaretur, ne baptismus ioannis ex huius singularitate, melior christi baptismate videretur: et ideo expediens fuit ut alii ante christum baptizarentur a ioanne, quia antequam christi doctrina publicata est, necessarium erat homines praeparari ad christum baptismo ioannis. Unde secundum hoc, ita se habet baptismus ioannis ad baptismum christi sicut catechismus, in quo baptizandi instruuntur de fide et praeparantur ad baptismum, se habet ad verum baptisma. Necessarium etiam fuit ut postquam christus baptizatus fuerat a ioanne, alii baptizarentur ab eo, ne ioannis baptisma reprobandum videretur; sicut etiam non statim veniente veritate cessavit usus legalium, sed, secundum Augustinum, licuit Iudaeis determinato tempore legalia servare.

Alio modo quantum ad personam ioannis: nam si ioannes statim cum christus baptizare coepit, destitisset a baptismo, potuisset credi, quod hoc fecisset ex invidia, vel ira. Et quia, ut dicitur Rom. XII, 17: providere debemus bona non solum coram deo, sed etiam coram omnibus hominibus: ideo ioannes non statim cessavit.

Alio modo quantum ad discipulos ioannis, qui iam incipiebant se zelotypos habere ad christum, et ad discipulos eius, quia baptizabant.

Unde si statim ioannes totaliter baptizare cessasset, dimisisset discipulos suos in maiori zelo et controversia contra christum et discipulos eius. Iam enim etiam ioanne baptizante, ipsi aegre ferebant baptismum christi: quod patet ex sequentibus. Et ideo non statim cessavit; I Cor. VIII, 9: videte ne forte haec licentia vestra offendiculum fiat infirmis.

Locus autem baptismi erat in Aennon iuxta Salim: quia aquae multae erant ibi. Salim alio nomine dicitur Salem quae est villa, unde melchisedech rex fuit. Et dicitur hic Salim, quia apud Iudaeos, lector pro voluntate uti potest vocalibus litteris in medio dictionum: unde, sive dicatur Salim, sive Salem, non refert apud Iudaeos. Hoc autem quod addit quia aquae multae erant ibi ponit ad exponendum hoc nomen loci, scilicet Aennon, quod idem est quod aqua.

Fructus autem baptismi est remissio peccatorum; et ideo dicit et veniebant et baptizabantur, idest mundabantur: quia, ut dicitur Matth. III, 5, Lc. III, 7 multitudo magna ibat ad ioannem.

Tempus ponitur ibi nondum enim missus fuerat ioannes in carcerem: quod ideo dicit, ut det intelligere quod ipse incepit narrationem de factis christi ante alios evangelistas.

Alii namque inceperunt narrare opera christi solum a tempore incarcerationis ioannis.

Unde dicitur Matth. IV, 12: cum audisset iesus, quia ioannes traditus esset, secessit in Galilaeam. Et ideo, quia omnia facta christi ante ioannis incarcerationem praeterierant, ioannes, qui ultimo evangelium scripsit, defectum hunc supplevit; et hoc insinuat, cum dicit nondum enim missus fuerat ioannes in carcerem.

Sed nota, quod dispensatione divina factum est ut ioannes, christo baptizante, non diu baptizaret et praedicaret, ne ex hoc fieret schisma in populo; quamquam hoc ei aliquo tempore permissum fuerit, ne reprobandus videretur, ut supra dictum est. Sic etiam dispensatione factum est ut post praedicationem fidei, et conversionem fidelium, templum totaliter destrueretur, ut videlicet tota devotio, et spes fidelium traheretur ad christum.

Deinde cum dicit facta est autem quaestio etc., inducitur quaestio baptismatum: et primo proponitur ipsa quaestio; secundo relatio quaestionis ad ioannem, ibi et venerunt ad ioannem; tertio ponitur quaestionis determinatio, ibi respondit ioannes, et dixit eis.

Quia ergo duo baptizabant, ut dictum est, scilicet christus et ioannes, discipuli ipsius ioannis pro magistro suo zelantes, occasionem dissidii sumpserunt. Et hoc est quod dicit facta est quaestio, idest controversia, ex discipulis ioannis, ipsis scilicet primo moventibus hanc quaestionem, cum Iudaeis: quos reprehendebant discipuli ioannis, eo quod ad christum magis currerent propter miracula quae faciebat, quam ad ioannem, qui miraculum nullum faciebat.

Et quaestio ista facta est de purificatione, idest de baptismo. Causam autem unde invidebant discipuli ioannis, et controversiam movebant, sumpserunt ex eo quod ioannes illos quos baptizabat, mittebat ad christum; christus vero quos baptizabat non mittebat ad ioannem. Ex quo videbatur, et forte Iudaei dicebant, christum maiorem esse ioanne: et ideo isti nondum spirituales, de baptismo contendunt cum Iudaeis; I Cor. III, 3: cum enim sit inter vos zelus et contentio, nonne carnales estis? sed motam quaestionem referunt ad ioannem; et ideo dicit et venerunt ad ioannem.

Et si attenditur diligenter, conati sunt commovere ioannem contra christum. Similes isti sunt bilinguibus et susurronibus; eccli.

C. XXVIII, 15: susurro et bilinguis maledictus multos enim turbabit pacem habentes.

Proponunt autem quatuor, quae commotionem in animo ioannis contra christum causarent.

Primo enim commemorant humilitatem status christi praeteriti; secundo beneficium a ioanne impensum; tertio officium assumptum a christo; quarto detrimentum quod provenit ioanni ex christi officio.

Humilitatem autem status commemorant, cum dicunt qui erat tecum, quasi unus de discipulis; non autem tu cum illo, sicut cum magistro: nam si alicui maiori honor exhibeatur, non est tanta causa invidiae; sed tunc quis invidet, quando minori se magis honor exhibetur; Eccle. X, 7: vidi servos in equis sedentes, et principes ambulantes super terram quasi servos; iob XIX, 16: servum meum vocavi, et non respondit. Quia plus turbatur dominus aliquis de rebellione servi et subditi, quam alicuius alterius.

Secundo commemorantes beneficium impensum a ioanne, non dicunt quem tu baptizasti, quia in hoc confessi fuissent magnificentiam christi, quae in baptismo demonstrata est, et descensum spiritus sancti super eum in specie columbae, et vocem patris sibi factam; sed dicunt cui tu testimonium perhibuisti; idest, quem tu clarum et circumspectum fecisti, talia tibi rependere audet, quod multum concitat exacerbationem; Ps. XL, 10: qui edebat panes meos, magnificavit super me supplantationem. Sed quia quaerentes propriam gloriam, et intendentes lucrum proprium in suo officio, dolent si alius officium illud assumat.

Ideo, tertio, isti addunt etiam, quod christus ioannis officium sibi assumpsit, cum dicunt: ecce hic baptizat; idest, officium tuum exercet: quod multum concitat ad turbationem.

Nam communiter videmus hic, homines eiusdem artis insidiose et invide se habere ad invicem. Figulus figulo invidet, non autem fabro. Sic etiam doctores proprium honorem quaerentes, dolent si alius veritatem docet; contra quos dicit Gregorius: mens pii pastoris optat ut veritatem, quam solus docere non sufficit, alii doceant. Sic et Moyses, Num. XI, 29: quis det ut omnis hic populus prophetet? sed non solum sufficiebat istis concitare ioannem; sed quod magis movet, referunt, scilicet detrimentum quod ioanni ex assumpto officio a christo provenire videbatur; quod quarto exponunt, cum dicunt et omnes veniunt ad eum, qui scilicet ad te venire solebant: quia te dimisso et contempto, omnes ad baptismum eius currunt. Quod autem ante consueverant ire ad ioannem, patet ex testimonio Matth. XI, 7: quid existis in desertum videre? etc.. Tali invidia movebantur Pharisaei contra christum; unde dicebant, infra XII, 19: ecce totus mundus post eum vadit. Sed ex his ioannes non fuit motus contra christum: non enim erat arundo vento agitata, ut dicitur Matt. XI, 7. Et hoc patet ex responsione ioannis, quae sequitur in determinatione quaestionis sibi delatae.